Jan Franciszek Smulski (ur. 4 lutego 1867 w Poznaniu, zm. 18 marca 1928 w Chicago) – działacz polonijny w Stanach Zjednoczonych, członek Związku Narodowego Polskiego, założyciel i właściciel pierwszego polskiego banku w USA (1906); prezes Fundacji na rzecz Polskich Ofiar Wojny w okresie I wojny światowej. Bank Smulskiego nosił nazwę Northwestern Bank i mieścił się w centrum polskiej dzielnicy Chicago u zbiegu ulic Milwaukee Avenue, Ashland i Division.

Jan Smulski był ważną osobą w tej dzielnicy. Z Polski przyjechał wraz z ojcem, który założył drukarnię w Chicago. Skończył chicagowski uniwersytet Loyola, objął po ojcu drukarnię i udzielał się w polityce. Był radnym miejskim (ang. alderman), później sekretarzem finansowym stanu Illinois. Współpracował z Paderewskim kierując Wydziałem Narodowym. Była to organizacja konkurencyjna dla Komitetu Obrony Narodowej (kojarzonego z polityką aktywistów, zorientowaną na Austro-Węgry. Gdy Stany Zjednoczone wypowiedziały wojnę Austrii, Komitet Obrony Narodowej musiał działać bardzo uważnie, bo okazał się związany z nieprzyjacielem USA). Wydział Narodowy był proaliancki. Współpracował z wieloma parafiami Kościoła Katolickiego i rozmaitymi organizacjami polonijnymi. Był członkiem Ligi Narodowej[1].

Na życzenie Józefa Piłsudskiego wszedł w skład Komitetu Narodowego Polskiego w 1919 roku.[2].

Po wojnie Smulski utworzył Kongres Wychodźstwa, ale jego znaczenie nie było wielkie, zwłaszcza że po I wojnie światowej Polonia miała poważne problemy (m.in. z bezrobociem). W latach dwudziestych XX wieku zaczął borykać się z problemami finansowymi (era nadchodzącego Wielkiego Kryzysu), zachorował na raka i prawdopodobnie z tego powodu popełnił samobójstwo.

Był wielce oddany sprawie polskiej i Polonii, więc pochowano go z honorami na polskim cmentarzu św. Wojciecha w Niles (nad grobem przemawiał Paderewski). W miejscu gdzie został pochowany stoi pomnik Smulskiego, ale jako samobójca nie jest pochowany w poświęconej ziemi. Ziemia została zdekonsekrowana, grobowiec otoczono alejkami.

W chicagowskiej dzielnicy Wicker Park znajduje się kilka domów, w których bywał i grał Paderewski. Jeden z nich należał do Jana Smulskiego – okazała rezydencja pod adresem 2138 W. Pierce, odkupiona od niemieckiego przedsiębiorcy Hansa D. Runga właściciela Wolf Brothers Wood Milling Company. Dom ten służył potem jako polski konsulat.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964, s. 584.
  2. Eugeniusz Romer, Pamiętnik Paryski 1918–1919. przypisy Andrzej Garlicki, Ryszard Świętek, t. I Wrocław 2010, s. 16.