Jan Guszkiewicz
Jan[a] Guszkiewicz (ur. prawdopodobnie 31 sierpnia 1821[b] w Krościenku nad Dunajcem, zm. po 1876[c] w Krakowie[1]) – polski duchowny katolicki, kapelan 4 Galicyjskiego Pułku Ułanów, jeden z pierwszych tłumaczy Boskiej komedii Dantego na język polski[2], autor książek historycznych.
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
prawdopodobnie 31 sierpnia 1821 |
| Data i miejsce śmierci |
po 1876 |
| kapelan 4 Galicyjskiego Pułku Ułanów | |
| Okres sprawowania |
po 1859 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Prezbiterat |
1848 |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujJan Guszkiewicz był synem Tomasza Guszkiewicza (1764–1857)[3], burmistrza[d] Krościenka nad Dunajcem, i Ewy z domu Wójcik (1791–1849)[4], małżeństwa zawartego w 1813 roku[5].
Został wyświęcony w 1848 roku w Tarnowie[1][6].
W czasie, gdy proboszczem w parafii św. Jakuba w Tuchowie był ks. Stanisław Zabierzewski, Jan Guszkiewicz pracował w tej parafii jako wikary (w latach 1848–1850). Od 1850 roku był wikarym w Nowym Wiśniczu[6], a w 1852 roku pracował jako ksiądz kooperator w parafii św. Mikołaja Biskupa w Brzozowej w diecezji tarnowskiej[7]. Pracował również w Choczni. W 1859 roku był wikarym w Mielcu[8]. W latach około 1850–1860 używał imienia Jan Kanty[a].
Po 1859 roku został kapelanem 4 Galicyjskiego Pułku Ułanów, z którym podróżował po wielu zakątkach Cesarstwa Austriackiego. W tym czasie zajął się tłumaczeniem Boskiej komedii Dantego Alighieri. Później, w latach 60. XIX wieku, napisał dwie książki historyczne.
Był inwalidą wojennym[1].
Twórczość
edytujW czasie, gdy pracował jako wikary w parafii w Tuchowie, opracował na polecenie Ordynariatu Tarnowskiego listę kapłanów parafii, „Elenchus Cleri Tuch.” i napisał krótką historię parafii tuchowskiej[6].
W latach 1861–1864 podjął próbę tłumaczenia Boskiej komedii, które spisał w 3 tomach. Przekładowi temu nadał tytuł: Wieśnianka Dantego Alidżeri Florenczanina. Jak pisze Anna Pifko[9][10]:
[język tłumaczenia] ... zdaje się odzwierciedlać upodobanie autora do słowiańskiej kultury i terminologii (...) Można przypuszczać, że „spolszczając” tytuł poematu, Guszkiewicz sięgnął do etymologii ludowej, która słowo „komedia” łączy z „κῶμη” („wieś”). Trzytomowy rękopis jest wykonany bardzo starannie na tekturowym papierze formatu 19x13,5 cm (in 12°). Z badawczego punktu widzenia najbardziej interesująco przedstawia się tom pierwszy, w którym kaligrafowany tekst Piekła został uzupełniony o pięć rysunków piórkiem inspirowanych rycinami pojawiającymi się we włoskich XIX-wiecznych edycjach poematu, wykonanych najprawdopodobniej przez samego ks. Guszkiewicza (wskazuje na to podpis „XG”). W Czyśćcu i Raju pojawiają się jedynie ozdobne inicjały pierwszych pieśni. We wszystkich trzech tomach znajdujemy jednak niezapisane strony, które pozwalają przypuszczać, że tekst miał zostać wzbogacony o kolejne rysunki i schematy.
Rękopis ten jest własnością Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu[9].
W 1875 roku została wydana jego książka „Słowo o praojcach”[11]. Książka ta już w 1876 roku doczekała się recenzji[12] o treści:
Autor ożywiony najlepszymi chęciami i gorącym patrjotyzmem, podjął w książce pracę zbyt trudną, by zupełnie jej zadość uczynić. Usiłuje odsłonić zamierzchłe dzieje Słowian i Polski, co mimo, jak mówimy, najlepszych chęci, nie udaje się. Śmiałe kombinacje i porównania, tudzież liczne cytaty, które świadczą o niezmordowanej pracy, nie wiodą do celu założonego. Wielu zacnych zaszczytnie na polu dziejów ojczystych, podejmowało pracę podobną, a jednak nie dali, gdyż dać nie mogli jasnego poglądu na te czasy zamierzchłe. Rażąca jest w dziele tem pisownia dowolna: autor pisze wzhód zamiast wschód, boganizm zamiast poganizm, i wiele innych dziwactw językowych, dziś stanowczo wyrzuconych z książkowego języka, znajduje się tutaj.
Ostatnia znana książka Guszkiewicza to wydana w 1876 roku „Czasomiar (o czasie narodzenia i śmierci Chrystusa pana)”[13]. Na końcu rękopisu tej książki jest notka: Zkończyłem w Kesthelu nad jeziorem Błotnem na Węgrzech, dna 31 lipca 1865 r., ks. Jan Guszkiewicz[14]. W książce tej autor zakłada, że świat został stworzony przez Boga w roku 3980 p.n.e.
Odznaczenia
edytuj- Złoty Krzyż Zasługi dla Duchownych Wojskowych (potoczne zwany „Krzyżem Piis Meritis”)
- Krzyż Kawalerski Orderu Królewskiego Korony
Życie rodzinne
edytujJan Guszkiewicz miał co najmniej czworo rodzeństwa, byli to:
Epitafium
edytujJan Guszkiewicz ufundował na wewnętrznej, południowej ścianie nawy głównej kościoła Wszystkich Świętych w Krościenku nad Dunajcem tablicę epitafijną ku czci swoich rodziców. Na tablicy tej napisał więcej o sobie niż o nich:
| Odpoczynek wieczny daj Panie a światłość wiekuista niechaj świeci GUSZKIEWICZOM Tomaszowi miasteczka Krościenka BURMISTRZOWI * 1764 †.18.Kwietnia 1857 r. i jego żonie EWIE z WÓJCIKÓW *17.Grudnia 1791. † 21. Lipca 1849. ich syn: Jan. Krzyżem: złotym „piis meriti” i Kawalerskim Korony prus. zaszczyco ny, c.k. Pułku Inwalida Kapelan uprasza. |
Uwagi
edytuj- ↑ a b Jan Guszkiewicz przez pewien czas (prawdopodobnie po wyświęceniu, do około 1860 roku) przybrał imię Jan Kanty i pod takim imieniem figuruje jako wikary w kilku małopolskich parafiach. Jednak zarówno imię nadane mu na chrzcie (choć w akcie tym pomylono nazwisko panieńskie matki), jak imię podane w rękopisach większych pozycji, napisanych po 1860 roku, imię autora obu książek wydanych własnym sumptem, oraz podpis na epitafium – świadczą o tym, że nadano mu imię Jan i takiego imienia używał po 1860 roku. Fakt używania przez pewien czas imienia Jan Kanty przez Jana Guszkiewicza może być źródłem konfuzji, ponieważ Jan miał młodszego od siebie o 2 lata brata o imieniu Jan Kanty.
- ↑ W akcie chrztu Jana urodzonego 31 sierpnia 1821 roku błędnie podano nazwisko panieńskie matki (Ewa Zięba zamiast Ewa Wójcik).
- ↑ Data ta wynika jedynie z faktu, że w tym roku Jan Guszkiewicz opublikował własnym sumptem ostatnią swoją książkę.
- ↑ Informacja ta pochodzi z opisanego tu epitafium. Bronisław Krzan w swej monografii dotyczącej Krościenka nad Dunajcem[1] wśród burmistrzów miasteczka nie wymienia osoby o takim nazwisku.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Bronisław Krzan, Klejnot zagubiony w górach: 700-lecie Krościenka nad Dunajcem, Krościenko nad Dunajcem: Polskie Towarzystwo Teologiczne, 1988, s. 309, ISBN 978-83-85017-41-7.
- ↑ Justyna Łukaszewicz, Między Boską Komedią a Symetryczną Komedią Symetryczną. O literackich inspiracjach poematu Tadeusza Zipsera, [w:] Krystyna Płachcińska, Michał Kuran (red.), Miscellanea literackie i teatralne (od Kochanowskiego do Mrożka). Profesorowi Janowi Okoniowi przez przyjaciół i uczniów na 70. urodziny ofiarowane, t. 1, Część II: Tradycje literackie i teatralne, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2010 (Analecta Literackie i Językowe), s. 187, ISBN 978-83-7525-397-9.
- ↑ Informacja o akcie zgonu nr 1857/12 Tomasza Guszkiewicza, zmarłego 18 kwietnia 1857 roku w wieku 93 lat, przechowywanym w archiwum parafialnym parafii Krościenko nad Dunajcem, dostępna w serwisie genealodzy.pl.
- ↑ Informacja o akcie zgonu nr 1849/41 Ewy Guszkiewicz z domu Wójcik, zmarłej 21 lipca 1849 roku w wieku 60 lat, przechowywanym w archiwum parafialnym parafii Krościenko nad Dunajcem, dostępna w serwisie genealodzy.pl
- ↑ Informacja o akcie ślubu małżeństwa zawartego w 1813 roku przez Tomasza Guszkiewicza i Ewę Wójcik, przechowywanym w archiwum parafialnym parafii Krościenko nad Dunajcem, dostępna w serwisie genealodzy.pl.
- ↑ a b c Historia Kościoła Parafialnego w Tuchowie [online], www.tuchow.diecezja.tarnow.pl [dostęp 2024-07-07].
- ↑ Kapłani dotychczas pracujący w parafii [online], www.parafia.brzozowa.eu [dostęp 2024-07-07].
- ↑ „Tygodnik Rolniczo-Przemysłowy, wydawany przez c.k. towarzystwo gospodarczo-rolnicze Krakowskie”, VI (42), Kraków 1859, s. 330 [dostęp 2024-07-07].
- ↑ a b Anna Pifko, Rękopiśmienne przekłady Boskiej Komedii Dantego Alighieri we Wrocławiu, [w:] Justyna Łukaszewicz, Daniel Słapek (red.), Breslavia – Bassa Slesia e la cultura mediterranea, Alessandria: Edizioni dell’Orso Alessandria, 2017, s. 47–57, ISBN 978-88-6274-772-1 [dostęp 2024-07-07] (pol.).
- ↑ Nowe życie rękopiśmiennych przekładów dzieł Dantego Alighieri u progu jego polskiej recepcji [online].
- ↑ Jan Guszkiewicz, Słowo o praojcach, Kraków: nakładem autora, w drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego pod zarządem Ignacego Stelca, 1875, s. 246.
- ↑ Władysław Gubrynowicz (red.), Bibljografia polska i zagraniczna, „Ruch Literacki”, II (17), Lwów: Wydawnictwo Gubrynowicz i Schmidt, 22 kwietnia 1876, s. 280.
- ↑ Jan Guszkiewicz, Czasomiar, Kraków: nakładem autora, w drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego pod zarządem Ignacego Stelca, 1876, s. 82.
- ↑ Rękopis tej książki znajduje się w Archiwum Rękopisów Uniwersytetu Jagiellońskiego pod numerem 3708: Catalogus Codicum Manuscriptorum Bibliothecae Universitatis Jagellonicae Cracoviensis, Kraków, 1877–1881.
- ↑ Informacja o akcie chrztu Wojciecha Guszkiewicza urodzonego 3 kwietnia 1814 roku, przechowywanym w archiwum parafialnym parafii Krościenko nad Dunajcem, dostępna w serwisie genealodzy.pl.
- ↑ Informacja o akcie małżeństwa Wojciecha Guszkiewicza (19 lat) i Katarzyny Drobot (19 lat) z 18 listopada 1834 roku, przechowywanym w archiwum parafialnym parafii Krościenko nad Dunajcem, dostępna w serwisie genealodzy.pl.
- ↑ Informacja o akcie chrztu Ewy Guszkiewicz urodzonej 3 grudnia 1818 roku, przechowywanym w archiwum parafialnym parafii Krościenko nad Dunajcem, dostępna w serwisie genealodzy.pl.
- ↑ Informacja o akcie zgonu Ewy Guszkiewicz zmarłej 3 maja 1821 roku, przechowywanym w archiwum parafialnym parafii Krościenko nad Dunajcem, dostępna w serwisie genealodzy.pl.
- ↑ Informacja o akcie chrztu Franciszka Guszkiewicza urodzonego 25 sierpnia 1820 roku, przechowywanym w archiwum parafialnym parafii Krościenko nad Dunajcem, dostępna w serwisie genealodzy.pl.
- ↑ Informacja o akcie zgonu Franciszka Guszkiewicza zmarłego 3 października 1820 roku, przechowywanym w archiwum parafialnym parafii Krościenko nad Dunajcem, dostępna w serwisie genealodzy.pl.
- ↑ Informacja o akcie chrztu Jana Kantego Guszkiewicza urodzonego 16 października 1823 roku, przechowywanym w archiwum parafialnym parafii Krościenko nad Dunajcem, dostępna w serwisie genealodzy.pl.
- ↑ Informacja o akcie zgonu nr 1857/25 Jana Kantego Guszkiewicza zmarłego 26 października 1857 roku, przechowywanym w archiwum parafialnym parafii Krościenko nad Dunajcem, dostępna w serwisie genealodzy.pl.
- ↑ Informacja o akcie małżeństwa nr 1847/2 z 8 lutego 1847 roku Jana Kantego Guszkiewicza (25 lat) i Anny Zabrzeskiej (21 lat), przechowywanym w archiwum parafialnym parafii Krościenko nad Dunajcem, dostępna w serwisie genealodzy.pl.