Arkebuzeria
![]() |
Ten artykuł zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Arkebuzeria (od fr. arquebusier) – jazda uzbrojona w broń palną – arkebuz. Formacje te występowały w wojskach XVI i XVII-wiecznych. Arkebuzerami są także nazywani muszkieterzy uzbrojeni w arkebuzy. W Rzeczypospolitej Obojga Narodów była rzadkim rodzajem lekkiej jazdy autoramentu cudzoziemskiego, przypominającym wyglądem i organizacją zachodnich kirasjerów. Pojawiła się na ziemiach polskich za panowania Stefana Batorego. Arkebuzerzy prowadzili ogień z konia, co wymagało od nich olbrzymiej zręczności.
Uzbrojona była w arkebuzy lub nieco krótsze bandolety oraz po dwa pistolety i po jednym rapierze na osobę. Uzbrojeniem ochronnym była zbroja arkebuzerska, składająca się z kirysu, obojczyków, naręczaków z rękawicami, nabiodrników z kutych płyt stalowych o grubości miejscami do 3,5 mm, uzupełniona otwartym hełmem (na ogół szturmakiem lub pappenheimerem).
Zorganizowani byli w regimenty z podziałem na kompanie (frejkompanie), których kadra oficerska składała się z kapitana, porucznika, chorążego, podchorążego, kwatermistrza, pisarza i na ogół sześciu wachmistrzów. Ponadto zatrudniano chirurgów, kapelanów, trębaczy, kowali, rusznikarzy i innych.
W Polsce jednostki arkebuzerów występowały w wieku XVI i XVII. Początkowo arkebuzerzy wchodzili w skład mieszanych jednostek składających się jeszcze z kopijników oraz jeźdźców służących po husarsku. Po likwidacji kopijników i wyodrębnieniu husarii arkebuzerzy tworzyli samodzielne jednostki, z reguły dość nieliczne (aczkolwiek zdarzały się wyjątki, np. w 1655 r. szlachta wielkopolska uchwaliła powołanie wojewódzkiego skwadronu liczącego 300 koni). Aż do lat 20. XVII w. jednostki arkebuzerów były w Polsce zaliczane do husarii, choć w rzeczywistości bardzo się od niej różniły. Jednostki arkebuzerów wystawiała od czasów Stefana Batorego do panowania Jana III Sobieskiego rodzina Charlińskich.
Jednostki arkebuzerów występowały też poza Europą - wchodziły w skład wojsk kolonizacyjnych m.in. w Ameryce Północnej i Południowej, ale także w Japonii.
BibliografiaEdytuj
- Romuald Romański, Beresteczko 1651, Bellona, Warszawa 2007, s. 22-23, ISBN 978-83-11-10929-2
- http://delibra.bg.polsl.pl/Content/24255/BCPS_26204_1898_Dola-i-niedola-Jana-.pdf
- https://archive.org/stream/dolainiedolajana03korzuoft/dolainiedolajana03korzuoft_djvu.txt
- http://www.academia.edu/10603274/Jan_Kunowski_Ekspedycyja_inflnatska_oprac._Wojciech_Walczak_Karol_Łopatecki_Białystok_2007