Wikipedia

Jan Juda

polski inżynier

Jan Henryk Juda (ur. 10 lipca 1918 w Sosnowcu, zm. 1 listopada 2003 w Warszawie) – polski inżynier, profesor Politechniki Warszawskiej, twórca szkoły ochrony powietrza w Polsce, naukowiec i dydaktyk.

Jan Juda
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

10 lipca 1918
Sosnowiec

Data i miejsce śmierci

1 listopada 2003
Warszawa

Profesor nauk technicznych
Specjalność: inżynieria środowiska, ochrona atmosfery
Alma Mater

Politechnika Warszawska, AGH

Doktorat

1955 – nauki techniczne
Politechnika Warszawska, Wydział Mechaniczno-Konstrukcyjny

Habilitacja

1958 – nauki techniczne
Politechnika Warszawska, Wydział Mechaniczno-Konstrukcyjny

Profesura

1974

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Politechnika Warszawska, Katedra Teorii Maszyn Cieplnych

Okres zatrudn.

1955–1962

Instytut

Zakład Badań Naukowych GOP w Zabrzu [obecnie: Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska PAN w Zabrzu] Pracownia Konimetrii i Mechaniki Aerozoli

Okres zatrudn.

1962–1970

Uczelnia

Politechnika Warszawska, Zakład Ochrony Atmosfery Wydziału Inżynierii Sanitarnej i Wodnej

Okres zatrudn.

1970-2001

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”
Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (złota)

Życiorys edytuj

Młodość

Zagłębiak urodzony w Sosnowcu, w rodzinie nauczycielskiej o silnych tradycjach niepodległościowych. Jego ojciec, Józef Juda (ur. 10 maja 1893, zm. 7 marca 1971), był profesorem matematyki w liceach i gimnazjach Zagłębia, w czasie wojny brał udział w tajnym nauczaniu. Jan Juda ukończył Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Sosnowcu[1], gdzie należał do drużyny harcerskiej Błękitna Dwójka[2].

W 1936 zdał konkursowy egzamin na Wydział Mechaniczny Politechniki Warszawskiej. 13 marca 1939 uzyskał świadectwo I egzaminu dyplomowego i w wyniku konkursu dostał się na Oddział Lotniczy PW[3].

Okres wojenny

Studia Jana Judy przerwała wojna, której wybuch zastał go na terenach Zagłębia, wcielonych wraz z Górnym Śląskiem do III Rzeszy. W czasie wojny rodzinną kamienicę w Sosnowcu zajęli Niemcy, a profesorostwo Judowie (Józef i Stefania) zostali wysiedleni do wsi Niwka. Rodzina poniosła dotkliwe straty, m.in. młodszy brat Jana, Zbigniew Andrzej ("Jędrek")[4], kapral podchorąży, żołnierz 7. pac Armii „Poznań” poległ we wrześniu 1939 w bitwie nad Bzurą, a jego wuj Marian Skibiński (brat Stefanii), oficer polskiego wywiadu, później nadkomisarz Straży Granicznej II RP, kawaler orderu Orderu Virtuti Militari (nr 7887), był więziony przez NKWD w Ostaszkowie i zamordowany wiosną 1940 w Twerze jako jedna z ofiar zbrodni katyńskiej.

W czasie wojny działał w konspiracji, a zatrudniony był jako technik ruchu w Hucie Zawiercie. W pierwszej połowie 1943 został żołnierzem Polski Podziemnej (ps. „Barski”), w oddziale partyzanckim kapitana Stanisława Wencla (ps. „Twardy”)[5]. Oddział ten wywodził się z GL PPS-WRN, a następnie wcielony został do Okręgu Śląskiego AK, jako oddział dywersyjny krypt. „Surowiec”. W lutym 1944 ugrupowanie „Twardego” stało się oddziałem leśnym, jako 1. kompania Oddziału Rozpoznawczego 23. Śląskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej[6]. Oddział działał w lasach olkuskich i myszkowskich, na pograniczu Generalnego Gubernatorstwa i III Rzeszy (okolice Olkusza i Zawiercia), a Jan Juda często przekraczał granicę, posługując się w GG kenkartą na nazwisko Henryk Jankowski[6][5].

Po wojnie pracował na Ziemiach Odzyskanych, należał w tym czasie do Stowarzyszenia Kupców Polskich. W latach 1946–1951 kontynuował przerwane studia w Krakowie, na Wydziale Komunikacji Akademii Górniczo-Hutniczej. W tym czasie pracował równocześnie jako nauczyciel w Państwowej Szkole Przemysłowej w Sosnowcu, uzyskując dyplom nauczyciela (termodynamiki, silników spalinowych i maszynoznawstwa). W 1951 uzyskał na AGH tytuł inżyniera mechanika i magistra nauk technicznych w zakresie pojazdów mechanicznych ze specjalnością silniki samochodowe[7].

Kariera naukowa

W 1952 powrócił jako aspirant (stypendium aspirantury krajowej przyznane przez Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, 19 lutego 1952) na Politechnikę Warszawską, z którą pozostał związany przez następne 50 lat. W 1955 rada wydziału Mechanicznego Konstrukcyjnego PW nadała mu stopień naukowy kandydata nauk technicznych. Pracę kandydacką pt. „Podstawy napędu dwupaliwowego” napisał pod opieką promotorską prof. Bohdana Stefanowskiego[8].

Po doktoracie rozpoczął pionierskie w Polsce prace w zakresie miernictwa pyłów. W latach 1955–1962 pracował na PW w Katedrze Teorii Maszyn Cieplnych na Wydziale Mechaniczno-Konstrukcyjnym [Energetyki i Lotnictwa], na stanowisku adiunkta (1955–1960). W latach 1957–1958 i 1959 odbył staże naukowe w Staubforschungsinstitut w Bonn i w Silikose-Forschungs-Institut w Bochum. W 1958 na podstawie pracy habilitacyjnej pt. „Mikroskopowe analizy mineralogiczne drobnych pyłów metodą wariancji λ w kontraście fazowym” uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego[9]. W latach 1960–1962 pracował na PW na stanowisku docenta. W 1960 przebywał na stażu naukowym w Institut National de Recherche Chimique Applignée w Paryżu, a w 1962 na stażu w Instituut voor Gezondheidstechniek w Hadze. W 1962 został kierownikiem stworzonej przez siebie Pracowni Konimetrii w Zakładzie Termoenergetyki PAN. Pracownia ta przeniesiona została jako Pracownia Konimetrii i Mechaniki Aerozoli (KiMA) do Zakładu Badań Naukowych GOP PAN w Zabrzu (z siedzibą w Warszawie, 1962–1970)[10]. Wyposażona w nowoczesną aparaturę pomiarową w połączeniu z klasycznym wyposażeniem laboratoryjnym – stała się pierwszą i najlepiej wyposażoną wówczas placówką miernictwa pyłów w Polsce[11]. W latach 1986–1994 pełnił funkcję przewodniczącego rady naukowej Instytutu Ochrony Środowiska[12].

W 1970 pracownia powróciła na PW do nowego Instytutu Inżynierii Środowiska na Wydziale Inżynierii Sanitarnej i Wodnej (aktualnie Wydział Instalacji Budowlanych, Hydrotechniki i Inżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej), tworząc Zakład Ochrony Atmosfery, którym Jan Juda kierował do 1992[3][13]. Był także zastępcą dyrektora Instytutu Inżynierii Środowiska (1970–1978)[3]. Na emeryturze pozostał związany z macierzystą uczelnią, prowadząc autorskie wykłady do 2001. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 281-2-6)[14].

Osiągnięcia i stanowiska naukowe edytuj

Jego osiągnięcia naukowe związane są z badaniami nad identyfikacją mineralogiczną drobnych pyłów, optymalizacją struktur wielowarstwowych filtrów włókninowych, metodyką i organizacją pomiarów zanieczyszczeń powietrza, modelowaniem rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń powietrza oraz modelowaniem zintegrowanym rachunku strat i zysków w ochronie powietrza[11]. Wspólnie z zespołem opracowywał wielokrotnie diagnozy i prognozy zanieczyszczenia powietrza w Polsce wraz ze strategiami ochrony atmosfery uwzględnianymi w strategiach rozwoju gospodarczego kraju[15][16].

 
Jan Juda w laboratorium

Był członkiem wielu organizacji naukowych krajowych i międzynarodowych, w tym członkiem komitetów przy prezydium PAN: Problemów Energetyki oraz „Człowiek i Środowisko” (czł. prezydium), czł. Komitetów Naukowych PAN: Inżynierii Środowiska (przewodniczący, honorowy przewodniczący)[17] oraz Gospodarki Wodnej i Surowcowej[3]. Pełnił funkcję krajowego specjalisty do spraw zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej, zastępcy przewodniczącego Państwowej Rady Ochrony Środowiska, czł. Państwowej Rady ds. Gosp. Przestrzennej, czł. zespołu ekspertów Międzynarodowej Unii Wytwórców i Rozdzielników Energii Elektrycznej (UNIPEDE) w zakresie ochrony środowiska[3]. Był współorganizatorem, wiceprzewodniczącym i wykładowcą Europejskiej Letniej Szkoły Ochrony Środowiska E4 – Ecole Européenne d’Eté d’Environnement E4[18] (wykłady we Francji, Szwajcarii, Włoszech i Belgii; 1974-1979). Był także członkiem organu sterującego Co-operative Programme for Monitoring and Evaluation of the Long-Range Transmission of Air Pollutants in Europe (EMEP). Był ekspertem WHO i konsultantem UNESCO w zakresie ochrony środowiska, rzeczoznawcą SIMP[3].

Autor i współautor ponad 100 publikacji w krajowych i zagranicznych czasopismach naukowych oraz 9 książek. Promotor 9 zakończonych przewodów doktorskich. Jego podręczniki: Badania pyłów i urządzeń odpylających (PWT 1959), Zanieczyszczenie atmosfery (z K. Budzińskim, WNT 1961), Pomiary zapylenia i technika odpylania (WNT 1968), Ochrona powietrza atmosferycznego (ze Stanisławem Chróścielem, PWN 1974) i Urządzenia odpylające (z M. Nowickim, PWN 1979, 1986) miały pionierski charakter oraz są do dziś kompendium wiedzy specjalistycznej.

Wybrane publikacje edytuj

W dorobku publikacyjnym J. Judy znajdują się m.in.[19][20]:

  • Juda J., Medenbach K. (1959). Untersuchung von Finstäuben nach der λ Variationsmethode im Phasenkontrast, Zeitschrift für Wiessenschaftliche Mikroskopie, Nr 4, s. 577-594.
  • Juda J. (1968). Planung und Auswertung von Messungen der Verunveinigungen in der Luft, Staub, t. 28 (5), s. 186-192.
  • Juda J., Budziński K. (1961). Zanieczyszczenie atmosfery, WNT, Warszawa, s. 256.
  • Juda J (1968). Pomiary zapylenia i technika odpylania, WNT, Warszawa, s. 612.
  • Juda J., Chróściel St. (1974). Ochrona powietrza atmosferycznego, PWN, Warszawa, s. 448.
  • Juda J., Nowicki M. (1986). Urządzenia odpylające, wyd. 2 poprawione, PWN, Warszawa, s. 333.

Wyróżnienia i odznaczenia edytuj

Życie prywatne edytuj

Żona – Janina Zawiślak-Judowa (ur. 1 lutego 1922, zm. 28 maja 1998), lekarz, specjalistka chirurgii, warszawianka; w czasie wojny żołnierz Polski Podziemnej (ps. „Nina”)[21]. W okresie okupacji uzyskała maturę na tajnych kompletach Liceum Matematyczno-Przyrodniczego Krystyny Malczewskiej w Warszawie, ukończyła Szkołę Pielęgniarską PCK i pierwszy rok medycyny na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego. Łączniczka i sanitariuszka AK, instruktorka sanitarna (prowadziła kursy dla sanitariuszek AK), uczestniczka Powstania Warszawskiego w batalionie szturmowym Odwet II[21][22]. Wypędzona z Warszawy wraz z ludnością cywilną, znalazła się w obozie Dulag 121 w Pruszkowie, gdzie pracowała jako dyplomowana pielęgniarka w ekipie polskiej obozowej służby zdrowia. Ułatwiła wielu warszawiakom, w tym powstańcom, uwolnienie z obozu[21][23][24]. W lutym 1945 pojechała z ochotniczą ekipą lekarsko-pielęgniarską utworzoną w Krakowie do Oświęcimia, gdzie pracowała w zorganizowanym przez tę ekipę szpitalu PCK dla wyzwolonych więźniów KL Auschwitz[25][26]. Po wojnie ukończyła studia medyczne na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego i wróciła do Warszawy. Przez następnych 30 lat pracowała jako chirurg; początkowo w Instytucie Hematologii, a następnie w Szpitalu Czerniakowskim. Odznaczona Krzyżem Armii Krajowej, Warszawskim Krzyżem Powstańczym i odznaką honorową „Za Zasługi dla Warszawy”.

Dzieci: Paweł, absolwent Wydziału Mechanicznego Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej oraz Katarzyna Juda-Rezler, prof. dr hab. inż., kontynuatorka prac ojca, kierownik Zespołu Ochrony Atmosfery w Katedrze Ochrony i Kształtowania Środowiska Politechniki Warszawskiej.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Absolwenci. staszic.edu.pl. [dostęp 2016-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-23)].
  2. ↑ Jan Strzelecki, Historia „Błękitnej Dwójki” Staszicaków [w:] Księga pamiątkowa wydana z okazji 90-lecia szkoły, Sosnowiec 1984, s. 81-92
  3. ↑ a b c d e f Kto jest kim w Polsce, edycja IV (zespół redakcyjny Beata Cynkier i inni), Warszawa 2001, s. 480–481
  4. ↑ Bohaterowie 1939 [online], www.bohaterowie1939.pl [dostęp 2016-05-27].
  5. ↑ a b Materiały do „Słownika biograficznego uczestników walki z komunizmem” (biogramy): J. Durka, Wencel Stanisław, W: Zeszyty historyczne WiN-u nr 24, Komisja Historyczna WiN-u, Kraków 2005, s. 321-327
  6. ↑ a b Z. Walter-Janke, Śląsk jako teren partyzancki Armii Krajowej, IWZZ, Warszawa, 1986, s. s. 59–60, 63–67, 69, 86–93, 102–107
  7. ↑ Spis absolwentów AGH 1919-1979 [online], Tom III. Pion Elektromechaniczny i Wydziały Politechniczne. Spis absolwentów Wydziałów Politechnicznych. Wydział Komunikacji. Rok 1950/51. Magistrowie inżynierowie (Oddział Pojazdów Mechanicznych i Ciągników), str. 242, mops.uci.agh.edu.pl [dostęp 2016-05-27].
  8. ↑ Doktoraty 1955-1959. itc.pw.edu.pl. [dostęp 2016-05-17].
  9. ↑ Habilitacje. itc.pw.edu.pl. [dostęp 2016-05-23].
  10. ↑ PAN Zakład Ochrony Środowiska Regionów Przemysłowych. Centrum Badań Naukowych w woj. katowickim. Bibliografia prac Zakładu za lata 1961-1970. Zabrze 1971. Opracowanie: Marek Szpor. Będzińskie Zakłady Przemysłu Terenowego Zakład nr 5 w Będzinie, str. 6, 20-21.
  11. ↑ a b Zakład Ochrony Atmosfery Instytutu Systemów Inzynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej. Działalność naukowo-badawcza i dydaktyczna w latach 1970-2000, Warszawa 2000a
  12. ↑ Ochrona środowiska i zasobów naturalnych (nr 46). ios.edu.pl, Warszawa 2011. s. 18. [dostęp 2016-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-03)].
  13. ↑ Historia Zakładu. zoa.is.pw.edu.pl. [dostęp 2016-05-18].
  14. ↑ Cmentarz Stare Powązki: JÓZEF ZAWIŚLAK, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-10].
  15. ↑ Jan Juda, Karol Budziński, Jacek Jędrzejowski, Katarzyna Juda-Rezler, Krzysztof Abert. Stan zanieczyszczenia powietrza w Polsce w roku 1990 i prognoza na rok 2010. „Zeszyty Naukowe”. Nr 10, s. 47--79, 1995. Polska Akademia Nauk. Komitet Naukowy przy Prezydium PAN "Człowiek i Środowisko". [dostęp 2016-05-23]. 
  16. ↑ Juda, Jan: Wpływ energetyki zawodowej na środowisko. XXI Konferencja Naukowa Komitetu Inżynierii PAN i Komitetu Nauki PZITB, Kraków-1975-Krynica : referaty, 1975. s. 25-36. [dostęp 2016-05-23].
  17. ↑ Prof. zw. dr hab. in Jan Juda, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2016-05-17].
  18. ↑ Jean-Michel Giovannoni, Quelques aspects de la thermodynamique des processus irréversibles, Bulletin technique de la Suisse romande, 103 (1977), s. 301.
  19. ↑ Juda, Jan (1918-2003). Katalog Biblioteki Narodowej. [dostęp 2016-05-17].
  20. ↑ author:"Jan Juda" (publikacje). scholar.google.pl. [dostęp 2016-05-17].
  21. ↑ a b c Maria Sułowska-Dmochowska, II Batalion Szturmowy "Odwet" Armii Krajowej, Warszawa 1993, s. 137, 282.
  22. ↑ Janina Zawiślak – Juda – Encyklopedia Medyków Powstania Warszawskiego, „Encyklopedia Medyków Powstania Warszawskiego” [dostęp 2016-05-17] (pol.).
  23. ↑ Władysław Bartoszewski, Pruszków – obóz rozpaczy i rozłąki, "Stolica", nr 43 (460), rok XI, Warszawa, 21 października 1956, s. 2-3.
  24. ↑ Zofia Szamowska–Borowska: Okupacja, powstanie warszawskie i po wojnie, cz. 2. tlw.waw.pl. [dostęp 2016-06-08].
  25. ↑ Jacek Lachendro, Pomoc niesiona ocalonym więźniom KL Auschwitz po wyzwoleniu obozu, [w:] Zdzisław Jan Ryn, Medycyna za drutami obozu: Podręcznik dla studentów medycyny, Kraków: Wyd. UJ, 2010, s. 79-80, 81, 85-86, 96, ISBN 978-83-233-2917-6.
  26. ↑ Andrzej Strzelecki, Ostatnie dni obozu Auschwitz, Państwowe Muzeum Oświęcim-Brzezinka, 1995, s. 71, 163, 239, ISBN 83-85047-27-1.

Bibliografia edytuj

  • Współcześni uczeni polscy. Słownik biograficzny, tom II: H–Ł (red. nauk. Janusz Kapuścik), Warszawa 1999, s. 579–580
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Juda&oldid=72320883”