Et’hem Toto
Et’hem Toto (ur. 1898 we wsi Progonat k. Kurveleshu, zm. 26 maja 1937[1]) – albański oficer żandarmerii, w latach 1935-1936 minister spraw wewnętrznych.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci |
26 maja 1937 |
| Minister spraw wewnętrznych Albanii | |
| Okres |
od 21 października 1935 |
| Poprzednik | |
| Następca |
Musa Juka |
Życiorys edytuj
Był synem Rizy Toto i Helvije. W 1914 wieś, w której mieszkał została spalona przez Greków, a rodzina Toto przeniosła się do Wlory, a następnie do Delviny[1]. Po ukończeniu szkoły tureckiej w roku 1916 wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Po powrocie do kraju w latach 1918–1919 odbywał kurs w szkole żandarmerii, które ukończył osiągając stopień aspiranta, w 1920 awansując do stopnia podporucznika[1].
W 1924 został skierowany do tworzonej wówczas w Albanii Straży Granicznej. W grudniu 1924 wspierał Ahmeda Zogu w jego powrocie do władzy, za co rok później otrzymał awans na stopień porucznika[2]. W 1931 ukończył szkołę dla oficerów żandarmerii we Florencji. Po powrocie do kraju służył w Szkodrze, pełniąc tam funkcję zastępcy komendanta żandarmerii, a następnie w Kukësie. W 1935 w stopniu majora objął stanowisko ministra spraw wewnętrznych w rządzie Mehdiego Frasheriego. Rok później wraz z rządem podał się do dymisji[1].
15 maja 1937 wraz z grupą wiernych żołnierzy bracia Et’hem, Ismet i Tahsin Toto wystąpili w Delvinie przeciwko legalnym władzom Albanii[2]. Po zajęciu budynku podprefektury rebelianci przejęli magazyn z bronią, którą rozdzielili wśród miejscowej ludności[3]. W opinii brytyjskiej historyczki Mirandy Vickers spiskowcy wyrażali sprzeciw wobec modernizacji Albanii, której nie akceptowały zachowawcze środowiska muzułmańskie z południa kraju[4]. Prasa polska przedstawiała wystąpienie braci Toto jako rewoltę komunistyczną[5]. 17 maja spiskowcy dotarli do Gjirokastry, którą zajęli bez większych problemów i wypuścili skazanych z miejscowego więzienia. Główne siły rebeliantów zostały rozbrojone na drodze łączącej Wlorę z Tepeleną, a Toto z grupą żołnierzy skierował się na teren pogranicza albańsko-greckiego. 26 maja 1937 wraz z grupą 4-5 żołnierzy został otoczony przez siły rządowe w pobliżu wsi Zagjeç i popełnił samobójstwo[6]. Wg innej wersji zginął w czasie próby jego ujęcia[7]. Jego brat Tahsin zginął w czasie walk, kolejny – Ismet za udział w rebelii został skazany na śmierć i powieszony w więzieniu w Gjirokastrze.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Kastriot Dervishi: Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet : anëtarët e Këshillit të Ministrave në vitet 1912-2012, jetëshkrimet e tyre dhe veprimtaria e ekzekutivit shqiptar. Tirana: Shtepia Botuese 55, 2012, s. 240.
- ↑ a b Alqi Koçiko, “Për juve shteti është arka, për ne është një shpirt, një ideal…” Historia e publicistit dhe vëllait që u bë ministër dhe pastaj ngritën armët kundër qeverisë [online], gazetadita.al, 2016 [dostęp 2018-08-12] (alb.).
- ↑ Ibrahim Gani. Kryengritja e Delvinës. „Përpjekja”. VI, s. 93-113, 1996.
- ↑ Miranda Vickers: The Albanians: A Modern History. I.B.Tauris, 2011. ISBN 978-0-85773-655-0.
- ↑ Rewolta komunistyczna w Albanii stłumiona przez wojska wierne rządowi. „Kurier Polski”. 40 (134), s. 1, 1937-05-18. Warszawa.
- ↑ Owen Pearson: Albania in the Twentieth Century, A History: Volume I: Albania and King Zog, 1908-39. New York: I.B. Tauris, 2005, s. 388. ISBN 978-1-84511-013-0.
- ↑ Jason Tomes: King Zog: Self-Made Monarch of Albania. The History Press, 2011. ISBN 978-0-7524-7087-0.
Bibliografia edytuj
- Kastriot Dervishi: Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet : anëtarët e Këshillit të Ministrave në vitet 1912-2012, jetëshkrimet e tyre dhe veprimtaria e ekzekutivit shqiptar. Tirana: Shtepia Botuese 55, 2012, s. 240.