Ignacy Julian Cejzyk

Ignacy Julian Cejzyk, także Ignacy Julian Ceyzik, Игнатий Цейзик [1] (ur. w 1779 w Łyskowie[2], zm. w 1858[3] w Irkucku) – polski artysta, zesłaniec, fałszerz pieniędzy.

Życiorys edytuj

Syn Michała. Szlachcic herbu Owady[4]. Od 1798 studiował sztuki plastyczne na Szkole Głównej Wileńskiej, a od 1802 tamże chemię, język francuski oraz historię, ale żadnego z tych kierunków nie ukończył[5]. W trakcie studiów zajął się także podrabianiem biletów teatralnych[4]. Był absolwentem Szkoły Głównej Wileńskiej][6].

Od 1805 mieszkał na wsi, gdzie zajął się fałszowaniem rubli[7]. W 1814 proceder wykryto, a Cejzyka wraz ze współsprawcami aresztowano. Szacowano, że podrobił 65 tys. rubli[4]. Po pięciu latach aresztu zbiegł z więzienia i w 1819 przedostał się do Wiednia, gdzie wkrótce zaczął fałszować miejscową walutę. Zagrożony aresztowaniem przez austriackie władze powrócił do Rosji pod fałszywym nazwiskiem. Pomimo tego aresztowany w 1821 przez policję carską, skazany został na dożywotnią katorgę na Syberii, gdzie dotarł w 1828. Ze względu na duże umiejętności artystyczne zamiast do kopalni skierowano go do pracy w hucie szkła, a potem do Tobolska. Oprócz pracy dla huty sporządzał portrety, wyrabiał fajki i inne wyroby rękodzieła, sporządzał plakietki. W konsekwencji gubernator miasta zapobiegł jego wysyłce do kopalń. Wyroby Cejzika były nabywane przez najwyższych przedstawicieli władz i elit Syberii, toteż dość szybko wzbogacił się i nabył dom w Tobolsku. Powtórnie zaczął fałszować ruble. Gdy fałszerstwa ujawniono - w 1846 r. został skazany na pracę w kopalniach Akatui. Po kilkuletnim okresie pracy w kopalni zwolniony z niej za protekcją klientów i zatrudniony ponownie do działalności rzemieślniczo-artystycznej w Wierchnieudińsku. W 1857 dostał zgodę na osiedlenie się w Irkucku. W trakcie pracy na Syberii wykonał liczne posążki Buddy[7].

Jego dzieła sztuki znajdowały się w Ermitażu, muzeach Irkucka i Czyty oraz w warszawskim Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej. Wykonał w Tobolsku tacę z widokiem miasta podarowaną carowi Mikołajawi I[8][9]. Obecnie[4] prace Cejzyka przechowywane są w kolekcjach warszawskich: Muzeum Narodowego (plakietka Katorga w syberyjskiej kopalni w Akatui, kopia tejże jest w muzeum w Tulczynie), Muzeum Wojska Polskiego, Pałacu w Wilanowie, w krakowskim Muzeum Narodowym (m.in. plakietka Śpiący Anioł), wileńskich Muzeum Sztuk Pięknych ("Ceyzik w więzieniu") i Muzeum Narodowym (plakietki), Muzeum Narodowym Sztuk Pięknych w Kownie (plakietka Macierzyństwo). Dzieła Cejzyka już za życia artysty były podrabiane[4]. Kopia misy podarowanej dla cara lub carewicza znajduje się w muzeum w Tiumeni[1].

Opracował nową recepturę masy ceramicznej, która dawała ceramikę barwy czarnej lub żółto-brunatnej[5]

Linki zewnętrzne edytuj

[2] Strona muzeum wilanowskiego z fotografiami i biogramem Cejzyka

Przypisy edytuj

  1. a b Музейные инкогнито — Парламентская газета «Тюменские известия», www.t-i.ru [dostęp 2017-11-23].
  2. Część źródeł podaje okolice lub same Sejny, patrz dyskusja w Mróz Beata, 2007: Ignacy Ceyzik genialny artysta i genialny fałszerz. Zeszyty Dziedzictwa Kulturowego, str. 71-80
  3. Wasilij Wasiljew: Ignacy Julian Cejzyk. Głos znad Pregoły, nr 9, 2004
  4. a b c d e Mróz Beata, 2007: Ignacy Ceyzik genialny artysta i genialny fałszerz. Zeszyty Dziedzictwa Kulturowego, str. 71-80
  5. a b Sztuka.pl Artykuł
  6. Janina Kamińska, Universitas Vilnensis 1793-1803, Od Szkoły Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego do Imperatorskiego Uniwersytetu Wileńskiego, Warszawa 2012, s. 404.
  7. a b Mróz Beata, 2007: Ignacy Ceyzik genialny artysta i genialny fałszerz. Zeszyty Dziedzictwa Kulturowego, str. 71-80.
  8. Mróz Beata, 2007: Ignacy Ceyzik henialny artysta i genialny fałszerz. Zeszyty Dziedzictwa Kulturowego, str. 71-80
  9. Są doniesienia, że misę ofiarowano synowi Mikołaja I, a nie samemu carowi [1]

Bibliografia edytuj

  • Kijas A., 2000: Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Inst. Wydawniczy PAX, Wydawnictwo Poznańskie. ISBN 83-211-1340-0
  • Wasilij Wasiljew: Ignacy Julian Cejzyk. Głos znad Pregoły, nr 9, 2004. [www.glos-znad-pregoly.org/09-2004/3.pdf ]
  • Mróz Beata, 2007: Ignacy Ceyzik genialny artysta i genialny fałszerz. Zeszyty Dziedzictwa Kulturowego, str. 71-80.
  • Ernest Szum, 2012: Ignacy Cejzyk – z Podlasia na Syberię (1779-1857). Szkic portretu. „Białostockie Teki Historyczne”, t. X.

Literatura dodatkowa edytuj