Johann Palisa

austriacki astronom
Odkryte planetoidy: 122
(136) Austria 18 marca 1874
(137) Meliboea 21 kwietnia 1874
(140) Siwa 13 października 1874
(142) Polana 28 stycznia 1875
(143) Adria 23 lutego 1875
(151) Abundantia 1 listopada 1875
(153) Hilda 2 listopada 1875
(155) Scylla 8 listopada 1875
(156) Xanthippe 22 listopada 1875
(178) Belisana 6 listopada 1877
(182) Elsa 7 lutego 1878
(183) Istria 8 lutego 1878
(184) Dejopeja 28 lutego 1878
(192) Nausikaa 17 lutego 1879
(195) Eurykleia 19 kwietnia 1879
(197) Arete 21 maja 1879
(201) Penelope 7 sierpnia 1879
(204) Kallisto 8 października 1879
(205) Martha 13 października 1879
(207) Hedda 17 października 1879
(208) Lacrimosa 21 października 1879
(210) Isabella 12 listopada 1879
(211) Isolda 10 grudnia 1879
(212) Medea 6 lutego 1880
(214) Aschera 29 lutego 1880
(216) Kleopatra 10 kwietnia 1880
(218) Bianca 4 września 1880
(219) Thusnelda 30 września 1880
(220) Stephania 19 maja 1881
(221) Eos 18 stycznia 1882
(222) Lucia 9 lutego 1882
(223) Rosa 9 marca 1882
(224) Oceana 30 marca 1882
(225) Henrietta 19 kwietnia 1882
(226) Weringia 19 lipca 1882
(228) Agathe 19 sierpnia 1882
(229) Adelinda 22 sierpnia 1882
(231) Vindobona 10 września 1882
(232) Russia 31 stycznia 1883
(235) Carolina 28 listopada 1883
(236) Honoria 26 kwietnia 1884
(237) Coelestina 27 czerwca 1884
(239) Adrastea 18 sierpnia 1884
(242) Kriemhild 22 września 1884
(243) Ida 29 września 1884
(244) Sita 14 października 1884
(248) Lameia 5 czerwca 1885
(250) Bettina 3 września 1885
(251) Sophia 4 października 1885
(253) Mathilde 12 listopada 1885
(254) Augusta 31 marca 1886
(255) Oppavia 31 marca 1886
(256) Walpurga 3 kwietnia 1886
(257) Silesia 5 kwietnia 1886
(260) Huberta 3 października 1886
(262) Valda 3 listopada 1886
(263) Dresda 3 listopada 1886
(265) Anna 25 lutego 1887
(266) Aline 17 maja 1887
(269) Justitia 21 września 1887
(273) Atropos 8 marca 1888
(274) Philagoria 3 kwietnia 1888
(275) Sapientia 15 kwietnia 1888
(276) Adelheid 17 kwietnia 1888
(278) Paulina 16 maja 1888
(279) Thule 25 października 1888
(280) Philia 29 października 1888
(281) Lucretia 31 października 1888
(286) Iclea 3 sierpnia 1889
(290) Bruna 20 marca 1890
(291) Alice 25 kwietnia 1890
(292) Ludovica 25 kwietnia 1890
(295) Theresia 17 sierpnia 1890
(299) Thora 6 października 1890
(301) Bavaria 16 listopada 1890
(304) Olga 14 lutego 1891
(309) Fraternitas 6 kwietnia 1891
(313) Chaldaea 30 sierpnia 1891
(315) Constantia 4 września 1891
(320) Katharina 11 października 1891
(321) Florentina 15 października 1891
(324) Bamberga 25 lutego 1892
(326) Tamara 19 marca 1892
(569) Misa 27 lipca 1905
(583) Klotilde 31 grudnia 1905
(652) Jubilatrix 4 listopada 1907
(671) Carnegia 21 września 1908
(687) Tinette 16 sierpnia 1909
(688) Melanie 25 sierpnia 1909
(689) Zita 12 września 1909
(703) Noëmi 3 października 1910
(710) Gertrud 28 lutego 1911
(711) Marmulla 1 marca 1911
(716) Berkeley 30 lipca 1911
(718) Erida 29 września 1911
(719) Albert 3 października 1911
(722) Frieda 18 października 1911
(723) Hammonia 21 października 1911
(724) Hapag 21 października 1911
(725) Amanda 21 października 1911
(728) Leonisis 16 lutego 1912
(730) Athanasia 10 kwietnia 1912
(734) Benda 11 października 1912
(750) Oskar 28 kwietnia 1913
(782) Montefiore 18 marca 1914
(783) Nora 18 marca 1914
(794) Irenaea 27 sierpnia 1914
(795) Fini 26 września 1914
(803) Picka 21 marca 1915
(827) Wolfiana 29 sierpnia 1916
(828) Lindemannia 29 sierpnia 1916
(867) Kovacia 25 lutego 1917
(876) Scott 20 czerwca 1917
(902) Probitas 3 września 1918
(903) Nealley 13 września 1918
(932) Hooveria 23 marca 1920
(941) Murray 10 października 1920
(964) Subamara 27 października 1921
(975) Perseverantia 27 marca 1922
(996) Hilaritas 21 marca 1923
(1073) Gellivara 14 września 1923
(14309) Defoy 22 września 1908

Johann Palisa (ur. 6 grudnia 1848 w Opawie (Troppau), zm. 2 maja 1925 w Wiedniu) – austriacki astronom, odkrył 122 planetoidy[1]. Był pierwszym astronomem, któremu udało się odkryć więcej niż 50 planetoid.

Życie i działalność edytuj

 
Johann Palisa (ok. 1900)
 
Płyta pamiątkowa w Obserwatorium Uniwersytetu Wiedeńskiego

W latach 1866–1870 studiował matematykę i astronomię na Uniwersytecie Wiedeńskim. Nie ukończywszy studiów, został w 1870 asystentem w uniwersyteckim obserwatorium. Rok później został zatrudniony w obserwatorium w Genewie, a w 1872 został dyrektorem obserwatorium marynarki wojennej w Puli (obecnie Chorwacja), gdzie za pomocą niewielkiego, sześciocalowego refraktora odkrył swoją pierwszą planetoidę – (136) Austria, a także 27 innych[2] oraz kometę C/1879 Q1 (Palisa). W 1880 zrezygnował ze stanowiska dyrektora obserwatorium na rzecz stanowiska adiunkta w nowo wybudowanym Obserwatorium Wiedeńskim. Było to znaczne obniżenie jego rangi, ale w Wiedniu mógł korzystać z 27" refraktora, wówczas największego na świecie.

W 1884 ukończył doktorat. Pozostałych swoich odkryć dokonał w Obserwatorium Wiedeńskim, gdzie w 1908 został zastępcą dyrektora. Po przejściu na emeryturę w 1919 nadal korzystał z możliwości pracy w obserwatorium.

W 1883 brał udział w ekspedycji na Tahiti, której celem była obserwacja zaćmienia Słońca. Poszukiwał wówczas Wulkana, hipotetycznej planety submerkurialnej.

Palisa odkrył 122 planetoidy, wszystkie metodą wizualną, tzn. bez użycia fotografii[2]. Pierwsze i ostatnie odkrycie dzieli aż 49 lat (1874–1923)[1]. Do tej pory pozostaje rekordzistą pod względem liczby odkrytych wizualnie planetoid[2].

10 skatalogowanych przez Palisę obiektów typu „mgławicowego” znalazło się w New General Catalogue (NGC), a kolejne 5 w dwóch suplementach Index Catalogue (IC); wszystkie okazały się galaktykami. Niektóre, jak się później okazało, były jednak wcześniej obserwowane przez innych astronomów, tak więc Palisa pozostaje faktycznym odkrywcą siedmiu obiektów NGC (NGC 927, NGC 2926, NGC 2944, NGC 3071, NGC 3094, NGC 3116, NGC 4587) i czterech IC (IC 1514, IC 1748, IC 4643, IC 5290)[3].

Pomiędzy 1900 a 1908 wspólnie z Maksem Wolfem wydał fotograficzny atlas nieba, a w 1910, już samodzielnie, katalog gwiazd.

Dwie z odkrytych przez niego planetoid były celem misji sond kosmicznych:

Palisa był dwukrotnie żonaty[4]. Z pierwszego małżeństwa miał siedmioro dzieci, z czego troje zmarło za jego życia[5]. Jego pierwsza żona zmarła w 1901 roku[5]. Dwie jego córki wyszły za mąż za astronomów[4] – Helene za Friedricha Bidschofa[6], a Hedwig za Josepha Rhedena, współpracownika Palisy[4].

Nagrody i wyróżnienia edytuj


Przypisy edytuj

  1. a b Minor Planet Discoverers. [w:] Minor Planet Center [on-line]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2022-07-29. [dostęp 2022-08-28]. (ang.).
  2. a b c Herbert Raab: Johann Palisa, the most successful visual discoverer of asteroids. [dostęp 2022-08-28]. (ang.).
  3. Wolfgang Steinicke: Johann Palisa. [w:] NGC/IC observers [on-line]. [dostęp 2022-08-28]. (ang.).
  4. a b c d Thomas Hockey (ed.): Biographical encyclopedia of astronomers. New York: Springer, 2007. DOI: 10.1007/978-0-387-30400-7_1046. ISBN 978-0-387-31022-0. (ang.).
  5. a b J. von Hepperger. Johann Palisa. „Astronomische Nachrichten”. 225 (7), s. 125, 1925. Bibcode1925AN....225..125V. (niem.). 
  6. Lutz D. Schmadel, (406) Erna, [w:] Dictionary of Minor Planet Names, Springer, Berlin, Heidelberg, 2003, s. 48, DOI10.1007/978-3-540-29925-7_407, ISBN 978-3-540-29925-7.
  7. Lutz D. Schmadel, (914) Palisana, [w:] Dictionary of Minor Planet Names, Springer, Berlin, Heidelberg, 2003, s. 82, DOI10.1007/978-3-540-29925-7_915, ISBN 978-3-540-29925-7.
  8. Palisa on Moon. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2022-08-28]. (ang.).
  9. Palisa Regio on Ida. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2022-08-28]. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj