José Luandino Vieira

José Luandino Vieira
Luandino
Imię i nazwisko	José Vieira Mateus da Graça
Data i miejsce urodzenia	4 maja 1935 ; Vila Nova de Ourém
Narodowość	angolska
Język	portugalski
Dziedzina sztuki	literatura
Epoka	współczesność
Gatunek	opowiadania, nowele

José Luandino Vieira (właśc. José Vieira Mateus da Graça^[1]; ur. 4 maja 1935 w Vila Nova de Ourém, Portugalia) – angolski pisarz portugalskiego pochodzenia, specjalizujący się w krótkich opowiadaniach i nowelach^[2]^[3].

Życiorys

Dorastał w Luandzie, dokąd w 1938 roku wyemigrowali jego rodzice. Należał do pokolenia piszącego w latach 1957–1961 do magazynu Cultura, w którym ukazywały się również jego rysunki. Pisarz od zawsze podpisywał je jako Luandino, nazwisko, które po latach przyjął z miłości do miasta, w którym się wychował. Swoje dzieciństwo spędzone w luandyjskich musseques opisuje między innymi w książce Nós, os do Makulusu.

W wieku 24 lat przystąpił do MPLA (Ludowego Ruchu Wyzwolenia Angoli). W roku 1959 został zatrzymany przez PIDE (Policję Międzynarodową i Ochrony Państwa, portugalską tajną policję polityczną) i wraz z pięćdziesięcioma innymi nacjonalistami angolskimi osądzony w sławnym Procesie Pięćdziesięciu^[4]. Uwolniony w tym samym roku, już dwa lata później został ponownie aresztowany i skazany na 14 lat więzienia wraz z poetami: António Jacinto i António Cardoso („Proces Trzech Pisarzy”)^[4]. Kara ta mogła być wielokrotnie przedłużana, przemieniając się w niepisaną karę dożywocia. To właśnie w więzieniach PIDE i PSP (Polícia de Segurança Pública), gdzie przez dwa lata czekał na wyrok, napisał Luuandę, książkę której publikacja i nagrodzenie przez Związek Pisarzy Portugalskich wywołały w tym kraju polityczny skandal. W 1964 roku został przewieziony do portugalskiego obozu koncentracyjnego w Tarrafal na Wyspach Zielonego Przylądka, znanego jako Campo da Morte Lenta^[4] – Obóz Powolnej Śmierci – gdzie napisał większość swoich dzieł. W efekcie międzynarodowych nacisków na reżim Marcelo Caetano, w roku 1972 kara więzienia dla pisarza została zmieniona na dozór policyjny w Lizbonie, z obowiązkiem cotygodniowego stawiania się na policji. W tym okresie zaczął publikację swoich pozostałych dzieł, między innymi zbiorów opowiadań Velhas histórias i No antigamente, na vida.

W 1975 roku, po portugalskiej Rewolucji goździków, powrócił do Angoli, gdzie uzyskał angolskie obywatelstwo i sprawował między innymi funkcje dyrektora telewizji (1975–1978), dyrektora Departamentu Orientacji Rewolucyjnej; MPLA (1975–1979) oraz dyrektora Angolskiego Instytutu Kina (1979–1984). Był również współzałożycielem Unii Pisarzy Angolskich, pełniąc funkcję jej sekretarza w latach 1975–1980 i 1985–1992, jak również sekretarza Stowarzyszenia Pisarzy Afro-azjatyckich w latach 1979-1984. Powrócił do Portugalii po wyborach w 1992 roku, po których w Angoli doszło do ponownego wybuchu wojny domowej. W 2006 przyznano mu największą nagrodę literacką dla autorów piszących w języku portugalskim, Nagrodę Camõesa, której przyjęcie jako pierwszy w historii pisarz odrzucił, powołując się na „kwestie intymne i osobiste”^[5]. Obecnie mieszka w pobliżu miasta Viana do Castelo. Swój czas poświęca NÓSSOMOS, wydawnictwu zajmującemu się publikacją klasycznych i współczesnych poetów angolskich oraz Porta XIII, stowarzyszeniu w Vila Nova de Cerveira, zajmującemu się promocją poezji w języku portugalskim.

Luuanda, najsławniejsza książka Vieiry, ukazała się w Polsce w 2014 roku nakładem wydawnictwa Biblioteka Iberyjska^[6].

Twórczość

Opowiadania

A cidade e a infância, 1957
Duas histórias de pequenos burgueses, 1961
Luuanda, 1963
Vidas novas, 1968
Velhas histórias, 1974
Duas histórias, 1974
No antigamente, na vida, 1974
Macandumba, 1978
Lourentinho, Dona Antónia de Sousa Neto & eu, 1981
História da baciazinha de Quitaba, 1986

Nowele

A vida verdadeira de Domingos Xavier, 1961
João Vêncio. Os seus amores, 1979

Powieści

Nosso Musseque (Romance), 2003
Nós, os do Makulusu (Romance), 1974
O livro dos rios, 1 część trylogii De rios velhos e guerrilheiros, 2006

Przypisy

↑ José Luandino Vieira. livro.dglab.gov.pt. [dostęp 2018-05-06]. (port.).
↑ Mohit K. Ray (ed.): The Atlantic Companion to Literature in English. New Delhi: Atlantic Publishers & Distributors Ltd, 2007, s. 550. ISBN 978-81-269-0832-5.
↑ José Luandino Vieira, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-05-06] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Emmanuel K. Akyeampong, Henry Louis Gates Jr.: Dictionary of African Biography, Tom 2. Oxford University Press, 2012, s. 184. ISBN 978-0-19-538205-5.
↑ Isabel Lucas: Luandino Vieira recusa Camões por "razões pessoais". Diário de Notícias, 2006-05-25. [dostęp 2016-07-06]. (port.).
↑ Prezentacja książki "Luuanda" José Luandino Vieiry. biblioteka iberyjska. [dostęp 2016-07-06]. (pol.).

[livro.dglab.gov.pt-1] José Luandino Vieira. livro.dglab.gov.pt. [dostęp 2018-05-06]. (port.).

[Ray-2] Mohit K. Ray (ed.): The Atlantic Companion to Literature in English. New Delhi: Atlantic Publishers & Distributors Ltd, 2007, s. 550. ISBN 978-81-269-0832-5.

[Encyclopaedia_Britannica-3] José Luandino Vieira, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-05-06] (ang.).

[Akyeampong-4] Emmanuel K. Akyeampong, Henry Louis Gates Jr.: Dictionary of African Biography, Tom 2. Oxford University Press, 2012, s. 184. ISBN 978-0-19-538205-5.

[Camoes-5] Isabel Lucas: Luandino Vieira recusa Camões por "razões pessoais". Diário de Notícias, 2006-05-25. [dostęp 2016-07-06]. (port.).

[premiera-6] Prezentacja książki "Luuanda" José Luandino Vieiry. biblioteka iberyjska. [dostęp 2016-07-06]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]