Żuk pastwiskowy
Żuk pastwiskowy[1] (Geotrupes spiniger) – gatunek chrząszcza z rodziny gnojarzowatych i podrodziny Geotrupinae.
| Geotrupes spiniger | |||
| (Marsham, 1802) | |||
_male_(3937033645).jpg) Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj | |||
| Gatunek |
żuk pastwiskowy | ||
| Synonimy | |||
| |||
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1802 roku przez Thomasa Marshama jako Scarabaeus spiniger[2].
Chrząszcz o owalnym, wysklepionym ciele długości od 18 do 26 mm, ubarwionym różnorodnie, np. czarnoniebiesko, ciemnozielono lub ciemnobrunatnie. Barwa początkowo jest metaliczna, opalizująca, ale wraz ze starzeniem się osobnika matowieje i czernieje. Pośrodku głowy obecny jest guzek. Powierzchnia przedplecza jest gładka z podłużną linią wgłębioną przez środek, a na bokach z dużymi, dołkowatymi punktami. Nasadowa krawędź przedplecza jest obrzeżona. Pokrywy mają między szwem a guzem barkowym po siedem punktowanych rzędów, odgraniczających słabo wypukłe międzyrzędy o delikatnie pomarszczonych poprzecznie powierzchniach. Tylna para odnóży ma na zewnętrznych powierzchniach goleni trzy listewki poprzeczne, licząc wraz z listewką wierzchołkową. Uda tejże pary odnóży wykazują dymorfizm płciowy: u samicy są bezzębne, a u samca mają po dwa zęby, z których te przy tylnym brzegu uda są większe. Dymorfizm zaznacza się także w budowie goleni przedniej pary: u samca wierzchołek ich zewnętrznego brzegu ma trzy takiej samej wielkości zęby, z których ostatni zakrzywia się ku dołowi, a u samicy ma on dwa duże zęby i trzeci mniejszy, niezakrzywiony. Odwłok ma sternity o przerwanych pośrodku szerokości punktowaniu i owłosieniu[3].
Żuk koprofagiczny, żywi się odchodami bydła i koni. Buduje gniazda złożone z pionowego korytarza głównego (szybu), od którego odchodzą po skosie chodniki boczne zakończone komorami lęgowymi. Zarówno w komorach jak i chodnikach zostawia kulki nawozu. Jaja składane są jesienią, po jednym w każdej komorze. Zimowanie odbywa się w trzecim stadium larwalnym. W Polsce przepoczwarczenie następuje w czerwcu, a owady dorosłe kolejnego pokolenia pojawiają się głównie w lipcu i sierpniu[4].
Owad palearktyczny, w Europie znany ze wszystkich krajów oprócz Islandii[2], a dalej na wschód sięgający przez Azję Zachodnią i Zakaukazie po Turkmenistan i Iran. Występuje na nizinach i wyżynach. Zamieszkuje nasłonecznione nieużytki o piaszczystym podłożu oraz pastwiska. W Polsce jego rozsiedlenie ma charakter lokalny[4][3].
Przypisy edytuj
- ↑ Geotrupes spiniger – Żuk pastwiskowy. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2020-04-26].
- ↑ a b Geotrupes (Geotrupes) puncticollis Malinowsky, 1811. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2019-02-05].
- ↑ a b Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 28a Żukowate – Scarabaeidae grupa podrodzin: Scarabaeidae laparosticti. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1976, s. 47-50.
- ↑ a b B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Katalog Fauny Polski. Tom XXIII, zeszyt 9. Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. Warszawa: 1983.