Gołąbek miedziany

gatunek grzybów

Gołąbek miedziany (Russula cuprea Krombh.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].

Gołąbek miedziany
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

gołąbkowce

Rodzina

gołąbkowate

Rodzaj

gołąbek

Gatunek

gołąbek miedziany

Nazwa systematyczna
Russula cuprea Krombh.
Naturgetr. Abbild. Beschr. Schwämme (Prague) 9: 11 (1845)
Zasięg
Mapa zasięgu
Zasięg w Europie

Systematyka i nazewnictwo

edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1845 r. Julius Vincenz von Krombholz[1]. Ma 26 synonimów. Niektóre z nich:

  • Russula juniperina Ubaldi 1985
  • Russula urens Romell ex Singer 1926[2].

Polską nazwę nadała Alina Skirgiełło w 1991 r.[3]

Morfologia

edytuj
Kapelusz

Kapelusz ma 3–9 cm szerokości i jest raczej kruchy. Na początku jest wypukły, potem rozpościera się płasko; czasem jest tępo garbowany, a na końcu wklęsły. Skórka kapelusza jest gładka, lepka, błyszcząca przy deszczowej pogodzie, raczej matowa przy suchej pogodzie. Krawędź jest ostra, za młodu lekko zakrzywiona i wyraźnie zaznaczona lub bruzdowana od początku. Kolor kapelusza jest bardzo zmienny. Może być mniej lub bardziej miedziany, blado czerwonawo-brązowy do czarnobrązowego lub winny z pomarańczowym środkiem. Może być również czasami prawie zielonkawy, oliwkowo-brązowy lub z szarawymi odcieniami lub bardziej fioletowy lub fioletowy z postrzępionymi brzegami.

Blaszki

Gęsto rozmieszczone, kruche blaszki są szerokie, dość grube i mają złocistożółty kolor. Wysyp zarodników jest również intensywnie ciemnożółty.

Trzon

Raczej kruchy trzon ma 3,5–7 cm długości i 0,7–2 cm szerokości, jest smukły, maczugowaty lub zwężający się ku dołowi. Z wiekiem staje się biały z żółto-brązowymi plamami. Wewnątrz jest wypełniony miąższem.

Miąższ

Miąższ bardzo ostry w smaku. Zapach jest słaby lub nieobecny. Miąższ reaguje słabo i powoli z gwajakiem[4][5][6].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki mają 8,5–10 µm długości i 6,7-8(8,5) µm szerokości i są pokryte mniej lub bardziej izolowanymi, kolczastymi brodawkami. Podstawki mają (35) 40–52 µm długości i 10–13 µm szerokości i każda ma 4 sterygmy. Pleurocystydy są dość powszechne, o (60) 68-132 µm długości i 10–13,5 (–16,5) µm szerokości i mogą być barwione sulfowaniliną. Komórki strzępek w naskórku są wyraźnie uśpione, podobnie jak pileocystydy o szerokości 3,5–8,5 (–10) µm.

Występowanie i siedlisko

edytuj

Znane jest występowanie gołąbka miedzianego tylko w Europie[7]. W. Wojewoda w 2003 r. umieścił gatunek na swojej liście z 2003 roku[3], przytaczając jedno stanowisko podane przez Alinę Skirgiełło[3]. W późniejszych latach podano nowe stanowiska[8]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[9].

Grzyb naziemny. Jak wszystkie gołąbki, gołąbek miedziany jest grzybem mykoryzowym, który może tworzyć symbiozę z różnymi drzewami liściastymi. Gospodarzami mogą być między innymi graby, buki i dęby. Russula cuprea występuje w grądach i ciepłolubnych dąbrowach mieszanych[10].

Przypisy

edytuj
  1. a b c Index Fungorum [online] (ang.).
  2. Species Fungorum [online] (ang.).
  3. a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 600, ISBN 83-89648-09-1.
  4. Russula cuprea [online] [dostęp 2023-08-09].
  5. Monographic key of the russules of Europe [online] [dostęp 2023-07-16] [zarchiwizowane z adresu 2010-07-28].
  6. Russulales News / Agaricus cupreus [online], 18 lutego 2007 [dostęp 2023-07-16] [zarchiwizowane z adresu 2007-02-18].
  7. Występowanie Russula cuprea na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-08-09] (ang.).
  8. Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-07-01].
  9. Aktualne stanowiska gołąbka miedzianego w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2023-08-09] (pol.).
  10. Pilzoek Auswahl nach Pilzart [online], www.pilzoek.de [dostęp 2023-07-16].