Józef Żmigrodzki (ur. 9 marca 1902 w Żyrardowie[1], zm. 10 grudnia 1984 w Londynie) – polski historyk emigracyjny i działacz socjalistyczny.

Józef Żmigrodzki
Data i miejsce urodzenia

9 marca 1902
Żyrardów

Data i miejsce śmierci

10 grudnia 1984
Londyn, Wielka Brytania

Zawód, zajęcie

historyk, działacz socjalistyczny

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (1920–1941) Krzyż Wojenny 1939–1945 (Francja)

Życiorys

edytuj

Od 1920 był studentem Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Należał do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej, był współpracownikiem pisma „Nurt”. W 1932 obronił pracę doktorską z filozofii. Pracował jako nauczyciel języka polskiego i historii w szkołach średnich, był współpracownikiem pisma Niepodległość.

Zmobilizowany po wybuchu II wojny światowej, uczestniczył w wojnie obronnej (1939). Walczył w kampanii francuskiej (1940), w szeregach 2 pułku grenadierów wielkopolskich. W stopniu aspiranta był zastępcą dowódcy plutonu w 1. kompanii I batalionu[2]. Został odznaczony Krzyżem Walecznych i francuskim Krzyżem Wojennym.

Do 1943 przebywał we Francji, pracował jako nauczyciel w liceum polskim w Villard-de-Lans, uczestniczył w ruchu oporu, w szeregach Polskiej Organizacji Walki o Niepodległość. W 1943 przez Hiszpanię wyjechał do Wielkiej Brytanii, był publicystą prasy związanej z Polską Partią Socjalistyczną, w latach 1946–1947 był redaktorem naczelnym miesięcznika Przed świtem, następnie pracował jako nauczyciel i urzędnik Komitetu dla Spraw Oświaty Polaków w Wielkiej Brytanii. W 1953 wyjechał do Kanady, gdzie pracował w państwowych szkołach dla Indian. W 1964 powrócił do Wielkiej Brytanii, był autorem I tomu wydawnictwa źródłowego Armia krajowa w dokumentach 1939-1945 za okres „wrzesień 1939 - czerwiec 1941" (wyd. 1970). Pracował także nad monografią Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, która częściowo ukończona, ukazała się w 1983. Od 1966 był członkiem PTNO, był także sekretarzem Komisji Historyczno-Filologicznej PTNO (1965–1971) oraz członkiem zarządu PTNO (1969–1975)[3].

Związany był z PPS na emigracji (po rozłamie z grupą Adama Ciołkosza). Po powrocie z Kanady czynnie angażował się w działalność partii. Razem z Adamem Ciołkoszem wydał w latach 1966-1970 trzy numery pisma „Lewy nurt”. Od 1966 był z ramienia PPS członkiem Rady Jedności Narodowej, w latach 1973–1978 członkiem V Rady Narodowej RP. Od 1972 wchodził w skład Centralnego Komitetu i Rady Naczelnej PPS, a w 1978 został wybrany p.o. przewodniczącego CK, po rezygnacji Wacława Zagórskiego (z funkcji tej zrezygnował w lutym 1979). W latach 1970–1976 był redaktorem naczelnym pisma „Zew. Kwartalnik socjalistyczny”.

Jest pochowany na cmentarzu Gunnersbury.

Wybrane publikacje

edytuj
  • Województwo kaliskie w walce roku 1863 i 1864 : broszura przeznaczona dla młodzieży kaliskich szkół średnich, Kalisz 1936.
  • Armia Krajowa w dokumentach 1939-1945, kom. red. Tadeusz Pełczyński, przygotował do druku Józef Żmigrodzki, Londyn 1970- (pierwsze wydanie krajowe - Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1990).
  • Adam Ciołkosz. Polityk, pisarz, historyk socjalizmu, pod red. Józefa Żmigrodzkiego, Londyn: Wydawnictwo Komitetu Uczczenia 70-lecia Urodzin Adama Ciołkosza 1972.
  • Towarzystwo Demokratyczne Polskie, t. 1A: (1832-1835), t. 2B: (1836-1837), Londyn 1983.
  • Listy egzotyczne z Kanady, London: Polish Cultural Foundation 1986.

Przypisy

edytuj
  1. Akt chrztu Józefa Konstantego Żmigrodzkiego, akta stanu cywylnego parafii rzymsko-katolickiej w Żyrardowie, nr 347/1902, Archiwum Państwowe m.st. Warszawy Oddział w Grodzisku Mazowieckim
  2. Kosior 1965 ↓, s. 127.
  3. Wybór członków Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, Polskie Towarzystwo Naukowe na Ojczyźnie s. 85. docplayer.pl. [dostęp 2017-05-03].

Bibliografia

edytuj
  • Zygmunt Kosior: Bitwa pod Lagarde. Studium. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.
  • Śp. Dr Józef Żmigrodzki, w: Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, tom 27, wyd. 1984
  • Karolina Grodziska Polskie groby na cmentarzach Londynu, wyd. Kraków 1995 (tam krótki biogram)
  • Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, tom 5 (S-Ż), wyd. Toruń, 2005
  • Rafał Stobiecki, Klio na wygnaniu. Z dziejów polskiej historiografii na uchodźstwie w Wielkiej Brytanii po 1945 r., Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2005, s.314-315.