Hawajka hakodzioba
Hawajka hakodzioba[3] (†Dysmorodrepanis munroi) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Znany wyłącznie z jednego okazu odłowionego na hawajskiej wyspie Lānaʻi w 1913 oraz późniejszych obserwacji w 1916 i 1918. Wymarły.
| Dysmorodrepanis munroi[1] | |
| Perkins, 1919 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj |
Dysmorodrepanis |
| Gatunek |
hawajka hakodzioba |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Taksonomia
edytujPo raz pierwszy gatunek opisał Robert Cyril Layton Perkins w 1919 na łamach The Annals and magazine of natural history na podstawie holotypu odłowionego na hawajskiej wyspie Lānaʻi 22 lutego 1913[4][5][6]. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Dysmorodrepanis munroi, umieszczając hawajkę hakodziobą w nowym, własnym monotypowym rodzaju Dysmorodrepanis[4]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny podtrzymuje zarówno nazwę rodzajową, jak i gatunkową[7]. Nazwa rodzajowa pochodzi od greckiego słowa dusmoros – „pechowy” i nazwy rodzajowej Drepanis (rodzaj hawajek). Epitet gatunkowy munroi upamiętnia George’a C. Munro (1866–1963), nowozelandzkiego ornitologa i kolekcjonera, który osiedlił się na Hawajach[8]. Płeć holotypu jest nieznana[4]; przechowywany jest w zbiorach w Bernice P. Bishop Museum (Honolulu), oznaczony został numerem BBM-4792[6][9][5].
Pozycja systematyczna hawajki hakodziobej była kwestionowana[6][9]. Przez Greenwaya holotyp został uznany za nietypowy okaz młodej samicy hawajki papużkowatej (Loxioides bailleui)[9]. Prawdopodobnie to właśnie z nią najbliżej spokrewniona była hawajka hakodzioba. W 1989 ukazała się praca poświęcona klasyfikacji D. munroi, której autorzy przebadali po raz kolejny holotyp, w tym czaszkę. Wyniki wskazywały na odrębność D. munroi; względem hawajki papużkowatej przedstawiciele tego gatunku tego wyróżniali się budową dzioba i związanymi z nią modyfikacjami czaszki, upierzeniem oraz krótszym skokiem[6].
Morfologia
edytujDługość ciała około 15 cm[5]. Wymiary szczegółowe holotypu: długość skrzydła 86,3 mm, długość górnej krawędzi dzioba 13 mm, szerokość dzioba 5 mm, długość skoku 21,4 mm, długość ogona 52 mm[6]. Wierzch ciała głównie szarooliwkowy, w środku grzbietu i na kuprze mniej szary. Czoło i pas ciągnący się nad i za okiem żółte. Spód ciała białawy z jasnożółtym nalotem. Skrzydła, także wszystkie lotki I rzędu (poza najbardziej zewnętrznymi) mają żółte krawędzie zewnętrzne, bielejące ku końcowi. Sterówki ciemne z cienkimi oliwkowymi obrzeżeniami na zewnętrznych krawędziach[4]. Między górną szczęką a żuchwą widoczna jest duża szczelina, utworzona wskutek zagięcia żuchwy[6].
Zasięg, ekologia i zachowanie
edytujMiejsce typowe to Kaiholena Valley, gdzie odłowiono holotyp na wysokości około 600 m (2000 stóp) n.p.m.[4] (20°49,8′N 156°54,0′W/20,830000 -156,900000[6]). Hawajki hakodziobe zamieszkiwały lasy Euphorbia celastroides var. lorifolia, rośliny która niegdyś porastała nizinne równiny Lānaʻi. Munro odłowił holotyp, gdy ten żerował na owocach tej rośliny[5]. George C. Munro był jedyną osobą, która miała sposobność obserwować te ptaki na wolności i opisać ich zachowanie; jego spostrzeżenia zostały potem przytoczone przez Perkinsa przy pierwszym opisie gatunku. W żołądku holotypu znajdowały się owoce Urera glabra[5][4].
Status
edytujIUCN uznaje hawajkę hakodziobą za gatunek wymarły (EX, Extinct). Znana jest wyłącznie z jednego odłowionego okazu i obserwacji w 1916 i 1918[10]. Choć Munro dokładnie przeczesywał lasy Lānaʻi w latach 1914–1916, to tylko dwukrotnie natknął się wówczas na hawajki hakodziobe. 12 sierpnia 1918 zaobserwował ptaka, którego również uznał za hawajkę hakodziobą[4]. W latach 10. XIX wieku większość lasów na wyspie została wycięta celem utworzenia na ich miejscu plantacji ananasów. Prawdopodobnie ta wycinka, wraz z drapieżnictwem ze strony kotów i szczurów, doprowadziła hawajki hakodziobe do wymarcia[10].
Przypisy
edytuj- ↑ Dysmorodrepanis munroi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Dysmorodrepanis munroi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Drepanidini Cabanis, 1847 (wersja: 2020-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-26].
- ↑ a b c d e f g R. C. L. Perkins. XXIII.–On a new Genus and Species of Bird of the Family Drepanididæ from the Hawaiian Islands. „The Annals and magazine of natural history”. ser. 9 vol. 3, s. 250–252, 1919.
- ↑ a b c d e Julian P. Hume, Michael Walters: Extinct Birds. A&C Black, 2012, s. 291–292. ISBN 978-1-4081-5862-3.
- ↑ a b c d e f g James, Helen F.; Zusi, Richard L.; Olson, Storrs L. Dysmorodrepanis munroi (Fringillidae: Drepanidini), a valid genus and species of Hawaiian finch. „The Wilson Bulletin”. 101 (2), s. 159–179, 1989.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-26]. (ang.).
- ↑ James A. Jobling: Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm Publishers Ltd, 2009, s. 142, 262. ISBN 1-4081-2501-3.
- ↑ a b c James C. Greenway. Dysmorodrepanis munroi probably not a valid form. „The Auk”. 56 (4). s. 479–480.
- ↑ a b Lanai Hookbill Dysmorodrepanis munroi. BirdLife International. [dostęp 2017-04-16].