Geografia Jan Mayen

Jan Mayen jest niewielką wyspą, która ma status autonomicznego terytorium pod administracją norweską. Jan Mayen leży za kołem polarnym na północnym skraju Oceanu Atlantyckiego. Ta w większości górzysta wyspa charakteryzuje się bardzo skąpą roślinnością i subarktycznym klimatem. Nie jest stale zamieszkana, na wyspie istnieje tylko stacja badawcza Olonkinbyen.

Powierzchnia, położenie i skrajne punkty

Powierzchnia – 380 km² co odpowiada wielkością dużego polskiego miasta np. Krakowa od którego wyspa jest nieco większa.

Położenie – Jan Mayen leży na północnym skraju Oceanu Atlantyckiego, leży prawie 910 km na północny zachód od wybrzeży Norwegii i 480 km na wschód od Grenlandii.

Skrajne punkty: północny 71°10′N, południowy 70°49′N, zachodni 9°05′W, wschodni 7°54′W. Wyspa ciągnie się na długości 53 km z północnego wschodu na południowy zachód. Przeciętna szerokość wyspy wynosi od 3 do 17 km.

Linia brzegowa – 124 km.

Ukształtowanie poziome i pionowe

Jan Mayen – Beerenberg

Linia brzegowa Jan Mayen jest słabo rozwinięta, istnieje tylko kilka niewielkich łagodnych zatok. Wybrzeże w wielu miejscach jest skaliste i klifowe, w innych znowu tylko skaliste, w pozostałych miejscach wybrzeże jest niskie. Wybrzeże jest poszarpane, przez działanie wód oceanicznych, pogody jak działalności lodowców. Klify w wielu miejscach przybierają malowniczy charakter, gdzie występują formy skalne w postaci baszt i bram wyciętych przez fale.

Jan Mayen jest wyspą pochodzenia wulkanicznego, skład się z dwóch części: długiego na 27 km wąskiego półwyspu, i szerokie na 15–18 km cypla, na którego obszarze wznosi się wulkan. Wyspa leży w pobliżu podmorskiego uskoku, gdzie łączą się płyty: północnoamerykańska i euroazjatycka. Wyspa zbudowana jest ze skał wulkanicznych, głównie z bazaltów. Najwyższym punktem Jan Mayen jest wulkan Beerenberg o wysokości 2277 m n.p.m. Wulkan jest wciąż aktywny, poważna erupcja miała miejsce we wrześniu 1970 roku, w wyniku której powierzchnia wyspy powiększyła się o 3,5 km². Ostatnia w 1985 roku. Wulkan wieńczy ogromny krater o średnicy 1,5 km. Wyspa jest górzysta, także jej wąska odnoga zawiera wzniesienia o wysokości rzędu 200–600 m n.p.m. Niziny ograniczają się od wybrzeża, oraz przewężenia łączącego wulkaniczny cypel z odnogą.

Klimat

Klimatogram Jan Mayen

Jan Mayen leży w strefie klimatu subpolarnego, morskiego. Na wyspie jest wilgotno i zimno. Wyspa przez większość roku znajduje się pod wpływem mas arktycznego powietrza.

Zimy są mroźne i średnie wartości wynoszą zawsze poniżej zera, minimalne wartości sięgają –30 °C, latem także jest zimno, ale nie mroźno. Średnie letnie wartości wynoszą nieco powyżej zera, a maksymalne temperatury mogą w ciągu dnia osiągnąć 15 °C. Generalnie przez cały rok jest zimno – wpływ oceanu jest niewielki i odzwierciedla się jedynie w wysokiej wilgotności powietrza, która przez cały rok wynosi około 85%.

Wpływ oceanu jest niewielki; potęguje to bliskość ogromnej masy lądowej Grenlandii, toteż opady są niewielkie. Opady sięgają 400 mm rocznie. Co niezwykłe, przez większą część roku utrzymuje się duże zachmurzenie, a do częstych zjawisk należą mgły. W ciągu roku występują one średnio w trakcie 90 dni. Kolejną charakterystyczną cechą są silne wiatry, wiejące na wyspie przez cały rok. Opady przez znaczną część roku występują w postaci śniegu, jednak w półroczu letnim najczęściej mają postać deszczu ze śniegiem i marznącego deszczu.

Wody

Wody powierzchniowe są obfite. Region Beerenberg pokryty jest lodowcem. Lodowiec Welprechta znajduje się w obrębie krateru, skąd promieniście ku wybrzeżom spływają jęzory lodu. Cieki wodne w zasadzie nie istnieją poza kilkoma strumieniami wypływającymi z lodowca. Na przewężeniu znajdują się dwa płytkie jeziora lagunowe ze słonawą wodą.

Flora i fauna

Roślinność jest bardzo skąpa, w wielu miejscach występują jedynie nagie skały, a spora część cypla zajęta jest przez lodowce. Występuje roślinność tundrowa – powszechnymi formacjami są skąpe trawy, porosty, mchy i krzewinki. Na Jan Mayen nie ma drzew ani krzewów.

Świat zwierząt jest jednak dość bogaty, z uwagi na występowanie licznych kolonii ptaków migrujących. Ptactwo morskie jest bardzo liczne, na skałach gniazdują fulmary, maskonury, traczyki lodowe i mewy trójpalczaste. Na wyspie spotkać można też rybitwy popielate, nurzyki i wydrzyki. Świat ssaków jest o wiele uboższy, jedyni ich przedstawiciele to lisy polarne, zaś niedźwiedzie polarne przebywają okresowo – na Jan Mayen dostają się płynąc krami lodowymi.

Bibliografia

Encyklopedia Geograficzna Świata: Europa. Wydawnictwo OPRES, Kraków 1998, ISBN 83-85909-36-2.