Homan (czasopismo, 1916)
Homan (biał. cyr. Го́ман) – białoruska gazeta społeczno-polityczna i literacka z treścią o charakterze odrodzenia narodowo-demokratycznego[1]. Wydawana od 15 (28) lutego 1916 do końca 1918 w Wilnie[1] w języku białoruskim za zgodą okupacyjnych władz niemieckich[2]. Ukazywał się dwa razy w tygodniu łacinką oraz, od 1 września 1916, w cyrylicy. Redaktorami byli Wacłau Łastouski i Jazep Saławiej (od numeru 33 (125), 1917). Gazeta ta umożliwiała debiut znakomitym, jak się później okazało, pisarzom białoruskim, odgrywając szczególną rolę w rozwoju białoruskiego ruchu narodowowyzwoleńczego.
Tematyka edytuj
Program społeczno-polityczny gazety był nakierunkowany na socjalizm chłopsko-robotniczy: demokracja, eliminacja wyzysku pracowników, idea rządzenia społeczeństwem poprzez „wszelkiego rodzaju stowarzyszenia, spółdzielnie, zawodowych sojuszników robotniczych[2]. Opowiadał się za jednością narodową i kulturową narodu białoruskiego, niepodległością białoruskiej republiki, która mogłaby być częścią odrodzonego Wielkiego Księstwa Litewskiego w ramach konfederacji[3]. Na łamach czasopisma informowano o walkach społecznych i narodowych, sytuacji wewnętrznej i międzynarodowej w regionie. Z zadowoleniem przyjęto obalenie caratu w Rosji. Za najwyższe wartości wolnego społeczeństwa uznawano niezależność narodową, wolność intelektualną i polityczną, język i kulturę rodzimą, optymizm społeczny i wiarę chrześcijańską[3].
W gazecie ukazywały się materiały i opracowania z zakresu historii Białorusi i kultury narodowej[4], m.in. artykuły „1491 - 1916” (o historii prasy białoruskiej), „Z okazji 400-lecia” (o Biblii Franciszka Skaryny), „Ruch reformacyjny na Białorusi”, „Przyczyny upadku białoruskiego odrodzenia w XIX wieku”, „Prawo zwyczajowe białoruskiego chłopstwa” Wacława Łastouskiego (pod pseudonimem Włast, W.Ł.), „Święty Jozafat Kuncewicz” Bolesława Paczopki (pod inicjałami B.P.), „10-lecie prasy białoruskiej”, „Zerwana tradycja” Antona Łuckiewicza (pod pseudonimem I. Mialieszka), „Ku pamięci Sprawiedliwemu” (o Konstantym Kalinowskim) Łastouskiego, „Co było i co być powinno” (o tradycjach Wielkiego Księstwa Litewskiego) Piotra Iliuczonka.
Na łamach gazety pojawił się szereg artykułów poświęcony aktualnym problemom społeczno-politycznym[4]: „Czym jest demokracja” i „Drogą kreatywności” Łastouskiego, „Nasze potrzeby”, „Sytuacja pracowników”, „Nowa klasa”, „Fałszywi przyjaciele”, „Nie zastraszaj”, „Do państwowej jedność”, „Na rodzime pola”, „Miasta i wsie ” A. Łuckiewicza, „Kto ty taki?” Franciszka Alachnowicza i in. Omawiano działalność Dumy Państwowej carskiej Rosji, głównie przemówienia eserów i mieńszewickich socjaldemokratów. Gazeta drukowała informacje z frontów, komunikaty niemieckiego sztabu generalnego (rubryka „Sprawy urzędowe”), istniały działy „W Wilnie i okolicach”, „Z całego świata”, „Z całego kraju”, „Wiadomości z Rosji”[4]. Publikowano także ogłoszenia białoruskich księgarni i komercyjne reklamy.
W czasopiśmie zamieszczano materiały na temat historii ruchu narodowego, kulturalnego i literackiego, legendy opracowywane przez Jana Barszewski, pamiętniki przez Algierda Abuchowicza, nekrologi przez Ałaizę Paszkiewicz, Maksima Bahdanowicza, Aleksandra Jelskiego[4]. Po raz pierwszy wydano kilka dzieł Jakuba Kołasa, Maksima Bahdanowicza, Zmitroka Biaduli, Alesia Garuna, Ciszki Hartnego, Alesia Hurło i badań Mikołaja Nikifarowskiego, literacko-krytyczne eseje A. Łuckiewicza (pod pseudonimem A. Nawina)[4]. Na łamach gazety publikowano również utwory literackie Kanstancyi Bujły, Ihnata Dwarczanina, Wiktora Gomulickiego, Maksima Hareckiego, Alesia Haruna, Karusia Kahanca, Władimira Korolenki oraz sztukę Franciszka Alachnowicza „Na Antokali”[4].
Zobacz też edytuj
Linki zewnętrzne edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b „Гоман”, газета - Беларусь у асобах i падзеях [online], bis.nlb.by [dostęp 2021-03-03].
- ↑ a b Да 25 сакавіка. Беларускія перыядычныя выданні эпохі БНР [online], baj.by [dostęp 2021-03-03] (biał.).
- ↑ a b Homan, 86 (178) 1917 - Беларуская Інтэрнэт-Бібліятэка Kamunikat.org [online], Homan, 86 (178) 1917 - Беларуская Інтэрнэт-Бібліятэка Kamunikat.org [dostęp 2021-03-03].
- ↑ a b c d e f Михаіл Цуба, РОЛЯ ГАЗЕТЫ „ГОМАН” У ГРАМАДСКА-ПАЛІТЫЧНЫМ ЖЫЦЦІ ВІЛЕНСКАГА КРАЮ, [w:] Репозиторий Полесского государственного университета, Пінск, Беларусь: Полесский государственный университет, 2016, s. 124, ISSN 2310-7413 [dostęp 2021-03-03] (biał.).
Bibliografia edytuj
- U. M. Konan, Homan, [w:] „Encykłapiedyja litaratury i mastactwa Biełarusi”, Wydawiectwa „Biełaruskaja Sawieckaja Encykłapiedyja” imia Pietrusia Broŭki, t. II, Minsk 1985, s. 112.
- J. Traczuk, Z dziejów białoruskiej prasy literackiej do traktatu ryskiego, [w:] „Roczniki Humanistyczne” 1994, t. 41 (1993), z. 7, s. 163-171.