Guniak południowiec

gatunek owada

Guniak południowiec[1] (Rhizotrogus aestivus) – gatunek chrząszcza z rodziny poświętnikowatych i podrodziny chrabąszczowatych. Zamieszkuje zachód palearktycznej Eurazji.

Guniak południowiec
Rhizotrogus aestivus
(Olivier, 1789)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

chrząszcze

Podrząd

chrząszcze wielożerne

Nadrodzina

żuki

Rodzina

poświętnikowate

Podrodzina

chrabąszczowate

Plemię

Melolonthini

Podplemię

Rhizotrogina

Rodzaj

Rhizotrogus

Gatunek

guniak południowiec

Taksonomia

edytuj

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1789 roku przez Guillaume’a-Antoine’a Oliviera pod nazwą Melolontha aestiva. Stanowi gatunek typowy rodzaju Rhizotrogus[2].

Morfologia

edytuj
 
Widok z przodu

Chrząszcz o owalnym w zarysie ciele długości od 12 do 18 mm. Głowa ma ubarwienie żółtobrunatne, owłosienie stosunkowo długie i rzadkie, a punktowanie nierównomierne, silne i gęste na ciemieniu. Czułki buduje dziesięć członów. Przedplecze ma krawędź tylną grubo obrzeżoną, a krawędzie boczne przed tylnymi kątami wcięte. Ubarwienie jego jest żółtobrunatne, czasem z czerwonobrunatną plamą pośrodku. Powierzchnia przedplecza ma stosunkowo gęste, dołkowate punktowanie oraz dobrze widoczną, matową mikrorzeźbę. Na przednim brzegu i bokach przedplecza obecny jest szereg długich, sterczących włosków, natomiast pozostała jego część jest nieowłosiona. Pokrywy są czerwonobrunatne z przyciemnieniami na szwie i wierzchołku, przeciętnie połyskujące, nierównomiernie punktowane, porośnięte bardzo krótkim i rzadkim owłosieniem, a wzdłuż krawędzi opatrzone szeregiem włosków szczecinkowatych. Owalne, nagie pygidium ma punktowaną powierzchnię. Spód ciała jest wełnisto owłosiony z wyjątkiem sternitów odwłoka, które są niemal łyse. Odnóża przedniej pary mają golenie o trzech ząbkach, z których ostatni jest bardzo mały, oraz o ostrodze wierzchołkowej wyrastającej poniżej drugiego z nich[3].

Ekologia i występowanie

edytuj

Owad ciepłolubny[4][3], związany głównie z kserotermicznymi stanowiskami o wapiennym podłożu, leżącymi na terenach pagórkowatych[4], ale spotykany też na różnych półsuchych łąkach, ugorach, piaszczystych zboczach i równinach zalewowych, polanach i przesiekach[5][6]. Cykl rozwojowy zajmuje średnio trzy lata. Aktywne osobniki dorosłe spotyka się od kwietnia do czerwca[4][3]. Są foliofagami, obgryzającymi liście drzew, chętnie dębów[4]. Loty odbywają po zachodzie słońca i bywa że przylatują do sztucznych źródeł światła. Pędraki rozwijają się w glebie, gdzie żerują na korzeniach roślin[4][3].

Gatunek palearktyczny, znany z Portugalii, Hiszpanii, Andory, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji, europejskiej części Rosji, europejskiej i anatolijskiej części Turcji, Syrii, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanu, Kazachstanu oraz Iranu[2]. W Polsce owad skrajnie rzadki, na podstawie historycznych doniesień znany z nielicznych stanowisk na południu kraju[4][3]. Na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” umieszczony został jako gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem (CR)[7].

Przypisy

edytuj
  1. Dušan Čamprag. Fauna szkodliwa buraka cukrowego w Jugosławii (rejony Wojwodiny i wschodniej Chorwacji) i czynniki klimatyczne wpływające na nią. „Polskie Pismo Entomologiczne. Seria B. Entomologia stosowana”. 35-36 (3-4) (24), s. 233-236, 1964. 
  2. a b Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 3. Scarabaeoidea – Scirtoidea – Dascilloidea – Buprestoidea – Byrrhoidea, Stenstrup: Apollo Books, 2006, s. 224-226, ISBN 87-88757-59-5.
  3. a b c d e Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 28b Żukowate – Scarabaeidae grupa podrodzin: Scarabaeidae pleurosticti. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978, s. 27-33.
  4. a b c d e f B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. 1983, seria: Katalog Fauny Polski t. XXIII z. 9.
  5. Karl Wilhelm Harde, František Severa, Edwin Möhn: Der Kosmos Käferführer: Die mitteleuropäischen Käfer. Stuttgart: Franckh-Kosmos Verlags-GmbH & Co, 2000, s. 254. ISBN 3-440-06959-1.
  6. Klaus Koch: Die Käfer Mitteleuropas – Ökologie – Band 2. Krefeld: Goecke & Evers Verlag, 1989, s. 373. ISBN 3-87263-040-7.
  7. Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 88-110. ISBN 83-901236-8-1.