Ościeżnica

(Przekierowano z Futryna)

Ościeżnica – nieruchoma rama osadzona w ościeży, czyli wewnętrznej krawędzi otworu ściany budynku – w otworze okiennym lub drzwiowym. Ościeżnicą drzwiowa różni się od okiennej tam, że ma tylko trzy boki: dwa stojaki i nadproże. Czwarty bok tworzy tzw. ślepy próg[1]. Do ościeżnicy montuje się na zawiasach skrzydła drzwiowe, okienne lub bramowe, rzadziej bezpośrednio przeszklenie[2].

Nazewnictwo

edytuj

Ościeżnica potocznie bywa nazywana futryną[3], specjalistyczne publikacje określają taką nazwę jako błędną[2]. Nie należy również nazywać ościeżnicy ramiakiem – jest to element konstrukcyjny skrzydła okiennego lub drzwiowego[2]. Inny termin na ościeżnicę okienną to oboknie[4] Bywa też mylona z framugą.

Budowa

edytuj

Ościeżnica może być wykonana z drewna, poli(chlorku winylu) lub metalu. Składa się z następujących elementów[5][2]:

  • nadproże (górny poziomy element) zwane w niektórych częściach Polski „główką”,
  • próg (dolny poziomy element) rozróżniamy progi montażowe (tymczasowe) lub progi docelowe,
  • belka zamkowa (pionowy element od strony zamka),
  • belka zawiasowa (pionowy element od strony zawiasów),
  • słupek (opcjonalny środkowy pionowy element), który może być zespolony ze skrzydłem biernym lub czynnym,
  • pióro / zamek / kątownik – element zamykający konstrukcję w ościeżnicach regulowanych dla drzwi wewnętrznych (W) (stosowana przez producentów drzwi wewnętrznych oraz wewnątrzklatowych z ościeżnicami MDF),
  • opaska portalowa – dodatkowy element dekoracyjny (wykończeniowy) dla drzwi zewnętrznych lub wewnątrzklatkowych; jest to poszerzona wersja opaski drzwiowej która maskuje miejsce montażu ościeżnicy,
  • opaska – dodatkowy element dekoracyjny (wykończeniowy) dla drzwi wewnętrznych; zasłania miejsce montażu ościeżnicy,
  • ćwierćwałek – dodatkowy element dekoracyjny (wykończeniowy) dla drzwi wewnętrznych,
  • uszczelka drzwiowa,
  • zawiasy (od 2 do 4),
  • puszka zamkowa znajdująca się w belce zamkowej,
  • gniazda do chowania bolców antywyważeniowych zamiennie z wręgiem francuskim; od strony belki zawiasowej.

Belka zamkowa oraz zawiasowa w ościeżnicach stosowanych do drzwi wewnętrznych nazywane są łącznie „bazą”.

Podział ościeżnic drzwiowych

edytuj

Ościeżnice dzielimy, oraz rozróżniamy ze względu na szereg cech, sposoby przeznaczenia, wyposażenie[6][7].

Miejsce montażu

edytuj

Jeden z podstawowych kryteriów podziału ościeżnic:

  • ościeżnice do drzwi zewnętrznych (Z),
  • ościeżnice do drzwi wewnątrzklatkowych / przejściowych wewnątrz budynku (Z),
  • ościeżnice do drzwi wewnętrznych (W).

Profil ościeżnicy

edytuj
  • ościeżnica pełna (Z),
  • ościeżnica narożna zwana również połówkową (Z),
  • ościeżnica profilowa (Z) (np. z profilu aluminiowego),
  • ościeżnica stała / prosta / blokowa (W) – odpowiednik ościeżnicy pełnej dla drzwi wewnętrznych,
  • ościeżnica regulowana / opaskowa (W) – stosowane do drzwi bezprzylgowych.

Ościeżnice specjalistyczne

edytuj
 
Przekrój standardowej ościeżnicy stalowej

Ościeżnice montowane w miejscach z długotrwałymi czynnikami skracającymi żywotność ościeżnicy

edytuj
  • ościeżnice montowane na basenach – narażone na dużą wilgotność powietrza i bezpośredni kontakt z wodą; przeważnie stosowane pokrycie HPL,
  • ościeżnice montowane z miejscach dużego ruchu pieszego – wzmocnione miejsca mocowania zawiasów, jak również same zawiasy o większej nośności skrzydła.

Ościeżnice przeciwpożarowe w klasie EI30 lub EI60

edytuj
  • ogniotrwałe,
  • dymoszczelne.

Ościeżnice o zwiększonej izolacji akustycznej

edytuj
  • współczynnik Rw (przenikanie dźwięku) z Deklaracji Właściwości Użytkowych (DWU) drzwi z poziomu 25 dB zwiększony do co najmniej 42 dB.

Ościeżnice energooszczędne

edytuj
 
Przekrój ościeżnicy wielomateriałowej energooszczednej typu „Termo”
 
Przekrój ościeżnicy drewnianej klejonej

Ościeżnice energooszczędne o zwiększonej izolacji termicznej[8][9] – współczynnik Ud (przenikania ciepła) z określony w Deklaracji Właściwości Użytkowych dla drzwi stosowanych w domach:

  • tradycyjnych Ud=<2,3 W/(m2*K)
  1. ościeżnica drewniana,
  2. ościeżnica stalowa.
  • energooszczędnych, domach zeroenergetycznych Ud=<1,3 W/(m2*K)
  1. ościeżnica drewniana klejona lub pełna,
  2. ościeżnica wielomateriałowa.
  • pasywnych Ud=<0,9 W/(m2*K)
  1. ościeżnica drewniana klejona lub pełna,
  2. ościeżnica wielomateriałowa – najnowszy typ ościeżnicy wprowadzony w tej kategorii energetycznej stolarki drzwiowej w Polsce, najczęściej jest to aluminium z przegrodą termiczną.
 
Przekrój ościeżnicy wielomateriałowej

Ościeżnice przeciwwłamaniowe[10]

edytuj

Ościeżnice są badane wraz ze skrzydłem drzwiowym i jako zestaw drzwiowy tworzą drzwi antywłamaniowe. Badanie następuje zgodnie z normami: PN-EN 1627:2012; PN-EN 1628; PN-EN 1629; PN-EN 1630. Klasa 1-2 odporności na włamanie uważana jest zwyczajowo za drzwi które nie są antywłamaniowymi. Oznaczenie „C” dotyczy poprzedniej nomenklatury, której niektórzy producenci używają do dzisiaj.

Materiał użyty do produkcji

edytuj
  • ościeżnica stalowa (Z),
  • ościeżnica drewniana (Z oraz W),
  • z drewna klejonego warstwowo – obłogowanego,
  • z drewna pełnego,
  • ościeżnica MDF (W),
  • ościeżnica PCW (Z) stosowana tylko do drzwi PCW,
  • ościeżnica aluminiowa (Z) stosowana tylko do drzwi konstrukcji aluminiowej,
  • ościeżnica wieloskładnikowa (Z) – ościeżnica z dwóch profili aluminiowych połączonych kompozytem; ościeżnica drewniana klejona z płaszczem stalowym.

Rozmiar ościeżnicy

edytuj
  • ościeżnica określana jako „80-ka”:
  1. wewnętrzny wymiar około 82 cm ze względu na odjęcie grubości skrzydła wchodzącego w światło otworu podczas pełnego rozwarcia pod kątem prostym,
  2. wymiar zewnętrzny około 90–92 cm,
  3. szerokość otworu montażowego około 93–95 cm,
  • analogicznie dla pozostałych rozmiarów,
  • standardowy rozmiar drzwi jednoskrzydłowych w Polsce to: 80, 90, 100,
  • standardowy rozmiar drzwi dwuskrzydłowych w Polsce to: 120 oraz 140.

Rodzaj domyku / docisku

edytuj
  • ościeżnica przylgowa dla skrzydeł z przylgą znajdującą się po bokach skrzydła oraz w górnej części,
  • ościeżnica bezprzylgowa dla skrzydeł nie posiadających przylgi (skrzydła te zwane są zwyczajowo również: skrzydłem płaskim, tępym, prostym).

Liczba uszczelek

edytuj
  • ościeżnice wewnętrzne obecnie posiadają standardowo 1 uszczelkę, w latach 80. brak uszczelek,
  • ościeżnice zewnętrzne obecnie posiadają od 1 do 3 uszczelek. Standardowo jest 1 uszczelka.

Liczba i rodzaj zamków zastosowanych w skrzydle drzwiowym

edytuj
  • Dla drzwi wewnętrznych (W) stosowany jest zazwyczaj 1 zamek bądź jest go brak:
  1. zamek na klucz,
  2. zamek WC,
  3. brak zamka.
  • Dla drzwi wewnątrzklatkowych / przejściowych wewnątrz budynku stosuje się od 1 do 2 zamków, co wymaga zastosowania jednej lub dwóch puszek zamkowych.
  • Dla drzwi zewnętrznych stosuje się:
  1. jeden zamek „bolcowy” (punktowy) – wymagana jedna puszka zamkowa,
  2. dwa zamki „bolcowe” (punktowe) – wymagane dwie puszki zamkowe,
  3. jeden zamek listwowy (na całej krawędzi skrzydła) – wymagane są puszki zgodnie z liczbą części ruchomych blokujących w ościeżnicy (zwyczajowo od 1 do 5 puszek zamkowych),
  4. zamek „hakowy” – wymagana liczba puszek zamkowych jak w zamkach „bolcowych”.

Rodzaj zabezpieczenia antywłamaniowego / przeciwwyważeniowego (zabezpieczenie przed zdjęciem skrzydła z ościeżnicy)

edytuj
  • W ościeżnicach wewnętrznych nie występuje zabezpieczenie.
  • W ościeżnicach do drzwi wewnątrzklatkowych oraz zewnętrznych zabezpieczenie zgodne z systemem użytym w skrzydle drzwiowym:
  1. gniazda do schowania bolców antywyważeniowych aktywnych lub pasywnych,
  2. profil ościeżnicy spasowany z „wręgiem francuskim” zastosowanym w skrzydle drzwiowym.

Rodzaj wykończenia powierzchni zewnętrznej ościeżnicy

edytuj
  • powłoka lakiernicza (W oraz Z) zazwyczaj w ościeżnicach metalowych lub z litego drewna,
  • okleina fornirowa (W oraz Z) dla ościeżnic drewnianych klejonych warstwowo,
  • okleina CPL, PCW oraz tzw. „laminaty” (W oraz Z):
  1. CPL i PCW stosowane są w ościeżnicach wewnętrznych (W) z MDFu,
  2. laminaty stosowane są w ościeżnicach zewnętrznych (Z) z metalu (stal lub aluminium),
  3. olej, wosk, capon dla ościeżnic z drewna pełnego.

Rodzaj zastosowanych zawiasów

edytuj
  • zawiasy czopowe składające się z części męskiej oraz żeńskiej (W oraz Z) od 2 do 3-4 kompletów,
  • zawiasy trójdzielne składające się z „oczek” umieszczonych w skrzydle oraz z części nośnej umieszczonej w ościeżnicy; od 2 do 3-4 kompletów. Spotykane zazwyczaj w drzwiach zewnętrznych (Z),
  • zawiasy chowane w ościeżnicę.

Zastosowane akcesoria dodatkowe (nie zawsze występujące w komplecie)

edytuj
  • Próg drzwiowy:
  1. tymczasowy / montażowy – usuwany zaraz po montażu ościeżnicy lub betonowany w wylewce posadzki,
  2. docelowy próg,
  3. drewniany,
  4. aluminiowy,
  5. kompozytowy,
  6. tzw. „ciepły” próg łączący np. aluminium oraz kompozyt.
  • Kotwy montażowe:
  1. kotwy w stalowym płaszczu do ościeżnic zewnętrznych; stosowane zgodnie z zaleceniem producenta co do materiału, w którym będą one osadzone,
  2. kotwy w plastikowym płaszczu do ościeżnic zewnętrznych lub wewnątrzklatkowych; jak wyżej,
  3. brak elementów montażowych – montaż tylko poprzez wyparcie pionowych elementów (belek) oraz unieruchomienie ich pianką montażową (poliuretanową).

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Zdzisław Mączeński - Poradnik budowlany dla architektów. Państwowe Wydawnictwa Techniczne, Warszawa, 1953, s. 590, język polski
  2. a b c d Otwory oświetleniowe i komunikacyjne. W: Anna Borkowska, Tadeusz Dzięgielewski: Mały ilustrowany słownik budowlany: Terminologia budownictwa. Warszawa: Arkady, 1973, s. 56–57.
  3. futryna – Słownik języka polskiego PWN
  4. Witold Doroszewski (red.): oboknie. [w:] Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 2023-03-28].
  5. Miszczyńska-Włodarczyk, Agnieszka (red. nacz.). Stolarka otworowa. „Informator budowlany”. 1, s. 339, 2008. Warszawa: Murator. ISSN 1234-8368. (pol.). 
  6. Podział ościeżnic ze względu na wymiarowanie. ladnydom.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-07)]..
  7. Postanowienia normy opisującej ościeżnice drzwiowe.
  8. Podstawowe parametry domów pod kątem energooszczędności. eko-budowanie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-10)]..
  9. Warunki techniczne przy klasyfikacji domów pod kątem energooszczędności.
  10. Klasyfikacja antywłamaniowa.