Jan Wiertelak
Jan Wiertelak (ur. 1 stycznia 1900 w Łąkocinach, zm. 1940 w Charkowie) – polski chemik, wykładowca Uniwersytetu Poznańskiego i Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, porucznik uzbrojenia rezerwy Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przyczyna śmierci |
zamordowany przez NKWD (zbrodnia katyńska) |
| Zawód, zajęcie |
chemik |
Życiorys
edytujBył synem Marcina i Marii z domu Zaradny. W 1919 zdał maturę w Ostrowie Wielkopolskim. Uczestniczył w powstaniu wielkopolskim i wojnie z bolszewikami w szeregach 70 pułku piechoty. W 1921 został absolwentem Szkoły Podchorążych Piechoty. Został awansowany do stopnia podporucznika rezerwy piechoty ze starszeństwem z dniem 1 lutego 1921[1][2]. W 1923, 1924 był oficerem rezerwowym 69 pułku piechoty w Gnieźnie[3][4]. Później zweryfikowany w stopniu podporucznika rezerwy uzbrojenia ze starszeństwem z dniem 1 lutego 1921[5]. W 1934 jako podporucznik rezerwy uzbrojenia był przydzielony do 7 Oddziału Służby Uzbrojenia i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Poznań Miasto[6].
W 1921 podjął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Poznańskiego, w 1924 uzyskał tytuł magistra chemii, w 1926 otrzymał tytuł doktora pod kierunkiem Stanisława Glixellego (praca pt. Elektroosmoza przez żele krzemionki). W 1928 przebywał we Francji (Instytut du Pin w Bordeaux) i zapoznanie się z tamtejszymi osiągnięciami w dziedzinie leśnictwa, później na stypendium w USA (Forest Product Laboratory w Madison). W 1935 habilitował się na Wydziale Chemii Politechnice Warszawskiej. W 1936 organizował Katedrę Technologii i Towaroznawstwa na Wyższej Szkole Handlowej w Poznaniu. W 1938 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego na WSH. W 1938 został prorektorem WSH. Od 1938 do 1939 był prezesem Polskiego Towarzystwa Chemicznego. Prowadził badania przede wszystkim z chemicznej technologii drewna. Przyczynił się do powstania polskiej bibliografii chemicznej.
Po wybuchu II wojny światowej, kampanii wrześniowej i agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 w nieznanych okolicznościach wzięty do niewoli sowieckiej. Przebywał w obozie w Starobielsku[7]. Wiosną 1940 został zamordowany w Charkowie przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Charkowie oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Pogrzebano go potajemnie w bezimiennej mogile zbiorowej w Piatichatkach[7], gdzie od 17 czerwca 2000 mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie[8]. Figuruje na Liście Starobielskiej NKWD, pod poz. 354[7].
Upamiętnienie
edytuj
5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień kapitana[9][10][11]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[12][13][14].
Został uhonorowany w zbiorowym upamiętnieniu chemików polskich na grobowcu prof. dr. Wandy Polaczkowej i Heleny Czarnodolowej (wdów po chemikach) na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie; pod głównym napisem Tu umarli żyją umieszczono dedykację o treści: Oto mogiła chemików, których prochy w latach 1939-45 rozsiane zostały przez wroga nie znalazły miejsca w polskiej ciszy cmentarnej[15].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 589.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 525.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 324.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 287.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 195.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 728.
- ↑ a b c Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 592.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. LXXIV.
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 121 [dostęp 2024-10-15] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Zbrodnia katyńska, miedzy prawdą i kłamstwem [online], edukacja.ipn.gov.pl, 2008, s. 215 [dostęp 2024-09-17] (pol.).
- ↑ Prezydent RP wziął udział w uroczystościach „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów” [online], prezydent.pl [dostęp 2024-08-26] (pol.).
- ↑ Harmonogram odczytywania nazwisk osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie [online], policja.pl, s. 1-4 [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Portal polskiej Policji. [dostęp 2023-09-15].
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: POLACZKOWA, CZARNODOLOWA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2017-02-28].
Bibliografia
edytuj- Agnieszka Waśkiewicz, Piotr Goliński, Mariusz Polarczyk, Ewa Strycka. Pamięci pomordowanych na wschodzie. „Wieści Akademickie”. Nr 1–2 (148–149)/2011. s. 6.
- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
Linki zewnętrzne
edytuj- Publikacje Jana Wiertelaka w bibliotece Polona