Grążyk
Grążyk[1] (Trawiaste, dawniej Linowe i Zielone) – zanikające jezioro (obecnie użytek ekologiczny o nazwie Duże Bagno) w zachodniej Polsce w województwie lubuskim, położone ok. 5 km na północ od Międzyrzecza, 500 m na wschód od jeziora Głębokie.
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Lokalizacja | |
| Region | |
| Wysokość lustra |
51 m n.p.m. |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
poniżej 1 ha |
| Hydrologia | |
| Rzeki wypływające |
Kanał Białe Łąki |
Położenie na mapie Polski  | |
 52°29′04″N 15°33′15″E/52,484444 15,554167
| |
 Jezioro Grążyk (obecnie użytek ekologiczny) na obszarze oznaczonym Duże Bagno | |
Jezioro znajduje się w ostatniej fazie zanikania. Basen dawnego zbiornika wodnego porośnięty jest zaroślami łozowymi, wśród których dominują krzewiaste wierzby, kruszyna oraz kępy olszy i brzozy. Wewnątrz znajduje się trzęsawisko z niewielkimi oczkami wodnymi. Powierzchnia zwierciadła wody wynosi mniej niż 1 hektar. Jezioro Grążyk oraz przyległe tereny są odwadniane przez Kanał Białe Łąki, który odprowadza nadmiar wody do rzeki Obry[2].
Obecnie jest to ostoja zwierzyny i ptactwa wodnego, którą objęto ochroną tworząc w 2004 r. użytek ekologiczny Wielkie Bagno o powierzchni 54,95 ha[3].
W latach 2011–2014 przy zachodnim brzegu dawnego jeziora wybudowano - po nowym śladzie - drogę ekspresową S3 (odcinek Gorzów Wielkopolski Południe – Międzyrzecz Północ)[4].
Historia edytuj
Akwen wzmiankowany był już w 1390 r., gdy niejaki Wincenty z Chyciny z synami sprzedał za 300 grzywien opatowi i cystersom w Zemsku wsie Kalsko i Rojewo oraz pięć okolicznych jezior[5].
Jezioro Grążyk wraz z sąsiednim Głębokim oraz okolicznymi lasami zostały wymienione 16 kwietnia 1485 w przywileju nadanym Międzyrzeczowi przez króla Kazimierza IV Jagiellończyka. Dzięki temu mieszkańcy miasta mogli "zgodnie ze starożytnym zwyczajem w jeziorach zwanych Strzeleckie (obecnie prawdopodobnie Głębokie) i Linye (Grążyk) z wolą dzierżawienia, podobnie i w rzece sieciami mają prawo ryby łowić. Oba jeziora miały podobną powierzchnię i były bogate w ryby. Płytszy Grążyk obfitował w liny, karasie i płocie. W sąsiednim Głębokim najcenniejsza była sielawa.
W XVIII wieku toczył się długotrwały spór o oba jeziora i otaczające lasy pomiędzy Międzyrzeczem, a opatem klasztoru cysterskiego w Bledzewie. Zakon od dawna posiadał lasy i pola obok pobliskiego Kalska i wysuwał roszczenia do miejskich posiadłości. Gdy opat zażądał okazania przywileju królewskiego, rada miasta 10 października 1647 wysłała delegację z dokumentem do Bledzewa. Zakonnicy przyjęli rajców miejskich bardzo gościnnie i urządzili ucztę. Gdy pijani rajcy posnęli to przywilej królewski im skradziono i z pustymi rękoma musieli wracać do domu. Międzyrzecz na kilkadziesiąt lat stracił jeziora i okoliczne lasy, natomiast mieszkańcy długo narzekali, że panowie rada las z jeziorami przepili[6][7].
Po upadku Rzeczypospolitej jeziora i lasy przejęło państwo pruskie. W połowie XIX wieku dokonano gruntownej melioracji okolicznych terenów, co spowodowało szybkie wysychanie jeziora Grążyk. W 1894 r. akwen miał powierzchnię 19,7 ha, w 1944 r. 6,6 ha, w 1975 r. 2,7 ha i w 1998 r. 1,3 ha. W XXI w. gwałtownie zaczął opadać poziom sąsiedniego jeziora Głębokie[2].
Nazwę Grążyk wprowadzono urzędowo w 1955 r., zastępując poprzednią niemiecką nazwę jeziora – Grasiger See[8].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 2. Wody stojące, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 103, ISBN 83-239-9607-5.
- ↑ a b Pojezierze Międzyrzeckie. Mały atlas jezior. Międzyrzecz: Gmina Międzyrzecz, 2013. ISBN 83-905760-1-5.
- ↑ Wykaz istniejących form ochrony przyrody w Nadleśnictwie Międzyrzecz
- ↑ Droga ekspresowa S3 Gorzów Wlkp.– Międzyrzecz. gddkia.gov.pl, 2013-08-30. [dostęp 2017-06-21]. (pol.).
- ↑ Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu (edycja elektroniczna)
- ↑ S. Cyraniak, Dawne dzieje jeziora Głębokiego i Grążyk. Czy rajcy miejscy przepili las i jeziora. (w:) Kurier Międzyrzecki, 3/169, 2005 r., s. 4
- ↑ Dariusz Brożek, Głębokie: Jak radni przehulali jezioro, Gazeta Lubuska, 17 sierpnia 2011
- ↑ ZARZĄDZENIE NR 364 PREZESA RADY MINISTRÓW z dnia 29 listopada 1955 r. w sprawie przywrócenia i ustalenia urzędowych nazw obiektów fizjograficznych w powiatach: choszczeńskim, międzyrzeckim, łobeskim, słupskim, zielonogórskim, wałeckim, stargardzkim, nowogardzkim i wschowskim
Bibliografia edytuj
- Jan J. Krajniak: Pojezierze Międzyrzeckie. Mały atlas jezior. Międzyrzecz: Gmina Międzyrzecz, 2013, s. 114-115. ISBN 83-905760-1-5.