Wikipedia

Fiodor Podtiołkow

rosyjski rewolucjonista

Fiodor Grigorjewicz Podtiołkow (ros. Фёдор Григо́рьевич Подтёлков, ur. 6 września 1886 w chutorze Krutowskim (obecnie w obwodzie wołgogradzkim), zm. 11 maja 1918 w chutorze Ponomariow (obecnie w obwodzie rostowskim) – rosyjski rewolucjonista, przywódca zrewolucjonizowanych Kozaków dońskich w 1918 r., przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych Dońskiej Republiki Radzieckiej od kwietnia 1918 r. do śmierci.

Pomnik Fiodora Podtiołkowa i Michaiła Kriwoszłykowa przed budynkiem w Kamieńsku Szachtyńskim, gdzie w 1918 r. miał swoją siedzibę kierowany przez Podtiołkowa Doński Kozacki Komitet Wojskowo-Rewolucyjny

Życiorys edytuj

Młodość. I wojna światowa edytuj

Pochodził z rodziny ubogich Kozaków dońskich. Jeszcze w dzieciństwie stracił ojca i był wychowywany przez dziadka[1]. W armii rosyjskiej służył początkowo 2 6 baterii gwardii przy pałacu cara w Petersburgu. Podczas I wojny światowej został dwukrotnie odznaczony krzyżem św. Jerzego i raz medalem "Za męstwo", dosłużył się stopnia podchorążego[1]. Po rewolucji lutowej został wybrany dowódcą 6 baterii gwardii, zaś po rewolucji październikowej jego jednostka przeszła na stronę bolszewików[1], sam Podtiołkow należał przy tym do lewicowych eserowców[2].

Udział w rewolucji nad Donem edytuj

Bolszewicy i inni zwolennicy rewolucji nad Donem jesienią 1917 r. bez przeszkód organizowali się i szybko rośli w siłę[3]. 23 stycznia 1918 r. w stanicy Kamienskiej sformowany został Doński Kozacki Komitet Wojskowo-Rewolucyjny, który wybrał na swojego przewodniczącego Podtiołkowa, a na sekretarza - Michaiła Kriwoszłykowa, również lewicowego eserowca[2]. Komitet nie powstawał w porozumieniu z kierownictwem partii bolszewickiej ani z Radą Komisarzy Ludowych, nie był także w kontakcie ze zmierzającymi na południe Rosji siłami czerwonych pod dowództwem Władimira Antonowa-Owsiejenki. Jak pisze Peter Kenez, zwolennicy komitetu byli przekonani, że znad Donu należy usunąć siły Aleksieja Kaledina i Armii Ochotniczej Ławra Korniłowa, a wówczas w regionie będą mogły współistnieć władza radziecka i kozactwo[2]. Komitet był organizacją ściśle kozacką, odrzucił m.in. ofertę współpracy od zrewolucjonizowanych organizacji robotniczych z dońskich miast. Nie starał się także o poparcie ludności niekozackiej (inogorodnych)[4].

28 stycznia 1918 r. sześcioosobowa delegacja Kozackiego Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego z Podtiołkowem i Kriwoszłykowem na czele spotkała się w Nowoczerkasku z Aleksiejem Kaledinem. Podtiołkow zażądał podczas spotkania oddania całej władzy nad Donem w ręce zrewolucjonizowanych Kozaków, rozwiązania oddziałów wiernych Kaledinowi i usunięcia znad Donu Armii Ochotniczej. Kaledin zakwestionował prawo Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego do mówienia w imieniu wszystkich Kozaków, zgodził się jednak na kontynuowanie negocjacji i czasowe zawieszenie broni[4]. Podczas negocjacji do Podtiołkowa i Kriwoszłykowa dotarła jednak wiadomość, że biały oddział Wasilija Czerniecowa (prawdopodobnie bez wiedzy Kaledina) zajął Kamienską i Millerowo, zmuszając Komitet Rewolucyjny do wycofania się. W tej sytuacji rozmowy zostały zerwane[4]. Wznowione zostały walki; 3 lutego 1918 r. oddział Podtiołkowa rozbił siły Czerniecowa. Kozacy Podtiołkowa otworzyli tym samym nacierającym z zachodu czerwonym oddziałom pod dowództwem Jurija Sablina (jednej z grup wchodzących w skład czerwonych sił południa Rosji pod ogólnym dowództwem Antonowa-Owsiejenki) drogę na Nowoczerkask[5]. Według Siergieja Wołkowa oddział Podtiołkowa wyróżniał się w walkach szczególnym okrucieństwem[6].

Dońska Republika Radziecka edytuj

W kwietniu 1918 na I Zjeździe Rad Obwodu Dońskiego Fiodor Podtiołkow został przewodniczącym Rady Komisarzy Ludowych Dońskiej Republiki Radzieckiej[7]. Jako przewodniczący wydał "Wezwanie do pracującego ludu Republiki Dońskiej", w którym apelował o powszechne poparcie dla nowych władz, jako reprezentantów robotników, chłopstwa i pracujących Kozaków[1]. Znaczenie Podtiołkowa w republice było jednak ograniczone: faktyczną władzę nad Donem objął dowódca czerwonych oddziałów, które zajęły Rostów - Rudolf Siwers, następnie wspólnie z wysłanym przez Antonowa-Owsiejenkę komisarzem Wojciechowskim. Działali oni niezależnie nawet od Rady Komisarzy Ludowych i kierownictwa partii bolszewickiej[7]. Podtiołkow bez powodzenia oprotestowywał decyzje komisarza, który zadekretował natychmiastową nacjonalizację fabryk i kopalń, wprowadził rekwizycje żywności i utrzymywał politykę terroru zainicjowaną przez Siwersa. W krótkim czasie stosunki między Siwersem i Wojciechowskim a Podtiołkowem stały się na tyle złe, że obie strony groziły sobie nawzajem aresztowaniem[8].

Wojska niemieckie, które wiosną 1918 r. opanowały całe terytorium Ukrainy, 26 kwietnia wkroczyły od strony Ługańska na terytorium dawnego Obwodu Wojska Dońskiego, zaś 1 maja weszły do Taganrogu. Miejscowi bolszewicy postanowili podjąć próbę obrony Dońskiej Republiki Radzieckiej, chociaż Rada Komisarzy Ludowych zalecała im wycofanie się[9]. Ogłosili "wojnę rewolucyjną", planowali obronę Rostowa i masową mobilizację. Nie byli jednak w stanie jej przeprowadzić, gdyż ludność przekonana o rychłym nadejściu Niemców nie słuchała już ich rozkazów[9].

Podtiołkow wszedł do nadzwyczajnego sztabu obrony republiki[10] razem z Kriwoszłykowem, Sergo Ordżonikidze, I. Doroszewem i W. Kowalowem[11].. Nie zdając sobie sprawy z tego, jak poważna była zmiana sympatii wśród Kozaków w północnej części republiki (antybolszewickie oddziały kozackie aktywnie działały od początku kwietnia[12])[9], Fiodor Podtiołkow na polecenie republikańskiego komitetu wykonawczego[10] razem z komisarzem Michaiłem Kriwoszłykowem i 78-osobowym oddziałem[13] udał się tam, by organizować nowe oddziały rewolucyjnego kozactwa[14]. Jego oddział został otoczony przez białych Kozaków w pobliżu chutoru Kałasznikow, rozbrojony i przewieziony do chutoru Ponomariow, gdzie Kozacy postanowili przeprowadzić zbiorową egzekucję jeńców. Fiodor Podtiołkow i Michaił Kriwoszłykow zostali powieszeni, a ich żołnierze rozstrzelani[1]. Pochowano ich w chutorze w zbiorowym grobie[1].

Upamiętnienie edytuj

Działalność Podtiołkowa i Kriwoszłykowa, ich spotkanie z Kaledinem, udział w walkach nad Donem i egzekucja zostały opisane przez Michaiła Szołochowa w powieści Cichy Don[15]. Pomniki obydwu działaczy znajdują się w Kamieńsku Szachtyńskim (dawnej Kamienskiej) przed budynkiem zajmowanym w 1918 r. przez Doński Kozacki Komitet Wojskowo-Rewolucyjny, na miejscu ich egzekucji[16], a także na placu Troickim w Nowoczerkasku[17].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f S. Mamajewa, В мае 1918 года состоялась казнь казаков-революционеров во главе с Федором Подтелковым [online], 21 kwietnia 2010.
  2. ↑ a b c P. Kenez, Red Attack..., s. 89.
  3. ↑ P. Kenez, Red Attack..., s. 88.
  4. ↑ a b c P. Kenez, Red Attack..., s. 90.
  5. ↑ P. Kenez, Red Attack..., s. 91.
  6. ↑ Сайт историка С.В. Волкова — Красный террор в годы гражданской войны - Примечания к документам (3) [online], swolkov.org [dostęp 2018-06-02].
  7. ↑ a b P. Kenez, Red Attack..., s. 118.
  8. ↑ P. Kenez, Red Attack..., s. 119.
  9. ↑ a b c P. Kenez, Red Attack..., s. 126.
  10. ↑ a b Подтёлков Федор Григорьевич [online], static.sales.biblioclub.ru [dostęp 2018-06-02] (ang.).
  11. ↑ O. Kuzina, Славный сын революции [online] [zarchiwizowane z adresu 2013-04-17].
  12. ↑ P. Kenez, Red Attack..., s. 123.
  13. ↑ J. D. Smele, The "Russian" Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, Hurst&Company, London 2015, ISBN 978-1-84904-721-0, s. 66.
  14. ↑ P. Kenez, Red Attack..., s. 126-127.
  15. ↑ M. Szołochow, Cichy Don, t. I i II, Czytelnik, Warszawa 1951, s. 348 i nast.
  16. ↑ Aleksandr Stiepanow, В Кашарском районе за 6 млн рублей отремонтируют памятник красным казакам Подтелкову и Кривошлыкову, „KP.RU - сайт «Комсомольской правды»”, 3 lipca 2017 [dostęp 2018-06-02] (ros.).
  17. ↑ Памятник Подтелкову и Кривошлыкову [online] [dostęp 2018-06-02].

Bibliografia edytuj

  • P. Kenez, Red Attack, White Resistance: Civil War in South Russia 1918, New Academia Publishing, Washington DC, ISBN 0-9744934-5-7.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Fiodor_Podtiołkow&oldid=71676896”