Hilana Taarka
Hilana Taarka (Darja Pisumaa, Darja Matrejewa, Wasila Taarka; ur. 22 marca 1856 r. we wsi Hilana (Hilanamäe), Võrumaa w Estonii – zm. 27 grudnia 1933 r. we wsi Võmmorski, gmina Meremäe, Petserimaa[2]) – setuska poetka i pieśniarka (laulema)[3].
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Język | |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
| |
Życiorys
edytujUrodziła się jako pierwsze z ośmiorga dzieci Gavrila Matsi i Karassima Oka. Jej matka była znaną pieśniarką: córka towarzyszyła jej na ślubach, wspierając swoim śpiewem, a folkloryści odwiedzali matkę Hilany, by rejestrować pieśni w jej wykonaniu[4]. Z czasem Hilana sama zaczęła układać tradycyjne pieśni leelo. W nawiązaniu do swojego prawdziwego imienia i miejsca urodzenia przybrała pseudonim artystyczny „Hilana Taarka”, gdzie Taarka jest przekształconym imieniem Daria (potocznie Daszka)[5], tak więc „Hilana Taarka” znaczy „hilańska Daria”, „Daria ze (wsi) Hilana”[1].
W latach dwudziestych XX wieku wystąpiła na kilku publicznych koncertach, w tym w Estońskiej Sali Koncertowej i z półgodzinnym programem w Helsinkach przed ówczesnym prezydentem Finlandii Kaarlo Juho Ståhlbergem[6]. Występ zorganizował fiński folklorysta Armas Otto Väisänen, który poznał Taarkę w 1913 r., gdy wraz z estońską badaczką terenową, specjalistką od tańca ludowego Anną Raudkats objeżdżał od roku południową Estonię. Väisänen dokumentował m.in. improwizowane śpiewy setuskiej poetki[6].
Hilana Taarka była też główną wokalistką pierwszego Festiwalu Pieśni Seto w 1922 r.
Miała syna i cztery córki – dzieci wychowywała ze swoją matką w ubogiej chacie bez komina. Dopiero pod koniec życia, grono jej wielbicieli pomogło przeprowadzić się artystce do otoczenia z lepszymi warunkami. Na jej pogrzeb przyszło tylko kilka osób, ponieważ status pieśniarki – niezamężnej matki – wśród miejscowych był bardzo niski[7].
Utwory
edytujPierwszy typ powtarzającej się melodii:
- pieśni: Olet kulla tii koolipreili’ (1921), ‘Kuule, kuule Toomka no toroküppär’ (1921) , ‘Toomka, Toomkakõnõ meil tubakunõna’ (1922), ‘Ilma tütar’ (1921) i in.[6]
Drugi typ powtarzającej się melodii:
- ‘Hüvastijätu laul’ (1921), ‘Toomka ommõ vanatigõ’ (1922), Kurest kasvi korge neio' (1913) i in. Tę samą linię melodyczną można znaleźć w utworach Anne Vabarny[6].
Trzeci typ melodii:
- obecny tylko w jednym utworze: improwizacji pt. ‘Oi vellokõne mull noore-jalle-kõne’ przygotowanej dla Väisänena w 1913 r. Ten typ melodii jest obecny w setuskich pieśniach wykonywanych przez mężczyzn[6].
Czwarty typ melodii:
- również pojawił się jeden raz: w improwizacji przygotowanej dla fińskiego badacza pt. ‘Vele-sa-kene küll noorõkõnõ’ z 1922 r. Ten typ melodii również kojarzony jest z męskimi pieśniami, ale także z pieśnią weselną[6].
Upamiętnienie
edytuj
W 2008 roku Ain Mäeots nakręcił film dokumentalny o poetce pt. „Taarka”, pokazujący trudne dzieciństwo i młodość artystki przeżyte w biedzie z ojcem, który był hazardzistą i alkoholikiem[4][1][8]. W 1986 roku odsłonięto w Obinitsa pomnik "Śpiewająca Matka", poświęcony m.in. Hilanie Taarce.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c (ros.) Таарка (фильм)
- ↑ Postimees (1886-1944) 31 detsember 1933 — DIGAR Eesti artiklid [online], dea.digar.ee [dostęp 2020-07-12].
- ↑ Päewaleht 2 jaanuar 1934 — DIGAR Eesti artiklid [online], dea.digar.ee [dostęp 2020-07-12].
- ↑ a b Taarka (2008) – Eesti filmi andmebaas [online], www.efis.ee [dostęp 2020-07-12].
- ↑ W języku estońskim nie ma spółgłoski dźwięcznej „d”, a litera „d” oznacza spółgłoskę bezdźwięczną.
- ↑ a b c d e f Sandra Kalmann, Taarka improvisatsioonide viisidest, „Res Musica” (4), 2012, s. 63-74, ISSN 1736-8553.
- ↑ Cudowny śpiew Seto – Hilana Taarka – Przegląd Filmów Estońskich – kino Alchemia, Fundacja Filmowa Warszawa -- Research.pl – folk i kultura ludowa [online], m.research.pl [dostęp 2020-07-12] (pol.).
- ↑ Film „Taarka” w bazie Kinopoisk.ru
Linki zewnętrzne
edytuj- Zwiastun filmu "Taarka" w serwisie YouTube