Wikipedia

Język kui (timor-alor-pantar)

język transnowogwinejski
Zobacz też: inne języki o tej nazwie.

Język kui, także: masin-lak, lerabain[1][2][3], kiraman-kui[4] – język papuaski używany w prowincji Małe Wyspy Sundajskie Wschodnie w Indonezji, w kilku wsiach na wyspie Alor[1]. Należy do grupy języków alor-pantar[5]. Grupa etniczna Kui liczy 833 osób (dane szacunkowe z 2013), ale nie wszystkie osoby posługują się tym językiem[6].

Kui
Obszar

Małe Wyspy Sundajskie Wschodnie (Indonezja)

Liczba mówiących

<800

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Ethnologue 6b zagrożony↗
Kody języka
ISO 639-3 kvd
IETF kvd
Glottolog kuii1253
Ethnologue kvd
BPS 0150 2
WALS kiu
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Ludność Kui zamieszkuje przede wszystkim rejon nadbrzeżny wyspy[7]. Publikacja Ethnologue (wyd. 18, 2015) do obszaru użytkowania języka kui zalicza wsie: Lerabaing[a], Buraga, Moru, Sibera, Kapebang[1]. Kui dzieli się na dialekty: batulolong, kiramang (kramang)[b], kui właściwy (buraga, lerabaing)[1][3]. Sami użytkownicy określają swój język jako „Masin lak”[6]. „Masin” to miejscowa nazwa grupy etnicznej[8].

W odróżnieniu od większości grup etnicznych regionu ludność Kui wyznaje islam[7]. Według miejscowej tradycji islam rozprzestrzenił się pod wpływem Sułtanatu Ternate[9]. Status dialektu kiramang nie został rozstrzygnięty, bywa rozpatrywany odrębnie[5][6]. Lokalnie kiramang uchodzi za oddzielny język; mieszkańcy wsi Sibera i Batulolong to bowiem chrześcijanie, poza tym odnotowano różnice leksykalne między odmianami wsi Batulolong i Lerabaing[10]. Jedynie część użytkowników kiramang i kui uznaje wspólną tożsamość językową[6].

Posługuje się nim niewielka społeczność i jest zagrożony wymarciem, gdyż wzrasta użycie malajskiego alorskiego. Według doniesień z 2011 r. jedynie we wsi Lerabaing pozostaje preferowanym środkiem komunikacji (wśród 119 osób)[6]. Katubi (2011) stwierdza, że malajski alorski zaczął wkraczać do sfery kontaktów domowych i sąsiedzkich[11]. Wiele osób z ludu Kui wyemigrowało do miejscowości Moru, gdzie ich rodzimy język nie odgrywa dominującej roli[12]. W Buraga i Moru używane są również inne języki wyspy; w języku młodszego pokolenia stwierdzono silny wpływ gramatyki indonezyjskiej[6]. Zaobserwowano także zanik lokalnej tradycji ustnej (m.in. utworów lego-lego)[7].

Materiały nt. tego języka to m.in. listy słownictwa i prace poświęcone aspektom gramatyki (z II poł. XX w. i XXI w.)[13]. Sporządzono też skrótowy słownik (Kamus kecil bahasa Kui, 2013)[14] i wstępny opis gramatyczny (Kui, w: The Papuan languages of Timor, Alor and Pantar: Sketch grammars, 2017)[15]. Badania etnolingwistyczne w regionie prowadzono pod auspicjami Indonezyjskiego Instytutu Nauk[13].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Wieś zwana również Lerabain (Shiohara 2010 ↓, przyp. 15, s. 179).
  2. ↑ Występuje także forma „kiraman” (Shiohara 2010 ↓, przyp. 15, s. 179).

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Kui, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-03-02] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-01] (ang.).
  2. ↑ Barbara F. Grimes, Richard Saunders Pittman, Joseph Evans Grimes (red.): Ethnologue: Languages of the World. Wyd. 13. Dallas, Texas: Summer Institute of Linguistics, 1996, s. 652. ISBN 978-1-55671-026-1. OCLC 36787271. (ang.).
  3. ↑ a b Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: Kui (Indonesia). Glottolog 4.6. [dostęp 2024-08-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-08-30)]. (ang.).
  4. ↑ Usher i Schapper 2022 ↓, przyp. 2, s. 472.
  5. ↑ a b Klamer 2017 ↓, s. 4.
  6. ↑ a b c d e f Windschuttel i Shiohara 2017 ↓, s. 111.
  7. ↑ a b c Katubi 2011 ↓, s. 83.
  8. ↑ Shiohara 2010 ↓, s. 179.
  9. ↑ Kerajaan Kui. Asian Textile Studies, 2020-05-16. [dostęp 2024-07-16]. (ang.).
  10. ↑ Shiohara 2010 ↓, przyp. 15, s. 179.
  11. ↑ Katubi 2011 ↓, s. 82.
  12. ↑ Shiohara 2010 ↓, s. 179–181.
  13. ↑ a b Windschuttel i Shiohara 2017 ↓, s. 112.
  14. ↑ Katubi, Ju Lan Thung, Marcelinus Yeri Fernandez Akoli: Kamus kecil bahasa Kui. Jakarta: Pusat Penelitian Kemasyarakatan dan Kebudayaan, Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia (PMB-LIPI), 2013. OCLC 878515880. [dostęp 2022-10-06]. (indonez.).
  15. ↑ Windschuttel i Shiohara 2017 ↓.

Bibliografia

edytuj
  • Katubi: Bahasa Kui. W: Imelda; M. Ali Humaedi; Umar Muslim; Katubi; Leolita Masnun; Usman: Senarai kata. Jakarta: Pusat Penelitian Kemasyarakatan dan Kebudayaan, Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia (PMB-LIPI), 2011, s. 82–106. OCLC 781427292. [dostęp 2024-07-16]. (indonez.).
  • Marian Klamer: The Alor-Pantar Languages: Linguistic Context, History And Typology. W: Marian Klamer (red.): The Alor-Pantar languages: History and typology. Wyd. 2. Berlin: Language Science Press, 2017, s. 1–48, seria: Studies in Diversity Linguistics 3. DOI: 10.5281/ZENODO.569386. ISBN 978-3-944675-94-7. OCLC 1030820272. (ang.).
  • Asako Shiohara: Penutur Bahasa Minoritas di Indonesia Bagian Timur: Mempertanyakan Keuniversalan Konsep Multibahasa. W: Mikihiro Moriyama, Manneke Budiman (red.): Geliat Bahasa Selaras Zaman: perubahan bahasa-bahasa di Indonesia pasca Orde Baru. Jakarta: Kepustakaan Populer Gramedia, 2010, s. 168–206. ISBN 978-979-9102-21-8. OCLC 531743749. (indonez.).
  • Timothy Usher, Antoinette Schapper. The Greater West Bomberai Language Family. „Oceanic Linguistics”. 61 (1), s. 469–527, 2022. DOI: 10.1353/ol.2022.0004. ISSN 1527-9421. OCLC 9554546337. [dostęp 2024-09-11]. (ang.). 
  • Glenn Windschuttel, Asako Shiohara: Kui. W: Antoinette Schapper (red.): The Papuan Languages of Timor, Alor and Pantar: Sketch grammars. T. 2. Berlin–Boston: De Gruyter, 2017, s. 109–183, seria: Pacific Linguistics 655. DOI: 10.1515/9781614519027-003. ISBN 978-1-61451-902-7. (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj
  • Kerajaan Kui. Asian Textile Studies, 2020-05-16. [dostęp 2024-07-16]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Język_kui_(timor-alor-pantar)&oldid=74790639”