Gołąbek żółknący

Gołąbek żółknący (Russula luteotacta Rea) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae).

Gołąbek żółknący

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	gołąbek
Gatunek	gołąbek żółknący
Nazwa systematyczna
Russula luteotacta Rea Brit. basidiomyc. (Cambridge): 469 (1922)
Zasięg
Zasięg w Europie

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Po raz pierwszy opisał go w 1922 r. Carleton Rea i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna. Ma 9 synonimów. Są nimi wszystkie nazwy nadane jego odmianom i formom. Polską nazwę nadała Alina Skirgiełło w 1991 r.

Morfologia

Kapelusz

Średnica 3–8,5 cm, 3–8,5 cm, kruchy, początkowo wypukły, następnie spłaszczający się i bardzo wcześnie w środku szeroko wgłębiony, a często nawet prawie lejkowaty. Brzeg zaokrąglony, podgięty, początkowo gładki, następnie dość szeroko bruzdowany, często nieregularny lub klapowany, pofalowany. Powierzchnia nieregularnie pagórkowata, o barwie od krwistoczerwonej do różowawoczerwonej, niezbyt ciemnej, ale intensywnej, bardzo silnie odbarwiająca się podczas deszczu, u starszych okazów z licznymi bladymi, kremowymi lub białawymi obszarami, czasem nawet całkowicie na brzegu biała.

Blaszki

Od średnio gęstych do bardzo rzadkich, grube lub cieńsze w zależności od okazu, czasem zespolone, prawie zawsze wyraźnie zbiegające, o szerokości 3–8 mm, białe, ale z lekko kremowym odcieniem, żółknące przy zgnieceniu lub uszkodzeniu.

Trzon

Wysokość 2–7 cm, grubość 0,6–1,6 cm, bardzo zmienny (czasami ekscentryczny lub nawet boczny), początkowo przeważnie maczugowaty, później zwężający się w kierunku podstawy, wrzecionowaty, rzadziej cylindryczny lub brzuchaty, czasami zakrzywiony lub nieregularny, początkowo dość twardy, potem trochę gąbczasty. Powierzchnia biała, często przebarwiona na różowo, przynajmniej w miejscach, które mogą samorzutnie żółknąć u podstawy, po zarysowaniu jasno cytrynowożółta, ale czasami dopiero po kilku godzinach, gdyż zabarwienie nie jest zbyt wyraźne.

Miąższ

Kruchy, dość zwarty do twardego, biały, z tendencją do samoistnego żółknięcia, u form kolorowych pod skórką czerwonawy. Zapach lekko owocowy; smak cierpki. Bardzo silna i szybka reakcja z gwajakolem, brak reakcji z amoniakiem.

Cechy mikroskopowe

Podstawki 35–55 × 5,7–8 µm. Bazydiospory 7–12 × 6–9 μm, jajowate, pokryte amyloidalnymi brodawkami o średniej wielkości z nielicznymi łącznikami, hilum wyraźne. Cystydy w skórce kapelusza wrzecionowate o długości do 150 µm, pozytywnie reagujące z sulfowaniliną.

Gatunki podobne

Bardzo podobne są gołąbek buczynowy (Russula nobilis) i gołąbek krwisty (Russula sanguinea), ale odróżnia się od nich żółknięciem trzonu i blaszek w miejscu skaleczenia.

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji. Najwięcej stanowisk podano w Europie. W Polsce Władysław Wojewoda w 2003 r. przytoczył 3 stanowiska, w późniejszych latach podano następne. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną.

Naziemny grzyb mykoryzowy występujący w cienistych lasach, głównie w grądach pod dębami i lipami.