Hornostajewicze
Hornostajewicze[1] (biał. Гарнаста́евічы; ros. Горностаевичи; hist. również Gornostajewicze[2]) – wieś na Białorusi, w rejonie świsłockim obwodu grodzieńskiego, około 21 km na wschód od Świsłoczy, nad rzeką Rosią[3].
 Cerkiew Świętych Piotra i Pawła (2014) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Wysokość |
160 m n.p.m. |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 1513 |
| Kod pocztowy |
231973 |
| Tablice rejestracyjne |
4 |
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
 52°59′03″N 24°23′31″E/52,984167 24,391944
| |
Historia
edytujW pierwszej połowie XVII wieku dobra te należały do rodziny Lackich. Około 1640 roku Izabella Lacka (1625–1696[4]), córka kasztelana mińskiego Jana Alfonsa Lackiego (~1580–1646) wniosła majątek w posagu Teofilowi Tryźnie (~1610–1645), wojewodzie brześciańskiemu. Losy własności tych dóbr przez kolejny wiek są nieznane, w połowie XVIII wieku należały do rodziny Buttowt-Andrzejkowiczów. Pierwszym znanym właścicielem Hornostajewicz z tej rodziny był Jarosław (1815–~1920), po którym odziedziczyła je jego córka Maria Magdalena (1852–1933). Nie wyszedłszy za mąż zapisała majątek swemu krewnemu Henrykowi Buttowt-Andrzejkowiczowi (1882–1941), żonatemu z Heleną ze Stefanowiczów (1887–1960). Byli oni ostatnimi właścicielami majątku przed 1939 rokiem. Henryk był w 1939 roku aresztowany i zmarł w Mińsku[5].
Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Hornostajewicze, wcześniej wchodzące w skład powiatu wołkowyskiego województwa nowogródzkiego Rzeczypospolitej[5] znalazły się na terenie guberni słonimskiej (1796), litewskiej (1797–1801), a później grodzieńskiej (1801–1915) Imperium Rosyjskiego. W drugiej połowie XIX wieku były siedzibą gminy[6]. Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Hornostajewicze wróciły do Polski, należały do gminy Porozów powiatu wołkowyskiego województwa białostockiego. Od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi[6][7][8][9].
W 1900 roku w Hornostajewiczach mieszkało 228 osób. Funkcjonowała tu szkoła[6]. W 2009 roku mieszkało tu 216 osób[10].
Na skwerze w centrum wsi stoi pomnik (odsłonięty w 1967 roku) ku czci 26 partyzantów i żołnierzy radzieckich, którzy zginęli w czasie wielkiej wojny ojczyźnianej[11].
.jpg)
.jpg)
Cerkiew
edytujW 1801 roku wzniesiono tu murowano-ceglaną cerkiew unicką (możliwe, że był to kościół katolicki[9]) w stylu klasycystycznym. Jest to prostokątny budynek z zakrystiami po obu stronach części ołtarzowej. Jest przykryty dwuspadowym dachem tworzącym nad wejściem trójkątny fronton. Przednią fasadę stanowił sześciokolumnowy portyk w porządku doryckim z pilastrami i tryglifowymi belkowaniami (obecnie zamiast kolumn portyk podtrzymują kwadratowe filary). We wnętrzu nad wejściem jest chór[12].
Cerkiew w Hornostajewiczach jest zabytkiem architektury klasycystycznej. Obecnie należy do prawosławnych (jako świątynia parafialna)[13].
Dwór
edytujTutejszy dwór pochodził prawdopodobnie z 2. połowy XVIII wieku. Został gruntownie przebudowany około połowy XIX wieku – dodano wtedy dwa krótkie skrzydła mające niektóre cechy neogotyku.
Dwór był budynkiem parterowym, oba skrzydła boczne zaznaczone były jako ryzality, ryzalit lewy był – po rozbudowie – dwukondygnacyjny. Środkowa część dworu, pomiędzy ryzalitami, była zdobiona galerią o trzech parach kolumn, zwieńczoną drewnianą attyką balustradową. Jako przedłużenie linii attyki w obu ryzalitach występowały balkony z podobnymi balustradami. Fasady zdobiły również ryzality przy obramieniach okien, lizeny i narożne boniowania. W XIX wieku dobudowano skrzydło wschodnie, z pomieszczeniami gospodarczymi: kuchnią, kredensem, oraz obszerną, zajmującą całą szerokość domu oranżerią, w której hodowano rośliny egzotyczne, w tym kamelie oraz normalnie owocujące drzewa cytrynowe (latem wynoszono je na gazon przed dom). Od strony ogrodowej do domu przylegał niski taras[5][8].
Wnętrze miało nieregularny, będący konsekwencją wielu przeróbek, układ dwutraktowy. Środek domu zajmowały dwa duże, kwadratowe salony i największy, podłużny pokój jadalny[5].
Niemal całe wyposażenie wnętrz zostało utracone w czasie I wojny światowej. Do dziś częściowo zachowały się resztki – między innymi parkiety, piece kaflowe i profilowane belki stropu. W latach 80. XX wieku budynek został przebudowany tak, że nie przypomina wcześniejszego[5].
Zachowały się również niektóre zabudowania gospodarcze z XIX wieku oraz nieduży park nad rzeką Roś, ze stawem i sadem.
Majątek Hornostajewicze jest opisany w 2. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[5].
Przypisy
edytuj- ↑ Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019. ISBN 978-83-254-2578-4.
- ↑ Gornostajewicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 722.
- ↑ Hornostajewicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 126.
- ↑ Marek Minakowski: Profil Jana Alfonsa Lackiego. Wielka genealogia Minakowskiego. [dostęp 2018-01-21].
- ↑ a b c d e f Hornostajewicze, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 2: Województwa brzesko-litewskie, nowogrodzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 212–214, ISBN 83-04-03784-X, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ a b c Hornostajewicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 577.
- ↑ Osada Hornostajewicze na stronie Radzima.net. [dostęp 2018-01-21].
- ↑ a b Hornostajewicze na stronie Radzima.org. [dostęp 2018-01-21].
- ↑ a b Горностаевичи. Глобус Беларуси. [dostęp 2016-01-31]. (ros.).
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu grodzieńskiego na podstawie spisu ludności – 14 października 2009. [dostęp 2018-01-21].
- ↑ Збор помнiкаў гiсторыi i культуры Беларусі. Гродзенская вобласць, Mińsk: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1986, s. 287 [dostęp 2018-01-21] (biał.).
- ↑ Архітэктура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік. Mińsk: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1993, s. 144. ISBN 5-85700-078-5. [dostęp 2018-01-21].
- ↑ Храм во имя святых апостолов Петра и Павла д.Горностаевичи. orthos.org. [dostęp 2020-09-29]. (ros.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Hornostajewicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 126.