Bohdan Stefanowski

polski fizyk

Bohdan Stefanowski (ur. 17 czerwca 1883 w Lublinie, zm. 3 stycznia 1976 w Warszawie) – polski termodynamik, jeden z głównych twórców warszawskiej szkoły termodynamiki, pierwszy rektor Politechniki Łódzkiej, założyciel Unii Narodowo-Państwowej w 1922 roku[1].

Bohdan Stefanowski
Ilustracja
Pomnik Bohdana Stefanowskiego w Łodzi
Data i miejsce urodzenia

17 czerwca 1883
Lublin

Data i miejsce śmierci

3 stycznia 1976
Warszawa

Profesor nauk technicznych
Specjalność: termodynamika
Alma Mater

Politechnika Lwowska

Doktorat

1914

Polska Akademia Nauk / Umiejętności
Status PAN

członek rzeczywisty

Status PAU

członek czynny

Doktor honoris causa
Politechnika Łódzka – 1949
Politechnika Warszawska – 1960
Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Politechnika Warszawska

Okres zatrudn.

1919–1940 i 1949–1961

Uczelnia

Politechnika Łódzka

Okres zatrudn.

1945–1949

Rektor
Uczelnia

Politechnika Łódzka

Okres spraw.

1945–1948

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal Komisji Edukacji Narodowej Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”
Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (złota)
Grób Bohdana Stefanowskiego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Życiorys

edytuj

Był synem Adama Stefanowskiego (zm. 1886), inżyniera gubernialnego, i Zofii z Kamińskich. W 1893 rozpoczął naukę w gimnazjum rosyjskim w Lublinie, którą kontynuował we Lwowie w szkole realnej. W 1901 r.[2] zdał celująco egzamin maturalny. Świadectwo dojrzałości otrzymał z odznaczeniem. Studia wyższe ukończył na Wydziale Budowy Maszyn Szkoły Politechnicznej we Lwowie w roku 1905[3]. Po ukończeniu studiów pracował w przemyśle, gdzie zajmował się zagadnieniami gospodarki cieplnej. Celem pogłębienia studiów w tym zakresie przebywał przez kilka lat u prof. Molliera w Dreźnie i prof. Jossego w Politechnice Berlińskiej w Charlottenburgu.

W roku 1910 powrócił do Lwowa, do pracy naukowej w Katedrze Teorii Maszyn Cieplnych kierowanej przez prof. Tadeusza Fiedlera. Tutaj doktoryzował się i jako docent płatny pomiarów maszynowych i młynarstwa, wykładał pomiary maszyn. W roku 1913 prof. Fiedler powierzył mu budowę od dawna planowanego Laboratorium Maszynowego. Wybuch wojny zniweczył te zamiary i spowodował przerwę w działalności naukowo-dydaktycznej doc. Stefanowskiego. Okres I wojny światowej spędził w Rosji.

W roku 1918 przeniósł się do Warszawy, gdzie w Politechnice Warszawskiej objął kierownictwo Katedry Termodynamiki Technicznej i Laboratorium Maszyn. Zbudował i wyposażył laboratorium na dobrym poziomie europejskim. 15 sierpnia 1923 otrzymał nominację na profesora zwyczajnego. Katedra i Laboratorium stały się ośrodkiem ożywionej działalności naukowej. W latach 1928–1929 był dziekanem Wydziału Mechanicznego, po czym wielokrotnie wybierany był na delegata wydziału do Senatu Politechniki Warszawskiej.

W roku 1933 został członkiem Tymczasowego Komitetu Doradczo-Naukowego[4].

Był znakomitym wykładowcą. W czasie międzywojennym pisał podręczniki z termodynamiki, gospodarki cieplnej i chłodnictwa. Były to jedne z pierwszych podręczników z tej dziedziny w języku polskim. Dużo publikował z dziedziny teorii spalania, właściwości paliw i obiegów chłodniczych. Działał w organizacjach technicznych. Został powołany na członka 66 rzeczywistego Akademii Nauk Technicznych w Warszawie i członka Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie.

W czasie okupacji działalność dydaktyczną kontynuował na tajnych kompletach oraz na Staatliche Technische Fachkurse. Podczas powstania warszawskiego został ranny i po częściowym wyleczeniu wyjechał do Częstochowy, gdzie doczekał zakończenia wojny.

W roku 1945 został powołany na organizatora i rektora Politechniki Łódzkiej. Powołał w niej Katedrę Techniki Cieplnej oraz Laboratorium Cieplne. W roku 1949 powrócił do Warszawy, gdzie odbudował Laboratorium Techniki Cieplnej, a w roku 1951 udało mu się rozpocząć budowę gmachu Instytutu Techniki Cieplnej (planował ją już w 1939 r.), który został ukończony w roku 1954. Instytut Techniki Cieplnej Politechniki Warszawskiej powołano w roku 1961, już po odejściu prof. Stefanowskiego na emeryturę.

Z chwilą powołania Polskiej Akademii Nauk został jej członkiem rzeczywistym. Był promotorem wielu prac doktorskich i opiekunem wielu habilitacji. Politechniki Warszawska[5] i Łódzka[6] nadały mu tytuł doktora honoris causa. Za całokształt pracy naukowej został odznaczony Państwową Nagrodą Naukową.

Od 10 września 1918 był żonaty z Marią Gabrielą z Jaxa-Kwiatkowskich (1887–1976), z którą miał troje dzieci: Jerzego (1920–1976), Marię (ur. 1923) i Adama (1927–2003).

Zmarł w 1976 roku, spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 185-3-16)[7][8].

Publikacje (wybór)

edytuj
  • Chłodnictwo, 1949
  • Termodynamika techniczna, 1949
  • Gospodarność cieplna siłowni, 1948
  • Pojęcie ciepła w rozwoju historycznym, 1963
  • Podstawy techniki cieplnej, 1977

Ordery i odznaczenia

edytuj

Upamiętnienie

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Deklaracja programowa. [Inc.:] Polska jako naród ani na chwilę nie przestawała istnieć [...]: 28 czerwca 1922 r. / [Unia Narodowo-Państwowa].
  2. Akta osobowe - Stefanowski Bohdan. Zespół: Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie, Sygnatura: 2/14/0/6/5869, Archiwum Akt Nowych [online], Szukaj w Archiwach [dostęp 2024-06-18].
  3. Akta osobowe - Stefanowski Bohdan. Zespół: Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie, Sygnatura: 2/14/0/6/5869 [online], "Szukaj w Archiwach" [dostęp 2024-06-18].
  4. Maciej Bossak: Tymczasowy Komitet Doradczo-Naukowy. [dostęp 2018-03-20].
  5. Doktorzy honoris causa PW. pw.edu.pl. [dostęp 2011-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (25 stycznia 2012)].
  6. Doktoraty honoris causa w PŁ. p.lodz.pl. [dostęp 2011-02-23].
  7. Cmentarz Stare Powązki: Bohdan Stefanowski, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2021-01-14].
  8. Cmentarz Powązkowski w Warszawie. (red.). Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984. ISBN 83-03-00758-0.
  9. M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...) oświaty, nauki, kultury i sztuki”.
  10. M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za zasługi na polu pracy naukowej”.
  11. Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 175. ISBN 83-88973-59-2.

Bibliografia

edytuj