Janina Kajtoch
Janina Kajtoch (ur. 6 sierpnia 1904 w Babicach koło Oświęcimia, zm. 28 lipca1986) – nauczycielka, społeczniczka, żołnierka Armii Krajowej ps. „Skała”, organizatorka i uczestniczka akcji pomocy więźniom KL Auschwitz.
| Data i miejsce urodzenia |
6 sierpnia 1904 |
|---|---|
| Data śmierci |
27 lipca 1986 |
| Miejsce spoczynku |
Oświęcim |
| Zawód, zajęcie |
nauczycielka |
Życiorys edytuj
Była córką Franciszka i Pauliny Kajtoch (z domu Raicher). Miała sześcioro rodzeństwa – dwie siostry Stefanię i Helenę oraz czterech braci Henryka, Tadeusza, Stanisława i Eugeniusza[1]. Janina ukończyła czteroklasową szkołę ludową w Babicach, a następnie gimnazjum w Chrzanowie. W 1924 ukończyła Żeńskie Seminarium Nauczycielskie im. Juliusza Słowackiego w Mysłowicach, otrzymując świadectwo dojrzałości i dyplom nauczycielski. Była członkinią Gromady Starszo-Harcerskiej im. Emilii Plater w Oświęcimiu[2].
W 1925 rozpoczęła pracę w szkole we wsi Drukarnia. W latach 1927–1929 pracowała w Koszęcinie, a w latach 1929–1931 w Piekarach Śląskich. W 1931 podjęła pracę w szkole w Nowym Bieruniu[3]. Zajęła się też działalnością społeczną. Założyła Towarzystwo Młodych Polek, które oprócz pracy kulturalno-oświatowej organizowało dla dziewcząt praktyczne kursy gospodarstwa domowego i przygotowania do zawodu[4].
Podczas okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej Janina Kajtoch działała w ruchu oporu. Wstąpiła do Związku Walki Zbrojnej przekształconego później w Armię Krajową, przyjmując pseudonim „Skała”[5]. Prowadziła tajne nauczanie dla dzieci z Babic i Oświęcimia. Po wysiedleniu z Babic w kwietniu 1941 wraz z rodzicami wyjechała do Grojca, gdzie zamieszkała u kuzynki Stefanii Lacheta. W jej domu kontynuowała potajemne lekcje. Brało w nich udział 14 dzieci z Grojca, Osieka i Czajek[6].
Była inicjatorką i organizatorką akcji niesienia pomocy więźniom KL Auschwitz pracującym poza obozem. Dostarczała im jedzenie, lekarstwa, odzież, umożliwiała kontakt z rodzinami, przesyłała grypsy i paczki[7]. Wraz z Zygmuntem Urbańczykiem pomagała w organizowaniu ucieczek. Dzięki ich zaangażowaniu 29 grudnia 1942 z obozu zbiegli: Jan Komski (w obozie Baraś), Bolesław Kuczbara, Mieczysław Januszewski oraz Niemiec Otto Kusel[8].
W związku z tym, że jej działalność zwróciła uwagę niemieckich konfidentów, w noc sylwestrową z 1942 na 1943 Janina Kajtoch uciekła do Generalnego Gubernatorstwa[9].
Po zakończeniu wojny wróciła do szkoły w Bieruniu Nowym, gdzie uczyła do 1968[10]. Była współorganizatorką dziecięcego zespołu pieśni i tańca oraz współautorką widowiska regionalnego „Wesele Pszczyńskie”, do którego stworzyła choreografię i skompletowała stroje ludowe. Zespół dziecięcy odniósł wiele sukcesów, a pieśni z „Wesela Pszczyńskiego” zostały nagrane przez Polskie Radio i zakupione przez UNESCO[11].
W 1960 spisała swoje wspomnienia z okresu okupacji w ramach konkursu ogłoszonego przez Związek Bojowników o Wolność i Demokrację oraz Państwowe Muzeum w Oświęcimiu, nadając im tytuł „Znałam ludzi dobrej woli”. Praca ta zajęła jedno z pierwszych miejsc w konkursie[12]. Wspomnienia zostały opublikowane w 2022 dzięki zaangażowaniu Marii Kramarczyk – członkini Zarządu Sekcji Emerytów i Rencistów Oddziału ZNP w Oświęcimiu[13].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- Medal Zwycięstwa i Wolności
- Złota Odznaka Zasłużonego w Rozwoju Województwa Katowickiego[14].
Przypisy edytuj
- ↑ I. Rup-Staroń, Janina Kajtoch postać niezwykła, Bieruń 2009, s. 12.
- ↑ I. Rup-Staroń, Janina Kajtoch postać niezwykła, Bieruń 2009, s. 13.
- ↑ I. Rup-Staroń, Janina Kajtoch postać niezwykła, Bieruń 2009, s. 25.
- ↑ I. Rup-Staroń, Janina Kajtoch postać niezwykła, Bieruń 2009, s. 32–33.
- ↑ I. Rup-Staroń, Janina Kajtoch postać niezwykła, Bieruń 2009, s. 127.
- ↑ Maria Kramarczyk, Bohaterowie tamtych dni – Grojec [online], Związek Nauczycielstwa Polskiego [dostęp 2024-02-15] (pol.).
- ↑ I. Rup-Staroń, Janina Kajtoch postać niezwykła, Bieruń 2009, s. 60–61.
- ↑ I. Rup-Staroń, Janina Kajtoch postać niezwykła, Bieruń 2009, s. 81–82.
- ↑ W. Salański, Nie wolno zapomnieć, „Głos Nauczycielski”, 2021, nr 49–50, s. 21.
- ↑ I. Rup-Staroń, Janina Kajtoch postać niezwykła, Bieruń 2009, s. 98, 121.
- ↑ I. Rup-Staroń, Janina Kajtoch postać niezwykła, Bieruń 2009, s. 102–103.
- ↑ I. Rup-Staroń, Janina Kajtoch postać niezwykła, Bieruń 2009, s. 122–123.
- ↑ J. Kajtoch, Znałam ludzi dobrej woli, Oświęcim 2022, s.2.
- ↑ I. Rup-Staroń, Janina Kajtoch postać niezwykła, Bieruń 2009, s. 129.