Formizm – polski awangardowy ruch literacko-artystyczny rozwijający się w latach 1917–1922, czerpiący inspirację z dokonań kubizmu, ekspresjonizmu i futuryzmu oraz sztuki ludowej; był jedną z dwóch, obok unizmu, oryginalnie polskich formacji awangardowych[1].

Formiści
Ekspresjoniści polscy
Państwo

 Polska

Siedziba

Warszawa

Data założenia

1917

Zakończenie działalności

1922

Rodzaj stowarzyszenia

nieformalne ugrupowanie
literacko-artystyczne

Status

historyczne

Zasięg

Kraków, Warszawa, Lwów, Poznań

Data rejestracji

nierejestrowane

brak współrzędnych
Stanisław Ignacy Witkiewicz, Dwie głowy, 1920

Geneza

edytuj

Formiści – była to grupa artystów zrzeszona w 1917 pod szyldem Ekspresjoniści polscy. Pod taką też nazwą zorganizowano pierwszą wspólną wystawę w Krakowie. W 1919 grupa przyjęła nazwę „Formiści”, podkreślając szersze niż ekspresjonistyczne inspiracje dla swej twórczości. Z czasem działalność grupy przerodziła się w szeroki ruch artystyczny, zwany formizmem. Poza Krakowem rozwijał się także w Warszawie, Lwowie i Poznaniu[2].

Założenia

edytuj

Formistów łączyło zainteresowanie zagadnieniem formy, której przypisywali nadrzędną rolę. Sprzeciwili się naturalizmowi – wiernemu przedstawianiu rzeczywistości w sztuce. Ich głównym celem było stworzenie nowoczesnego stylu narodowego[2]. Poszukiwali nowej formy dla polskiej sztuki, eksperymentując z rozmaitymi osiągnięciami zachodniej awangardy i łącząc je z rodzimą tradycją. Interesowali się zatem ekspresjonizmem, kubizmem, futuryzmem jak i podhalańskim naiwnym malarstwem na szkle, czy cechową sztuką średniowiecza.

Dzieła formistów cechowały się deformacją kształtów, geometryzacją, zerwaniem z tradycyjnym przedstawianiem przestrzeni, często mocnym kontrastem światłocieniowym i grubym konturem. Wielu z nich posługiwało się także prymitywizacją, to jest naiwną stylizacją, po to, aby osiągnąć w dziele większą ekspresję.

Rozległy i elastyczny program, uznanie autonomii działania artystycznego i przekonanie o konieczności dokonania radykalnych zmian w zakresie kreacji artystycznej, połączyło w obrębie tego nurtu wiele wybitnych indywidualności artystycznych okresu dwudziestolecia międzywojennego.

Członkowie

edytuj

Sławnymi formistami byli: Leon Chwistek – główny teoretyk tego nurtu, Tytus Czyżewski, Zbigniew Pronaszko, Andrzej Pronaszko, Konrad Winkler, August Zamoyski, Jan Hrynkowski, Tymon Niesiołowski, Jacek Mierzejewski, Zygmunt Radnicki oraz Stanisław Ignacy Witkiewicz.

W 1918 wśród formistów znaleźli się także artyści działający w Warszawie, m.in.: Romuald Kamil Witkowski, Wacław Wąsowicz, Jerzy Zaruba i Mieczysław Szczuka oraz we Lwowie, m.in.: Leon Dołżycki, Ludwik Lille.

Zobacz też

edytuj
  • Formiści – pismo artystyczne wydawane w Krakowie w latach 1919–1921.

Literatura

edytuj

Przypisy

edytuj