Harmonia (muzyka)

relacja występująca między brzmiącymi jednocześnie dźwiękami

Harmonia (gr. harmonia = współdziałanie, porządek, ład) – w teorii muzyki jeden z elementów budowy wielogłosowego dzieła muzycznego określający relacje występujące między brzmiącymi jednocześnie dźwiękami (współbrzmieniami i akordami), ich budowę, klasyfikację, funkcje i zasady następowania po sobie[1][2][3][4][5][6][7]. Pojmowanie harmonii muzycznej, jej definiowanie i stosowanie są ściśle związane z historycznym rozwojem systemów dźwiękowych i budową akordów[1][5][8]. Termin „harmonia” bywa utożsamiany z terminem „harmonika[7].

{{c'1 <c' f'>1 <c' g'>1 <c' c''>1  <f' g' c''>1}\addlyrics {"1" "2" "3" "4" "5"}}
Przykładowy dźwięk podstawowy c1 (1) i zbudowane na nim harmonie: współbrzmienia z interwałami kwarty (2), kwinty (3) i oktawy (4), oraz akord zbudowany z tych interwałów (5)

Historia

edytuj

Pierwsze w historii teorii muzyki przejawy świadomego analizowania relacji między brzmiącymi jednocześnie dźwiękami miały miejsce w starożytności. Przypisywane są Pitagorasowi, który eksperymentując na monochordzie zdefiniował trzy współbrzmienia doskonałe oparte na interwałach oktawy, kwinty i kwartę[1].

W rozwoju teorii harmonii muzycznej wyróżnia się dwa etapy: średniowiecze (kiedy teoretycy nigdy nie uznali pełnej konsonansowości tercji i seksty) i okres od renesansu do współczesności[1][2][5]. Głównymi kryteriami takiego podziału są dominujące w danym okresie czynniki harmoniczne i systemy dźwiękowe. Teoria rozwijała się z opóźnieniem w stosunku do praktyki kompozytorskiej – ich periodyzacje nie pokrywają się. W praktykce kompozytorskiej harmonię analizuje się pod kątem harmoniki, czyli całokształtu zagadnień z nią związanych[1][5].

Średniowiecze

edytuj

(na podstawie źródeł[1][5])

Renesans

edytuj

(na podstawie źródeł[1][5])

(na podstawie źródeł[1][5])

Romantyzm

edytuj

(na podstawie źródeł[1][5])

  • Dominujący czynnik harmoniczny: akord.
  • Główny system dźwiękowy: system równomiernie temperowany.
  • Rodzaj harmoniki: funkcyjna.
  • Teoretycy i opracowania: François Fétis (Traité complet de la théorie et de la pratique de l'harmonie), Moritz Hauptmann (Die Natur der Harmonik und der Metrik), Hermann von Helmholtz (Die Lehre von den Tonempfindungen).

Od końca XIX wieku

edytuj

(na podstawie źródeł[1][5])

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j Chodkowski 2006 ↓, s. 339–350.
  2. a b Ekiert 2006 ↓, s. 185–187.
  3. Habela 1998 ↓, s. 75.
  4. Sikorski 1996 ↓, s. 13.
  5. a b c d e f g h i Śledziński 1981 ↓, s. 376–389.
  6. Wesołowski 2017 ↓, s. 174, 176.
  7. a b harmonia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-12-09].
  8. Wesołowski 2017 ↓, s. 176.

Bibliografia

edytuj