Fabian Luzjański
Fabian Luzjański (łac. Fabianus Lusianus, niem. Fabian Tetinger von Lossainen, niekiedy też Fabian z Łężan, ur. ok. 1470, zm. 30 stycznia 1523 w Lidzbarku Warmińskim) herbu Luzjański – biskup warmiński.
| ||
| ||
| Data urodzenia |
ok. 1470 | |
|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | ||
| Biskup warmiński | ||
| Okres sprawowania |
1512-1523 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Nominacja biskupia |
27 sierpnia 1512 | |
| Sakra biskupia |
5 grudnia 1512 | |
| Data konsekracji |
5 grudnia 1512 |
|---|---|
| Konsekrator |
Życiorys edytuj
Pochodził z rodziny Merkelingerode, przybyłej w XIV wieku z Harzu do Prus krzyżackich; po nabyciu wsi Lossainen (Łężany) koło Reszla przybrali nazwisko von Lossainen. Ojciec Fabiana, Marcin, był burgrabią zamku biskupiego w Reszlu; m.in. bronił zamku przed Krzyżakami (małoletni syn był wzięty przez Krzyżaków jako zakładnik). Matka pochodziła ze szlacheckiego rodu polskiego Kościeleckich i miała wpływ na syna przez całe jego życie. Brat biskupa, Jan Luzjański, został wojewodą chełmińskim.
Fabian studiował na uniwersytetach w Kolonii (od 1486), Bolonii (od 1490, obronił doktorat prawa kanonicznego) i Ferrarze (od 1491). Podczas studiów we Włoszech zbliżył się do kręgów humanistów, nawiązał wiele znajomości (m.in. z Mikołajem Kopernikiem, z którym wkrótce razem zasiadał w kapitule warmińskiej). Kanonikiem warmińskim był od 1490, później również doszła godność prałatowska kustosza. Powrócił na Warmię w maju 1503.
Od 1506 jako prawnik prowadził ożywioną działalność polityczną, pracując m.in. we wspólnych komisjach warmińsko-krzyżackich. Około 1510 podjął bliższą współpracę z zakonem, dostarczał kanclerzowi wielkiego mistrza dokumenty świadczące o prawach Krzyżaków do Prus Królewskich.
5 kwietnia 1512 został wybrany przez kapitułę nowym biskupem warmińskim po śmierci Łukasza Watzenrodego; podobnie, jak było w przypadku wyboru Watzenrodego w 1489, król Polski (Zygmunt I Stary) został postawiony przed faktem dokonanym - kanonicy warmińscy, zobowiązani do wyboru "osoby miłej królowi", argumentowali, że w ich przekonaniu Fabian ten warunek spełniał. Król zaakceptował ostatecznie ten wybór (6 lipca 1512), we wrześniu nastąpiło także zatwierdzenie przez papieża. 5 grudnia 1512 Fabian Luzjański przyjął w Piotrkowie sakrę biskupią z rąk arcybiskupa Jana Łaskiego, w obecności króla.
7 grudnia t.r. zawarty został tzw. układ piotrkowski, regulujący ostatecznie zasady wyboru biskupów warmińskich; wzmocniono gwarancje królewskie, a zarazem ograniczono potencjalne kandydatury do grona kanoników warmińskich z pruskim indygenatem (nie dotyczyło to jedynie członków rodziny królewskiej). Pod koniec grudnia układ został także przyjęty przez kapitułę, od której następnie biskup Fabian przyjął przysięgę wierności królowi. Z pomocą arcybiskupa Łaskiego Luzjański skutecznie bronił układu piotrkowskiego w Rzymie przeciw grupie przebywających tam kanoników.
Od chwili zawarcia układu biskup popierał zdecydowanie politykę królewską. Zerwał kontakty z zakonem krzyżackim, co ostatecznie przerodziło się w długotrwały konflikt z wielkim mistrzem Albrechtem. Fabian zwracał się do króla Zygmunta z prośbą o interwencję wobec planów zbrojnych Albrechta, który dodatkowo wspierał grasujących na Warmii rozbójników. W latach 1519-1521 przetoczyła się przez Warmię kolejna wojna z zakonem krzyżackim; na ten okres przypada m.in. obrona zamku w Olsztynie przez Kopernika.
Jako zwierzchnik diecezji był skoncentrowany raczej na sprawach politycznych, niż religijnych (według źródeł historycznych[jakich?], jako biskup miał tylko jeden raz odprawić mszę świętą). Wydał m.in. brewiarz warmiński oraz wydał dwa zarządzenia przeciw przejawom zeświecczenia kleru, jednak nie uchodził za gorliwego przeciwnika Reformacji, wyrażał się z uznaniem o Lutrze. Był podobno rozważany jako kandydat do nominacji kardynalskiej.
Zmarł w efekcie nabytej jeszcze podczas włoskich studiów choroby wenerycznej, mimo kuracji zastosowanej przez Kopernika. Następcą Fabiana Luzjańskiego na biskupstwie warmińskim został Maurycy Ferber.
Bibliografia edytuj
- Piotr Nitecki: Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999 : słownik biograficzny. Warszawa: "Pax", 2000. ISBN 83-211-1311-7.
- Tadeusz Oracki: Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku. T. 2, L-Ż. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 1988.
- Jerzy Sikorski: Prywatne życie Mikołaja Kopernika. Olsztyn: Pojezierze, 1985. ISBN 83-7002-200-6.
- Alojzy Szorc: Dzieje diecezji warmińskiej (1243-1991). Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1991.