Wikipedia

Islandzkie monety obiegowe

środki płatnicze w Islandii

Islandzkie monety obiegowe – monety emitowane od 1922 roku przez Skarb Państwa Islandii[1], a od powołania w 1961 roku Islandzkiego Banku Centralnego (Seðlabanki Íslands) – przez ten organ[2]. Do obiegu oddano monety eyrir (e; w lm. „aurar”, a), korony (kr) lub ich wielokrotności. Wzór monet zasadniczym zmianom ulegał dwukrotnie, raz po przekształceniu państwa w republikę w roku 1944, drugi zaś raz po reformie walutowej i denominacji korony w roku 1981.

Królestwo Islandii

edytuj
 
Moneta o nominale 5 aurar według wzoru z 1926 roku

Po powstaniu w 1918 roku formalnie niezależnego Królestwa Islandii, pozostającego jednak w unii personalnej z Królestwem Danii, w marcu 1922 roku parlament podjął decyzję w sprawie wprowadzenia odrębnych od duńskich monet islandzkich. Na mocy ustawy tymczasowej nr 45/1922 wyemitowano miedzioniklowe monety zdawkowe o nominałach 10 i 25 a[1]. Na awersie zamieszczono monogram monarchy Chrystiana X („CX R·”) rozdzielony małym herbem kraju pod królewską koroną. Na rewersie w górnej części monety zapisano nazwę kraju („ÍSLAND”), pośrodku nominał pomiędzy dwoma elementami ozdobnymi, poniżej zaś dookreślenie „AURAR”[3][4].

W 1925 roku wyemitowano wykonane z brązalu monety o nominale 1 i 2 kr, których wzór zbieżny był z wytworzonymi wcześniej monetami zdawkowymi (określenie „AURAR” zastąpiły odpowiednio „KRÓNA” i „KRÓNUR”)[5][6]. Rok później do obiegu trafiły drobne monety o nominałach 1 e, 2 oraz 5 a, które wytwarzano z brązu. Ich rewers odpowiadał pozostałym dotychczasowym monetom, jednak na awersie znalazł się monogram królewski („CX”), a wzdłuż otoku inskrypcja „ÍSLANDS KONUNGUR” (Królestwo Islandii)[4][7].

W 1942 roku dokonano nowelizacji przepisów, która skutkowała zmianą stopu z jakiego wykonywano monety o nominałach 10 i 25 e z miedzioniklu na czysty cynk[4][1].

Wszystkie monety do 1940 roku wytwarzane były w Den Kgl. Mønt, duńskiej mennicy królewskiej w Kopenhadze[8] (znak menniczy: ♥)[9]. Po zajęciu Danii przez III Rzeszę produkcję przeniesiono do brytyjskiej Royal Mint w Londynie oraz zakładów Imperial Chemical Industries (Metals Division) w Birmingham[10].

W przypadku rozbieżnych danych odnośnie do średnicy i masy poszczególnych monet w pierwszej kolejności podano informacje za katalogiem wydawnictwa Krause Publications, w nawiasie zaś za publikacją Islandzkiego Banku Centralnego i Muzeum Narodowego.
nominał emisja stop średnica
[mm] 		masa
[g] 		rant roczniki przypisy
1 eyrir 1926 brąz 15 1,5 (1,6) gładki 1926, 1931, 1937, 1938, 1939, 1940, 1942 [4][11]
2 aurar 1926 brąz 19 3 gładki 1926, 1931, 1938, 1940, 1942 [4][12]
5 aurar 1926 brąz 24 6 gładki 1926, 1931, 1940, 1942 [4][13]
10 aurar 1922 miedzionikiel 15 1,5 ząbkowany 1922, 1923, 1925, 1929, 1933, 1936, 1939, 1940 [4][3]
1942 cynk 15 1,3 (1,5) ząbkowany 1942 [4][3]
25 aurar 1922 miedzionikiel 17 (16) 2,4 ząbkowany 1922, 1923, 1925, 1933, 1937, 1940 [4][3]
1942 cynk 17 (16) 2,4 (2) ząbkowany 1942 [4][14]
1 korona 1925 brązal 22,5 (22,3) 4,74–4,75 (4,75) ząbkowany 1925, 1929, 1940 [4][14]
2 korony 1925 brązal 28 9,5 ząbkowany 1925, 1929, 1940 [15][6]

Republika Islandii

edytuj
 
Moneta o nominale 5 aurar według wzoru z 1946 roku

Po proklamowaniu w 1944 roku republiki przystąpiono do opracowywania nowego wzoru monet pozbawionego oznak duńskiego zwierzchnictwa[16]. Już w 1946 roku wyemitowano monety według zmodyfikowanego projektu autorstwa Stefána Jónssona i Tryggviego Magnússona, który jednocześnie zachowywał parametry fizyczne przedwojennych monet. Na awersach zamieszczono nowy herb państwowy (mały, w wieńcu roślinnym na monetach zdawkowych oraz wielki – z czterema duchami opiekuńczymi pod postaciami byka, orła, smoka i olbrzyma w roli trzymaczy – na monetach o nominale 1 i 2 kr). Na rewersie ozdobne ornamenty zastąpiono gałązkami[15][17], przypuszczalnie brzozy omszonej, jedynego rodzimego gatunku drzewa na wyspie[18]. Nie wznowiono przy tym emisji monet o nominale 2 a[15].

W latach 1957–1958 rozpoczęto bicie monet o nominałach 1 i 2 kr w nowym stopie – mosiądzu z 1-procentową domieszką niklu[19]. Następnie w latach 1967–1970 wyemitowano monety o czterech nowych nominałach: 50 a, 5, 10 i 50 kr – pierwszą wykonano z mosiądzu niklowego, pozostałe z miedzioniklu[20]. Na tle pozostałych jedynie moneta o nominale 50 kr wyróżniała się swoim wzorem. Projekt Þröstura Magnússona i Hilmara Sigurðssona przedstawiał umieszczony w okręgu nominał, zaś w zewnętrznym pierścieniu inskrypcję „ÍSLAND” i „KRÓNUR” rozdzieloną po bokach stylizowaną przeplatanką. Na stronie odwrotnej znalazł się wizerunek budynku parlamentu, Althingu[21][22] (wzór stanowił modyfikację monety okolicznościowej wydanej w 1968 roku na pamiątkę 50-lecia uzyskania niepodległości)[21][23]. W 1976 roku rozpoczęto emisję monet o nominale 1 kr wykonanych z aluminium[15][24].

Monety bite były w Wielkiej Brytanii, w Royal Mint, a w 1946 roku także w Imperial Chemical Industries[25].

nominał emisja stop średnica
[mm] 		masa
[g] 		rant roczniki przypisy
1 eyrir 1946 brąz 15,1 (15) 1,62 (1,6) gładki 1946, 1953, 1956, 1957, 1958, 1959, 1966 [15][16]
5 aurar 1946 brąz 24 6,06 (6) gładki 1946, 1958, 1959, 1960, 1961, 1963, 1965, 1966 [15][26]
10 aurar 1946 miedzionikiel 15 1,5 ząbkowany 1946, 1953, 1957, 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1963, 1965, 1966, 1967, 1969 [15][27]
1970 aluminium 14,64 0,48 ząbkowany 1970, 1971, 1973, 1974 [15][2]
25 aurar 1946 miedzionikiel 17 (16) 2,4 ząbkowany 1946, 1951, 1954, 1957, 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1963, 1965, 1966, 1967 [15][28]
50 aurar 1969 mosiądz niklowy 19,04 (19) 2,4 ząbkowany 1969, 1970, 1971, 1973, 1974 [15][29]
1 korona 1946 brązal 22,3 (22,5) 4,75 ząbkowany 1946 [15][28]
1957 mosiądz niklowy 22,3 4,75 ząbkowany 1957, 1959, 1961, 1962, 1963, 1965, 1966, 1969, 1970, 1971, 1973, 1974, 1975 [15][30]
1976 aluminium 16,01 (17) 0,57 (0,61) ząbkowany 1976, 1977, 1978, 1980 [15][24]
2 korony 1946 brązal 28 9,5 ząbkowany 1946 [15][31]
1958 mosiądz niklowy 28 9,5 ząbkowany 1958, 1962, 1963, 1966 [21][31]
5 koron 1969 miedzionikiel 20,75 4 gładki 1969, 1970, 1971, 1973, 1974, 1975, 1976, 1977, 1978, 1980 [21][32]
10 koron 1967 miedzionikiel 25 6,52 (6,5) gładki 1967, 1969, 1970, 1974, 1973, 1974, 1975, 1976, 1977, 1978, 1980 [21][22]
50 koron 1970 miedzionikiel 30 12,5–12,38 (12,5) gładki 1970, 1971, 1973, 1974, 1975, 1976, 1977, 1978, 1980 [21][22]

Nowa korona

edytuj

Na skutek przeprowadzonej 1 stycznia 1981 roku reformy walutowej, dotychczasowa korona islandzka po przeprowadzeniu denominacji została zastąpiona nową. Jednocześnie wycofano z obrotu wszystkie dotychczasowe monety, rozpoczynając – począwszy od 1981 roku – emisję nowych, które zaprojektował Þröstur Magnússon. Wytwarzanie monet z brązu, miedzioniklu i mosiądzu zlecono londyńskiej Royal Mint[33]. Awers monet składał się z wewnętrznego okręgu oraz zewnętrznego pierścienia, na którym na górze zamieszczono słowny opis wartości monety (np. „FIMMTÍU AURAR” czy „EITT HUNDRAÐ KRÓNUR”), u dołu zaś nazwę kraju („ÍSLAND”) i rok emisji. W centralnej części czterech monet o najniższych nominałach – 5, 10, 50 a i 1 kr znalazły się stylizowane wizerunki czterech landvættir, odpowiednio: orła, byka, smoka i olbrzyma. Na monetach o wyższych nominałach – 5, 10, 50 i 100 kr wewnętrzne pole podzielono na cztery części, umieszczając podobizny wszystkich czterech stworzeń. Na rewersach, prócz nominału, zobrazowano sylwetki przedstawicieli fauny morskiej Islandii – kolejno: płaszczki, kałamarnicy, krewetki, dorsza, delfinów, gromadników, kraba brzegowego i taszy[34][35].

W 1986, 1989 i 1996 roku monety o nominałach 50 a oraz 1, 5 i 10 kr zastąpiono stalowymi odpowiednikami powlekanymi odpowiednim metalem (brązem lub niklem)[34][36].

W 2003 roku zdemonetyzowano wszystkie nominały zdawkowe, pozostawiając w obrocie jedynie monety od 1 kr wzwyż[37].

nominał emisja wycofanie stop średnica
[mm] 		masa
[g] 		rant roczniki przypisy
5 aurar 1981 2003 brąz 14,58 (15) 1,5 gładki 1981 [21][33][37]
10 aurar 1981 2003 brąz 16,95 (17) 2 gładki 1981 [21][33][37]
50 aurar 1981 2003 brąz 20 (19,5) 3 gładki 1981 [21][38][37]
1986 2003 stal brązowana 20 (19,5) 2,66 (2,65) gładki 1986 [21][39][37]
1 korona 1981 — miedzionikiel 21,5 4,5 ząbkowany 1981, 1984, 1987 [21][39]
1989 — stal niklowana 21,5 4 ząbkowany 1989, 1991, 1992, 1994, 1996, 1999, 2000, 2003, 2005, 2006, 2007, 2011 [40][39][41]
5 koron 1981 — miedzionikiel 24,5 6,5 ząbkowany 1981, 1984, 1987, 1992 [40][39]
1996 — stal niklowana 24,5 5,6 ząbkowany 1996, 1999, 2000, 2005, 2006, 2007, 2008 [40][42][41]
10 koron 1984 — miedzionikiel 27,5 8 ząbkowany 1984, 1987, 1994 [40][43]
1996 — stal niklowana 27,5 7 (6,9) ząbkowany 1996, 2000, 2004, 2005, 2006, 2008 [40][43][44]
50 koron 1987 — mosiądz niklowy 23 8,25 ząbkowany 1987, 1992, 2000, 2001, 2005 [40][43][45]
100 koron 1995 — mosiądz niklowy 25,5 8,5 naprzemiennie
gładki i ząbkowany 		1995, 2000, 2001, 2004, 2006, 2007, 2011, 2014 [40][46][44]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Opinber… ↓, s. 55.
  2. ↑ a b Opinber… ↓, s. 62.
  3. ↑ a b c d Opinber… ↓, s. 57.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k Michael i Schmidt 2017a ↓, s. 1098.
  5. ↑ Michael i Schmidt 2017a ↓, s. 1098–1099.
  6. ↑ a b Opinber… ↓, s. 58–59.
  7. ↑ Opinber… ↓, s. 55–57.
  8. ↑ Opinber… ↓, s. 55–58.
  9. ↑ Michael i Schmidt 2017a ↓, s. 1097.
  10. ↑ Opinber… ↓, s. 56–59.
  11. ↑ Opinber… ↓, s. 55–56.
  12. ↑ Opinber… ↓, s. 56.
  13. ↑ Opinber… ↓, s. 56–57.
  14. ↑ a b Opinber… ↓, s. 58.
  15. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Michael i Schmidt 2017a ↓, s. 1099.
  16. ↑ a b Opinber… ↓, s. 59.
  17. ↑ Opinber… ↓, s. 59–61.
  18. ↑ 1 Króna [online], numista.com [dostęp 2018-12-02] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-22] (ang.).
  19. ↑ Opinber… ↓, s. 60–61.
  20. ↑ Opinber… ↓, s. 62–64.
  21. ↑ a b c d e f g h i j k Michael i Schmidt 2017a ↓, s. 1100.
  22. ↑ a b c Opinber… ↓, s. 64.
  23. ↑ Opinber… ↓, s. 68.
  24. ↑ a b Opinber… ↓, s. 63.
  25. ↑ Opinber… ↓, s. 59–64.
  26. ↑ Opinber… ↓, s. 59–60.
  27. ↑ Opinber… ↓, s. 60, 62.
  28. ↑ a b Opinber… ↓, s. 60.
  29. ↑ Opinber… ↓, s. 62–63.
  30. ↑ Opinber… ↓, s. 60–61, 63.
  31. ↑ a b Opinber… ↓, s. 61.
  32. ↑ Opinber… ↓, s. 63–64.
  33. ↑ a b c Opinber… ↓, s. 65.
  34. ↑ a b Michael i Schmidt 2017a ↓, s. 1100–1101.
  35. ↑ Opinber… ↓, s. 55–68.
  36. ↑ Opinber… ↓, s. 65–67.
  37. ↑ a b c d e Reglugerð 673/2002 um innköllun þriggja myntstærða [online], reglugerd.is, 19 września 2002 [dostęp 2018-12-02] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-29] (isl.).
  38. ↑ Opinber… ↓, s. 65–66.
  39. ↑ a b c d Opinber… ↓, s. 66.
  40. ↑ a b c d e f g Michael i Schmidt 2017a ↓, s. 1101.
  41. ↑ a b Michael i Schmidt 2017b ↓, s. 689.
  42. ↑ Opinber… ↓, s. 66–67.
  43. ↑ a b c Opinber… ↓, s. 67.
  44. ↑ a b Michael i Schmidt 2017b ↓, s. 670.
  45. ↑ Michael i Schmidt 2017b ↓, s. 3=670.
  46. ↑ Opinber… ↓, s. 67–68.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Islandzkie_monety_obiegowe&oldid=66623141”