Fafernuchy
Fafernuchy – rodzaj ciasteczek charakterystycznych dla regionu kurpiowskiego Puszczy Zielonej[1] i Białej[2], dawniej występujących także na Mazurach[3].
Wygląd edytuj
Kształt podłużny, przypominający kopytka, średnio mają około 3 cm długości. Z zewnątrz wybarwione na złocisto lub ciemnobrązowo, jaśniejsze w przekroju[4].
Historia edytuj
Nazwa wypieku pochodzi z j. niemieckiego: Pfeffer (pieprz), Nüsse (orzechy), czyli „twarde jak orzech ciasteczka z pieprzem”[1].
Ciasto wyrabiano z mąki żytniej lub pszennej z dodatkiem utartej marchwi, miodu, pieprzu i soli. Z ciasta robiono wałki, które krojono na kawałki jak kopytka, następnie układano je na blasze, potem pieczono w piecu chlebowym. Dawniej fafernuchy pieczono bez cukru, a słodzikiem był odwar z buraka pastewnego lub pasternaku. Po wyjęciu z pieca były zanurzane w miodzie[1]. W Puszczy Białej dodawano do fafernuchów cynamon. Maria Żywirska wspominała, że w Puszczy Białej do masy dodawano kilka całych jaj i wodę. Według tradycyjnej receptury fafernuchy przygotowywane są bez spulchniaczy i mogą być długo przechowywane jak pierniki[3].
Ciastka są wypiekane zwyczajowo na święto Trzech Króli[3]. Adam Chętnik nazywał ciastka nowolatkami, bo były pieczone na Nowy Rok[5]. Przygotowuje się je często na różne uroczystości, jak festyny, kiermasze, wystawy lub targi. Są dostępne w ofercie kurpiowskich piekarni[3].
Wypieki miały zastosowanie w grze zwanej cetno i licho. W zabawie brały udział dwie osoby[3]. Jedna z nich chowała w dłoni trochę ciastek, druga zaś musiała odgadnąć, czy liczba fafernuchów jest parzysta (cetno) czy nieparzysta (licho)[6]. W przypadku błędnej odpowiedzi ciastka zabierał współzawodnik, prawidłowej – zgadujący[2].
W 2010 fafernuchy zostały wpisane na listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Iwona Choroszewska-Zyśk (red.), Encyklopedia kurpiowska. Fakty i ciekawostki, Ostrołęka: Związek Kurpiów, 2021, ISBN 978-83-963465-0-6, OCLC 1334037878 [dostęp 2022-07-17].
- ↑ a b Rey smakuje tradycyjnej kuchni kurpiowskiej [Dzień Dobry TVN]. [dostęp 2022-07-17].
- ↑ a b c d e Fafernuchy | Mazowiecki Szlak Tradycji [online], www.mazowieckiszlaktradycji.com [dostęp 2022-07-17].
- ↑ a b Fafernuchy – Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi – Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi [dostęp 2022-10-13] (pol.).
- ↑ Chętnik Adam, Kalendarzyk zwyczajów dorocznych, obrzędów i niektórych wierzeń ludu kurpiowskiego, Nakładem Muzeum Kurpiowskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Nowogrodzie, 1934 [dostęp 2022-07-17].
- ↑ Adam Chętnik, Pożywienie Kurpiów. Jadło i napoje zwykłe, obrzędowe i głodowe, Polska Akademia Umiejętności, 1936 [dostęp 2022-07-17].
