Glossicodex musculi

Glossicodex musculi – gatunek roztocza z rodziny nużeńcowatych, jedyny z monotypowego rodzaju Glossicodex. Jest monoksenicznym pasożytem myszy domowej.

Glossicodex musculi
Izdebska et Rolbiecki, 2016
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	szczękoczułkowce
Gromada	pajęczaki
Podgromada	roztocze
Rząd	Trombidiformes
Podrząd	Prostigmata
Nadrodzina	Cheyletoidea
Rodzina	nużeńcowate
Rodzaj	Glossicodex
Gatunek	Glossicodex musculi

Taksonomia

Rodzaj i gatunek typowy opisane zostały po raz pierwszy w 2016 roku przez Joannę Izdebską i Leszka Rolbieckiego z Uniwersytetu Gdańskiego na łamach „Medical and Veterinary Entomology”. Jako lokalizację typową wskazano Kartuzy w północnej Polsce. Nazwa rodzajowa wywodzi się z latynizowanej greki od słów glossikos czyli „języczny” i dex czyli „robak”. Epitet gatunkowy pochodzi od epitetu gatunku gospodarza, Mus musculus.

Morfologia i rozwój

Formy dorosłe

Samce osiągają od 178 do 201 μm długości i od 53 do 68 μm szerokości, samice zaś od 183 do 223 μm długości i od 55 do 63 μm szerokości. Gnatosoma jest trapezowata. Wyróżnia się na tle nużeńcowatych dobrze wykształconymi, smukłymi nogogłaszczkami wyraźnie podzielonymi na trzy człony, z których nasadowy jest duży i ma pośrodku grzbietowej powierzchni stożkowaty kolec nadbiodrowy, drugi jest od niego węższy i krótszy, a trzeci ma jeden mały kolec stożkowaty i dwa pazurki, z których jeden jest trójzębny. Rurkowata nabrzmiałość gardzieli ma parę dość małych szczecinek subgnatosomalnych. Walcowata podosoma ma od spodu cztery pary zesklerotyzowanych, stykających się pośrodkowo płytek epimeralnych. Ostatnia ich para u samicy formuje tylnymi brzegami trójkątne wcięcie, w którym leży długa na 11–19 μm wulwa. Masywne odnóża występują w liczbie czterech par i złożone są z sześciu członów, z których biodro jest włączone w ścianę ciała, a pozostałe są wolne i dobrze wyodrębnione. Na każdej stopie znajdują się dwa potężne, hakowato zakrzywione, u nasady szerokie i na grzbietowej stronie wierzchołka zaopatrzone w ząbek pazurki. Wierzch podosomy nakrywa tarczka podosomalna sięgająca do wysokości odnóży trzeciej pary. Walcowata z zaokrąglonym końcem, gęsto obrączkowana opistosoma jest pozbawiona narządu opistosomalnego. U samca między odnóżami pierwszej i ostatniej pary leży długi i wąski edeagus osiągający od 38 do 46 μm długości. Otwór płciowy samca leży po stronie grzbietowej na wysokości odnóży pierwszej pary.

Stadia rozwojowe

Owalnego kształtu jaja osiągają około 90 μm długości i około 50 μm szerokości. Ich chorion jest gładki. Wieczko nie występuje.

Z jaj klują się larwy. Mają one przysadziste, owalne ciało długości 70–99 μm i szerokości 38–43 μm. Gnatosomę mają trapezowatą. Nogogłaszczki składają się z trzech dobrze wyodrębnionych członów, z których pierwszy ma pośrodku stożkowate kolce nadbiodrowe, a ostatni jeden mały kolec i jeden trójzębny pazurek. Odnóża występują w liczbie trzech par i zwieńczone są dwoma trójzębnymi pazurkami. Na spodzie podosomy leżą między odnóżami drugiej i trzeciej pary dwie pary trójkątnych tarczek brzusznych ze zesklerotyzowanymi ostrogami. Opistosoma jest krótko-owalna.

Protonimfy mają już ciało smuklejsze, długości 113–120 μm i szerokości 48–63 μm. Gnatosomę mają również trapezowatą, ale o widocznej na spodzie podkowiastej nabrzmiałości gardzieli. Na spodzie podosomy leżą między odnóżami drugiej i trzeciej pary dwie pary lepiej niż u larw zesklerotyzowanych, trójkątnych tarczek brzusznych z ostrogami.

Nimfy mają ciało jeszcze bardziej wydłużone, długości 144–170 μm i szerokości 48–68 μm. Odnóża występują już w liczbie czterech par, a trójkątnych tarczek brzusznych z ostrogami na spodzie podosomy są trzy pary.

Ekologia i występowanie

Roztocz ten jest monoksenicznym pasożytem myszy domowej. Bytuje wyłącznie w tkance języka gospodarza. U przebadanych myszy około 11% zakażonych było tym roztoczem, a liczba osobników pasożyta u pojedynczego żywiciela wynosiła od jednej do pięciu sztuk. Nie stwierdzono wywoływania przez jego żerowanie zmian patologicznych.

Występowanie tego nużeńcowatego stwierdzono na myszach z terenu Pojezierza Pomorskiego, Pojezierza Mazurskiego i Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej. Przypuszczalnie jego zasięg pokrywa się z zasięgiem żywiciela, będąc współcześnie kosmopolitycznym.