Język chwarszyjski
 |
Ten artykuł od 2010-05 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Język chwarszyjski (nazwa własna Kedaes hikwa) – jeden z niewielkich języków kaukaskich, używany w południowym Dagestanie. Język chwarszyjski należy do języków didojskich w zespole awaro-didojskim, tworzącym podgrupę wśród języków dagestańskich w grupie północno-wschodniej (nachsko-dagestańskiej) języków kaukaskich.
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
1740 (2010) | ||
| Pismo/alfabet |
brak piśmiennictwa | ||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| Status oficjalny | |||
| UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ | ||
| Ethnologue | 6b zagrożony↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | khv | ||
| IETF | khv | ||
| Glottolog | khva1239 | ||
| Ethnologue | khv | ||
| WALS | khv | ||
| SIL | KHV | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Językiem chwarszyjskim posługuje się ludność we wsi Chwarszi w południowodagestańskim okręgu cumadyjskim[1]. Od nazwy tej wsi pochodzi też nazwa języka. Dialekt inxokvari bywa rozpatrywany jako odrębny język[2][3]. T. Salminen (2007) twierdzi, że łączenie go z chwarszyjskim właściwym ma wyłącznie charakter zwyczajowy[3].
Według danych z 2010 r. posługuje się nim 1740 osób[2]. W 2007 r. oszacowano, że ma kilkaset użytkowników[4], a dialekt inxokvari – ok. 1000 użytkowników[5].
Dane mówiące o liczbie osób posługujących się tym językiem nie są zbyt dokładne, ponieważ w dużej mierze opierały się na szacunkach. Według statystyk w 1926 r. języka tego używało 1019 osób. W późniejszym czasie użytkownicy chwarszyjskiego uznawani byli za odłam Awarów i tak też zapisywani podczas kolejnych spisów powszechnych. Szacunki z roku 1958 podawały liczbę 1800 użytkowników języka, dane za rok 1967 donosiły o ponad 1 tys., natomiast według spisu powszechnego, przeprowadzonego na terenie Federacji Rosyjskiej w 2000 r. liczba osób posługujących się tym językiem wynosi zaledwie 128 osób, w tym tylko 107 w Dagestanie. Tak niską liczbę użytkowników chwarszyjskiego tłumaczy się tym, iż przypuszczalnie większość Chwarszów podała podczas spisu narodowość awarską.
Język chwarszyjski nie wykształcił piśmiennictwa[2]. Jest używany wyłącznie w sytuacjach nieformalnych, w domu, wśród przyjaciół. W charakterze języka literackiego wykorzystywany jest język awarski[2], jako największy język literacki Dagestanu. W użyciu jest także język rosyjski[2]. Chwarszyjski bywa znany dzieciom, ale mimo to jest zdecydowanie zagrożony wymarciem, do czego przyczynia się niewielka liczebność społeczności i dominacja awarskiego[6].
Chwarszyjski jest językiem ergatywnym.
Ze względu na historię tego języka widoczne są wpływy języka awarskiego, tureckiego, arabskiego, gruzińskiego. W XX w. znalazł się pod silnym wpływem rosyjskiego, z którego zaczerpnął m.in. słownictwo techniczne[7].
Ze względu na niewielką liczbę użytkowników języka, a także z powodu obniżania się prestiżu języka wśród jego użytkowników, uważa się, iż grozi mu wymarcie w ciągu najbliższych kilkudziesięciu lat.
Pierwsze dane nt. języka chwarszyjskiego zebrał R. von Erckert pod koniec XIX w.[7]
Przypisy edytuj
- ↑ Salminen 2007 ↓, s. 254.
- ↑ a b c d e David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Khvarshi, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
- ↑ a b Salminen 2007 ↓, s. 249–250.
- ↑ Salminen 2007 ↓, s. 254–255.
- ↑ Salminen 2007 ↓, s. 250.
- ↑ Salminen 2007 ↓, s. 255.
- ↑ a b The Khvarshis. The Red Book of the Peoples of the Russian Empire. [dostęp 2023-09-24]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Tapani Salminen, Europe and North Asia, [w:] Christopher Moseley (red.), Encyclopedia of the World’s Endangered Languages, Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 211–282, DOI: 10.4324/9780203645659, ISBN 978-0-7007-1197-0, ISBN 978-0-203-64565-9, OCLC 47983733 (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Khvarshi, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2011-05-11] (ang.).
- Khvarshi. Endangered Languages Project. [dostęp 2023-09-24]. (ang.).