HMS Prize
HMS Prize – brytyjski statek-pułapka z czasów I wojny światowej, który wsławił się w bitwie z niemieckim okrętem podwodnym SM U-93 30 kwietnia 1917 roku. W wyniku starcia obie jednostki odniosły poważne uszkodzenia, niemiecki dowódca dostał się do niewoli, a brytyjski został odznaczony Victoria Cross[1]. W tym samym roku HMS „Prize” starł się z U-bootami jeszcze dwukrotnie; podczas ostatniej walki został storpedowany i zatonął z całą załogą.
| Klasa | |
|---|---|
| Historia | |
| Stocznia |
Smit and Zoon w Westerbrock |
| Wodowanie |
1901 |
Zamówiony dla  Cesarstwo Niemieckie
| |
| Nazwa |
SY „Else” |
 Royal Navy
| |
| Nazwa |
HMS Prize |
| Wejście do służby |
luty 1917 |
| Zatopiony |
14 sierpnia 1917 przez UB-48 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Długość |
34,31 m |
| Materiał kadłuba |
stal i żelazo |
| Napęd | |
| żaglowy, z silnikiem pomocniczym | |
| Uzbrojenie | |
| działa 2 × 12lb (76 mm), 2 × km Lewis | |
HMS „Prize” został zwodowany w 1901 roku w stoczni Smit and Zoon w Westerbrock, jako „Else”, trójmasztowy szkuner o żelazno-stalowym kadłubie[a]. Jego portem macierzystym było Leer[2]. Jednostka miała 34,3 m długości i pojemność netto 199 ton[2] (inne źródła: 227 GRT[3]).
W 1914, na samym początku I wojny światowej szkuner został przechwycony i zajęty przez okręty Royal Navy, a następnie sprzedany jako pryz Marine Navigation Company. Ponieważ była to pierwsza zdobyta jednostka niemiecka podczas tej wojny, została przemianowana z „Else” na „First Prize” (ang. pierwsza zdobycz, pierwszy pryz). 6 listopada 1916[3] okręt przejęła Admiralicja z przeznaczeniem na przebudowę na statek pułapkę (Q-ship) (armator zrezygnował z odszkodowania ze względów patriotycznych)[2]. Żaglowiec został wybrany, ponieważ niemieckie okręty podwodne, po atakach ze strony Q-shipów, nauczyły się bardzo ostrożnie podchodzić do większych jednostek parowych, natomiast często atakowały ogniem artyleryjskim małe żaglowce[4]. W lutym 1917 okręt, o nazwie skróconej do „Prize”, otrzymał numer Q-21 i był gotów do akcji; dowódcą mianowano por. Williama E. Sandersa, R.N.R.[2] Szkuner uzbrojono w dwa zamaskowane działa 12-funtowe (76 mm) – przednie w fałszywej nadbudówce i tylne na podnoszonej platformie, oraz dwa karabiny maszynowe Lewisa[1].
26 kwietnia 1917 okręt wypłynął z Milford na patrol. O 20:35, 30 kwietnia, na pozycji 49,44 N, 11,42 W, przy dobrej pogodzie i łagodnym wietrze nadającym „Prize” prędkość dwóch węzłów, Brytyjczycy zauważyli okręt podwodny w odległości ok. 2 Mm. Niemiecka jednostka, SM U-93 pod dowództwem kpt. Edgara von Spiegel von und zu Peckelsheima zmieniła kurs na zbliżeniowy i otwarła ogień z dział 105 mm, poważnie uszkadzając „Prize” – zniszczeniu uległa radiostacja, uszkodzony został kadłub na linii wodnej, maszt i silnik pomocniczy. Por. Sanders, weteran operacji okrętów-pułapek, wytrzymał nerwowo ostrzał (z „Prize” uciekła jedynie wyznaczona „grupa paniki”) i odczekał aż U-boot podejdzie na dystans poniżej 70 jardów (ok. 65 metrów). Dopiero wtedy Brytyjczycy zrzucili maskowanie i otwarli ogień z dział i karabinów maszynowych[1].
Minimalny dystans nie pozwolił U-93 na próbę taranowania i pod ciężkim ogniem U-boot pogrążył się w falach; Brytyjczycy stracili go z oczu w zapadających ciemnościach po godz. 21[1]. U-93 zanurzył się i zdołał ujść – dowództwo przejął Wilhelm Ziegner, który doprowadził uszkodzony okręt na Sylt[5]. Od otwarcia ognia do „zatonięcia” U-93 minęło zaledwie cztery minuty[4], ale „Prize” zdołał wystrzelić w tym czasie 36 granatów, kilkukrotnie trafiając okręt podwodny[1]. „Uciekinierzy” z Q-shipa uratowali kapitana niemieckiego okrętu i dwóch podoficerów. Jeńcy dali słowo honoru, że nie będą próbować uciekać i wspomogli brytyjską załogę w naprawach uszkodzeń, które groziły zatopieniem jednostki. Po pierwszej nieudanej próbie, która zakończyła się pożarem, z pomocą niemieckiego podoficera udało się uruchomić silnik pomocniczy (wiatr tymczasem ucichł) i powoli dopłynąć do wybrzeży Irlandii. 2 maja „Prize” został zauważony przez patrolowiec HM ML-161 i doholowany do Kinsale[1].
W uznaniu zimnej krwi i dyscypliny, dzięki której – jak błędnie uznano – zatopiła ona wrogi okręt podwodny, załoga HMS „Prize” została odznaczona: por. Sanders otrzymał Krzyż Wiktorii i awans, drugi oficer, D. Beaton – Distinguished Service Order (DSO), dwaj podoficerowie – Distinguished Service Cross, a pozostali członkowie załogi – Distinguished Service Medal. Dopiero po wojnie okazało się, że U-93, aczkolwiek poważnie uszkodzony, z przestrzelonymi zbiornikami balastowymi i kioskiem, dotarł do bazy. Ppor. Ziegler otrzymał za to osiągnięcie awans na pełnego porucznika[6].
Po naprawach szkuner wrócił do służby i 12 czerwca napotkał niemiecki okręt podwodny SM UC-75, który otworzył ogień z działa pokładowego, trafiając „Prize” kilkakrotnie; Niemcy, być może uprzedzeni przez raport z U-93 nie próbowali się zbliżyć, więc Sanders wydał rozkaz otwarcia ognia z dystansu ok. 1800 yardów. U-boot szybko się zanurzył, ale wynurzał się jeszcze kilkakrotnie później, prawdopodobnie próbując wypracować pozycję do ataku torpedowego, w czym przeszkodziła mu zła pogoda. Za akcję z 12 czerwca, podczas której został ranny, Sanders otrzymał DSO[1][7].
13 sierpnia HMS „Prize” został ostrzelany przez SM UB-48. Brytyjska jednostka nie była w stanie odpowiedzieć, dopóki nieprzyjaciel nie zbliżył się do powtórnego ataku. Niemiecki dowódca, który prawdopodobnie wcześniej zaobserwował „Prize” z wywieszoną banderą wojenną i obsadzonymi działami, nocą wykonał atak torpedowy spod powierzchni. Druga torpeda całkowicie zniszczyła nieduży szkuner, zabijając całą jego załogę[1].
Uwagi
edytuj- ↑ O konstrukcji okrętu E. Keble w Q-ships and their story pisze na s. 144 „This German schooner was named the Else and was built of steel and iron at Westerbrock...” nie podając dalszych szczegółów.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h The Good Ship ‘Prize’. W: Edward Keble Chatterton: Q-ships and their story. London: Sidgwick and Jackson, ltd., 1922, s. 143–158.
- ↑ a b c d E.K. Chatterton, Q-Ships..., s. 144.
- ↑ a b Gordon Smith: SHIPS OF THE ROYAL NAVY, 1914-1919 – by NAME (Part 1 of 2). [w:] World War 1 at Sea [on-line]. 23/9/13. [dostęp 2013-09-25]. (ang.).
- ↑ a b The Mystery of the „Prize”. W: Harold Auten: Q-Boat Adventures. Herbert Jenkins Ltd, 1919, s. 183–194.
- ↑ R.H. Gibson, Maurice Prendergast: The German Submarine War, 1914-1918. Londyn: US Naval Institute Press, 2003, s. 169–170. ISBN 978-1591143147. (ang.).
- ↑ E.K. Chatterton, Q-Ships..., s. 151.
- ↑ Andrzej Perepeczko: U-booty I wojny światowej. Warszawa: Lampart, 2000, s. 354. ISBN 83-86776-51-X.
Linki zewnętrzne
edytuj- HMS „Prize” w serwisie U-boat.net
- Strona o bitwie między HMS „Prize” i U-93, z ilustracjami. lzdream.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-27)]. (fr.)