Eugenia Amalia Triller
Eugenia Amalia Triller (ur. 4 grudnia 1908 w Rudkach k. Lwowa, zm. 21 września 1996 we Wrocławiu) – historyk, bibliotekarz, pionierka polskiej archiwistyki na Dolnym Śląsku.
Życiorys edytuj
Córka Henryka Trillera oraz Reginy z domu Karp. Mieszkała wraz z rodziną w Rudkach. Miała czwórkę rodzeństwa. Ukończyła prywatne gimnazjum żeńskie w Samborze, a następnie historię na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza we Lwowie kończąc studia z tytułem magistra w 1932 roku[1].
Od 1930 roku pracowała w Oddziale Grodzkim Archiwum Państwowego we Lwowie, gdzie prowadziła poszukiwania na rzecz osób trzecich. Podejmowała również własne badania w innych archiwach we Lwowie. Na ich podstawie napisała artykuły naukowe, które były zamieszczone m.in. "Miesięczniku Heraldycznym"[1].
W latach 1940–1941 była zatrudniona już jako pracownik naukowy w Archiwum Państwowym we Lwowie, a w marcu 1941 roku została kierownikiem Oddziału Banków Polskich. Wróciła jednak do rodzinnej miejscowości czasie okupacji hitlerowskiej, gdzie udzielała prywatnych lekcji, a później pracowała w tamtejszej szkole powszechnej jako nauczycielka historii, chemii i fizyki. Gdy została zmuszona do wyjazdu jak większość Polaków próbowała podjąć pracę w Krakowie co skończyło się niepowodzeniem[1]. Ostatecznie znalazła pracę w Jeleniej górze i sierpniu 1945 roku została kierownikiem tamtejszego archiwum[2]. Dążyła do odnalezienia i zgromadzenia wywiezionych podczas wojny akt z Archiwum Miejskiego w Jeleniej Górze, co udało się zrealizować w 1947 roku. Dodatkowo dbała o zabezpieczenie archiwów z innej proweniencji. Dzięki temu ocalono przed utratą bezcenne materiały związane z przeszłością Jeleniej Góry, Karkonoszy i innych terenów Śląska. Eugenia Triller kompletowała również księgozbiór archiwalny – będący kilka lat po wojnie jedyną udostępnianą biblioteką naukową w tym mieście i regionie służący wielu badaczom z całego kraju[1].
Materiały archiwalne, które Eugenia Triller zgromadziła po 1945 roku pozwoliły jej rozpocząć studia nad przeszłością miasta. Doskonale znała język niemiecki oraz łacinę co pozwoliło jej odczytywać źródła w tych językach. W 1946 roku napisała i wydała anonimowo dwie broszurki „Kościoły i kaplice Jeleniej Góry" oraz „Jelenia Góra. Szkic historyczny". Były to pierwsze dostępne polskie prace o przeszłości Jeleniej Góry i okolic. W prasie i czasopismach lokalnych publikowała artykuły o dziejach regionu. Brała udział w życiu naukowym regionu. Była członkiem i założycielem jeleniogórskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1947). Reprezentowała też miasto na sesjach naukowych, takich jak m.in. Powszechny Zjazd Historyków Polskich, który odbył się we Wrocławiu w 1948 roku[1].
Była inicjatorką wydarzeń kulturalnych odbywających się w Jeleniej Górze np. wielkie obchody 840-lecia Jeleniej Góry w 1948 roku czy przeprowadzenie badań wykopaliskowych na Wzgórzu Krzywoustego w tym samym roku. Organizowała wystawy książek, prelekcje dotyczące dziejów Śląska[1].
Gdy w 1951 roku Archiwum Miejskie zostało upaństwowione i stało się oddziałem Archiwum Państwowego we Wrocławiu, zmienił się jego charakter pracy na bardziej urzędniczy, a nie naukowy, Eugenia Triller zdecydowała się wyjechać do Wrocławia. Tam pracowała jako bibliotekarz w Dziale Starych Druków Biblioteki Zakładu Narodowego Ossolińskich. Angażowała się w działalność na rzecz nauki i kultury. Brała udział w pracach Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, uczestniczyła w sesjach naukowych. Opublikowała wiele prac z zakresu archiwistyki, bibliotekoznawstwa i numizmatyki. Za badania nad historią fotografii Stowarzyszenie Historyków Fotografii przyznało jej w 1973 roku tytuł członka honorowego[3].
Została pochowana na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Słownik Biograficzny Ziemi Jeleniogórskiej : Eugenia Triller [online], jbc.jelenia-gora.pl [dostęp 2023-09-30].
- ↑ Oddział w Jeleniej Górze | Archiwum Państwowe we Wrocławiu [online], www.wroclaw.ap.gov.pl [dostęp 2023-10-13].
- ↑ a b Eugenia Triller (1908 – 1996) | Stowarzyszenie Historyków Fotografii [online], www.shf.org.pl [dostęp 2023-10-13].
Bibliografia edytuj
- Ivo Łaborewicz, Eugenia Triller - jeleniogórska archiwistka [4.XII 1908 - 21.IX 1996]. "Rocznik Jeleniogórski", t. 29, 1997, s. 193-194
- Ivo Łaborewicz, Eugenia Triller. "Archeion", t. 99, 1998, s. 378-380
- Robert Pieńkowski, Eugenia Triller (14. XII 1904 - 21. IX 1996). "Wiadomości Numizmatyczne", 1997, z. 1/2, s. 110-112
Linki zewnętrzne edytuj
- Eugenia Triller w serwisie YouTube