Elżbieta Szemplińska-Sobolewska
Elżbieta Szemplińska-Sobolewska (ur. 29 kwietnia 1909 w Warszawie, zm. 27 kwietnia 1991 tamże) – polska poetka i prozaiczka o lewicowych poglądach.
Życiorys
edytuj
Urodzona w Warszawie. Studiowała prawo oraz polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim[1][2]. Debiutowała jako prozaik w 1926 roku na łamach czasopisma „Robotnik” opowiadaniem Ojciec. W 1932 roku ogłosiła swoją pierwszą powieść Narodziny człowieka. 19 listopada 1939 roku podpisała oświadczenie pisarzy polskich witające przyłączenie Zachodniej Ukrainy do Ukrainy Radzieckiej[3]. 17 września 1940 roku wstąpiła do Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy[4]. W trakcie wojny działała w okupowanym Lwowie, współpracowała m.in. z „Robotnikiem”, „Czerwonym Sztandarem” i „Nowymi Widnokręgami”[5]. W 1941 była we Lwowie redaktorką kwartalnika „Almanach Literacki”. Lata 1941–1944 spędziła w ZSRR, była współpracowniczką miesięcznika „Nowe Widnokręgi”. Określana w tym czasie jako „rywalka Wandy Wasilewskiej”[6] Była postacią kluczową w lwowskim środowisku literackim, m.in. decydowała o przyjmowaniu kandydatów do Związku Pisarzy Zachodniej Ukrainy, co w warunkach niedoborów żywności i odzieży decydowało o życiu wielu z nich, zapewniając jednocześnie ochronę przed sowieckimi aresztowaniami[7]. W okresie II wojny światowej jawnie wspierała antypolską władzę i politykę ZSRR[8]. W 1946 roku przebywała w placówce dyplomatycznej w Luksemburgu. W latach 1946–1962 przebywała na Zachodzie. Do Warszawy powróciła w 1961 lub 1962 roku[9].
W jej twórczości polscy „bieżeńcy” przybywający do ZSRR spotykają się z lepszym, przyjaźniejszym światem[10]. W wierszu Prawdziwa ojczyzna z grudnia 1939 napisała m.in.: Dawno, jeszcze byłam dzieckiem, napisałam w szkolnym zeszycie, na święto niepodległości: „zamieniliśmy zabór niemiecki na polski” i siniał ze złości i grzmiał nauczyciel. W wierszu tym za prawdziwą ojczyznę uznała tę, gdzie sierp i młot[11]. Pochowana na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kwatera 44A-3-5)[12].
Życie prywatne
edytujJej mężem był Zbigniew Sobolewski przedwojenny kolaż, do lipca 1943 r. adiutant Zygmunta Berlinga, powojenny dziennikarz. W 1941 roku podczas ewakuacji z Krzemieńca do Charkowa po niemieckiej agresji na ZSRR, małżeństwo straciło dziecko[7][13].
Twórczość
edytuj- Prawdziwa ojczyzna
- Łańcuch
- Pożegnanie
- Krzyż Warszawy
- Warszawa w ogniu
- Powrót z daleka
- Narodziny
- Notatki z podróży
- Potrójny ślad
- Kochankowie z Warszawy
- Śmierć Bazylego
Odznaczenia
edytuj- Złoty Krzyż Zasługi (1946)[14]
Przypisy
edytuj- ↑ Artur Hutnikiewicz; Andrzej Lam (2000). Literatura polska XX wieku: przewodnik encyklopedyczny. Wydawnictwo Naukowe PWN. ISBN 978-83-01-13027-5. S. 198.
- ↑ Elwira Buszewicz (2003). Słownik pisarzy polskich. Zielona Sowa. ISBN 978-83-7389-123-4. s. 482.
- ↑ Prawdziwa historia Polaków. s. 168.
- ↑ Bohdan Urbankowski, Czerwona msza, czyli uśmiech Stalina, t. 1, Warszawa 1998, s. 123.
- ↑ Polskie Państwo Podziemne wobec komunistów polskich (1939–1945): wypisy prasy konspiracyjnej. Wyd. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. 2005. ISBN 978-83-7299-412-7.
- ↑ Jacek Trznadel (1998). Kolaboranci: Tadeusz Boy-Żeleński i grupa komunistycznych pisarzy we Lwowie 1939–1941. Fundacja Pomocy Antyk, Wyd. Antyk Marcin Dybowski. ISBN 978-83-87809-01-0.
- ↑ a b Andrzej Skalimowski, „Sigalin. Towarzysz odbudowy”, str. 88
- ↑ Woźniakowski Krzysztof, Łańcuch Elżbiety Szemplinskiej (1941) – zapomniany epizod z dziejów książki i literatury Lwowa czasów II wojny światowej.
- ↑ Ł. Łopalewska-Rozumowa, Św. Barbary 4: gimnazjum i liceum im. M. Konopnickiej w Warszawie, Warszawa 1992.
- ↑ Jerzy Święch (2000). Literatura polska w latach II wojny światowej. Wydawnictwo Naukowe PWN. ISBN 978-83-01-12904-0. s. 185.
- ↑ Orła zamienili na sierp i młot. Zdradę nazwali przyjaźnią. Polscy literaci, artyści po 17 września 1939 [online], tygodnik.tvp.pl [dostęp 2020-09-17] (pol.).
- ↑ Zmarli, „Więź” (nr 6), 1991, s. 144–145.
- ↑ Andrzej Skalimowski, „Sigalin. Towarzysz odbudowy”, str. 100
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 27, poz. 233.
Bibliografia
edytuj- Lesław Bartelski M.: Polscy pisarze współcześni, 1939-1991: Leksykon. Wydawnictwo Naukowe PWN. ISBN 83-01-11593-9.
- Mieczysław Inglot: Polska kultura literacka Lwowa lat 1939–1941. Ze Lwowa i o Lwowie. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej. ISBN 83-7091-021-1.
- Prawdziwa historia Polaków. Ilustrowane wypisy źródłowe 1939–1945. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 1999. ISBN 83-87893-33-1.
- Elżbieta Szemplińska-Sobolewska (1909–1991). szemplinski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-07)].
- Łańcuch Elżbiety Szemplinskiej (1941) – zapomniany epizod z dziejów książki i literatury Lwowa czasów II wojny światowej