Justyn Karnicki
Justyn (Justynian) Jan Karnicki herbu Kościesza (ur. 28 lutego 1806[1] w gub. witebskiej[2], zm. 27 stycznia 1876 w Warszawie) – polski archeolog, historyk, kolekcjoner, uczeń Akademii Połockiej, absolwent Uniwersytetu Wileńskiego, senator, członek założyciel Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych i jego wiceprezes (1862-1876), członek Rady Wychowania Publicznego, pierwszy honorowy dyrektor Muzeum Sztuk Pięknych w Warszawie (1862-1876).
| |
| Rodzina |
Karniccy herbu Kościesza |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
28 lutego 1806 |
| Data i miejsce śmierci |
27 stycznia 1876 |
| Ojciec |
Mikołaj Karnicki |
| Matka |
Dorota Niemirowicz-Szczytt |
Życiorys edytuj
Syn Mikołaja Karnickiego, marszałka lucyńskiego oraz szambelana króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, i Doroty ze Szczyttów (Niemirowiczów-Szczyttów h. Jastrzębiec). Wnuk pisarza skarbowego litewskiego Justyniana Niemirowicza-Szczytta.
Ojciec Justyniana, Mikołaj Karnicki, był dziedzicem Ewermujży i Zahałowa. Justynian Karnicki był najstarszym dzieckiem Mikołaja i Doroty z Niemirowiczów-Szczyttów (zmarłej 10.VI.1813)[3]. Miał dwóch braci: Józefa oraz Jana (1813-1879) – senatora Królestwa Polskiego, tajnego radcę, fundatora i pierwszego właściciela Pałacu Karnickich w Alejach Ujazdowskich w Warszawie[4][5]; oraz trzy siostry: Anielę - żonę hrabiego Gustawa Wielhorskiego; Antoninę - żonę Edmunda Sulistrowskiego; oraz Adelę - żonę księcia Konstantego Radziwiłła, marszałka nowogrodzkiego[6][7].
Ze strony matki Justynian Karnicki był bratem ciotecznym ryskiego filantropa marszałka Justyniana Niemirowicza-Szczytta i zesłańca księdza Jana Niemirowicza-Szczytta[3][6].
Justynian Karnicki nauki rozpoczął w kolegium OO. Jezuitów w Połocku, a następnie studiował na Uniwersytecie Wileńskim w okresie rozkwitu tej uczelni, kiedy wykłady prowadziły takie postaci jak Lelewel, Jan i Jędrzej Śniadeccy czy Goluchowski. Młode lata spędził w swoich dobrach w Inflantach, doglądając swoich majątków. Wkrótce jednak ze względu na problemy zdrowotne zdecydował się na wyjazd za granicę w celu podjęcia odpowiedniego leczenia. Podróże po krajach europejskich Karnicki wykorzystał dla zdobycia wykształcenia w zakresie sztuki i muzealnictwa. W 1842 osiadł przy swej rodzinie w Warszawie, gdzie zaczął rozwijać swoją pasję kolekcjonerską, przeznaczając na ten cel znaczną część swoich zasobów finansowych. Z początku koncentrował się na rycinach znakomitych mistrzów, potem obrazach, a z czasem jego kolekcja zaczęła obejmować również wszelkiego rodzaju zabytki sztuki starożytnej i średniowiecznej, rzadkie porcelany, medale czy numizmaty. Po 30 latach kolekcja Justyniana Karnickiego stanowiła jedną z najbardziej znakomitych i pokaźnych kolekcji prywatnych[8][9].
W 1862 na usilną prośbę naczelnika rządu centralnego Królestwa Polskiego margrabiego Aleksandra Wielopolskiego senator Justynian Karnicki (wówczas członek Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych i Rady Wychowania Publicznego[10]) zgodził się na objęcie stanowiska pierwszego honorowego dyrektora założonego w 1862 roku Muzeum Sztuk Pięknych w Warszawie (przyszłego Muzeum Narodowego). Nominacja miała miejsce 24 lipca 1862 roku. Wykorzystując swoje wysokie kompetencje i szerokie znajomości w kręgu znawców sztuki za granicą, Karnicki dokonywał udanych zakupów dzieł sztuki europejskiej, wydatnie poszerzając zasoby Muzeum[11][12].
Justynian Karnicki był członkiem założycielem Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie (1860) i jego wieloletnim wiceprezesem (1862-1876). Przyczynił się do powstania w Zachęcie kolekcji współczesnej sztuki polskiej, zainicjowanej pierwszym zakupem Towarzystwa - obrazu Józefa Simmlera "Śmierć Barbary Radziwiłłówny".
Zmarł 27 stycznia 1876 w Warszawie, ciesząc się powszechnym szacunkiem i opinią wielkiego miłośnika sztuk pięknych[8][12]. Spoczywa na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Cmentarz Stare Powązki: JUSTYN JAN KARNICKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-12-10].
- ↑ S.Lorentz, Muzeum Narodowe w Warszawie. Zarys historyczny, Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie, 1938, s. 3
- ↑ a b Justynian Szczytt Niemirowicz [w:] Polski Słownik Biograficzny, tom 47, 2011, s. 565-567
- ↑ Karnicki Jan [w:] Polski Słownik Biograficzny, tom 12, 1967, s. 67
- ↑ T.Jaroszewski, Księga pałaców w Warszawie, 1985, s. 48
- ↑ a b T.Żychliński, Złota Księga Szlachty Polskiej, Rocznik IV, Poznań 1882, s. 367
- ↑ A.Boniecki, Herbarz polski, t. IX, 1906, s. 259
- ↑ a b Gazeta Warszawska z 2(14) lutego 1876, nr 34 , s. 4
- ↑ Rocznik dla archeologów, numizmatyków i bibliografów polskich. Rok 1870, Kraków 1873, s. 218
- ↑ D.Szpoper, Rosyjskie czynniki rządowe wobec reformy szkolnej Aleksandra Wielopolskiego...[w:] Czasopismo prawno-historyczne, tom LXX, 2018, Zeszyt 1, s. 20
- ↑ S.Lorentz, Muzeum Narodowe w Warszawie. Zarys historyczny, Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie, 1938, s. 1-10
- ↑ a b Historia MNW, Muzeum Narodowe w Warszawie [dostęp 2020-12-10]
Bibliografia edytuj
- Jan M.A Giżycki, Materyały do dziejów Akademii Połockiej i szkół od niej zależnych, 1905.