CSS Stonewall
CSS Stonewall – okręt pancerny (taranowiec) Skonfederowanych Stanów Ameryki, a następnie japoński okręt pancerny Kōtetsu, przemianowany później na Azuma.
| |
| Historia | |
| Stocznia |
Arman, Bordeaux |
|---|---|
| Położenie stępki | |
| Wodowanie | |
Zamówiony dla  CS Navy
| |
| Nazwa |
Sphinx |
 Kongelige Danske Marine
| |
| Nazwa |
Staerkodder |
| CS Navy
| |
| Nazwa |
Stonewall |
| Wejście do służby |
styczeń 1865 |
| Wycofanie ze służby |
maj 1865 |
 Dai-Nippon Teikoku Kaigun
| |
| Nazwa |
Kōtetsu |
| Wejście do służby | |
| Wycofanie ze służby | |
| Dai-Nippon Teikoku Kaigun
| |
| Nazwa |
Azuma |
| Wejście do służby |
7 grudnia 1871 |
| Wycofanie ze służby |
28 stycznia 1888 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
1358 t normalna |
| Długość |
całkowita 59 m[2] |
| Szerokość |
9,6 m |
| Zanurzenie |
4,6 m |
| Napęd | |
| 2 poziome maszyny parowe o mocy 1200 ind. KM, 2 kotły parowe, 2 śruby napędowe | |
| Prędkość |
9-10 w |
| Uzbrojenie | |
| 1 działo 254 mm, 2 działa 163 mm (stan początkowy) | |
| Opancerzenie | |
| burty: do 120 mm, kazamata dziobowa: 114 mm kazamata rufowa: 102 mm | |
| Załoga |
130 |
Budowa
edytujPancerny taranowiec „Stonewall” został zamówiony przez agenta rządu Skonfederowanych Stanów Ameryki Jamesa Bullocha, we francuskiej stoczni Arman w Bordeaux 16 lipca 1863, podczas wojny secesyjnej[3]. Miał początkowo nosić nazwę CSS „Sphinx”, jego bliźniaczym okrętem był „Cheops”, dla zamaskowania odbiorcy. Kadłub wodowano 21 czerwca 1864, a okręt ukończono 25 października 1864[4]. Z powodu protestów ambasady Stanów Zjednoczonych, rząd francuski jednak przed jego ukończeniem zabronił sprzedaży okrętu konfederatom i został on wówczas zaoferowany Danii, toczącej wojnę o Szlezwik. Został zakupiony przez Danię pod nazwą „Staerkodder”[4], lecz do sfinalizowania transakcji nie doszło, gdyż nie dotarł do Kopenhagi przed zakończeniem wojny i rząd duński zrezygnował z zakupu[5]. „Sphinx” wówczas został przez stocznię sprzedany oryginalnie zamawiającym go konfederatom. Stał się przez to jedynym okrętem pancernym z zamówionych przez Konfederację w Europie, który zdołał wejść do służby. Był też jedynym z okrętów pancernych w służbie Konfederacji, zdolnym do podróży pełnomorskich, aczkolwiek projektowany był z możliwością użycia na wodach śródlądowych Missisipi. Zadaniem okrętu była m.in. walka z flotą Unii blokującą port Wilmington i żeglugą między Kalifornią a portami Północy.
Służba w marynarce Konfederacji
edytuj
W grudniu 1864 dowództwo okrętu objął kmdr T.J. Page i zmieniono jego nazwę na CSS „Stonewall”[5], na cześć generała Thomasa Jacksona, nazywanego Stonewall (pol. mur kamienny). Pod nazwami „Staerkodder” i „Olinde”, w celu zamaskowania aktualnych właścicieli, CSS „Stonewall” wyruszył w styczniu 1865 z Kopenhagi w kierunku wód ojczystych, udając się po drodze do Francji, a następnie Hiszpanii w celu uzupełnienia zapasów. 24 marca 1865 natknął się pod Ferrolem, w którym przechodził remont spowodowany sztormem, na okręty Unii – wielki slup wojenny USS „Niagara” i slup USS „Sacramento”. Uchyliły się one jednak od walki, nie będąc opancerzone[3]. W maju 1865 „Stonewall” dotarł do Hawany na Kubie (kolonii hiszpańskiej), gdzie jego dowódca dowiedział się o zakończeniu wojny secesyjnej, po czym zdał okręt władzom hiszpańskim w zamian za pieniądze dla załogi. Hiszpanie jednak w lipcu 1865 przekazali okręt USA[5]. Nie wszedł mimo to do aktywnej służby w marynarce USA, lecz został odstawiony w stoczni Washington Navy Yard.
Służba w Japonii
edytujW 1867 okręt został zakupiony dla floty shōguna. Dopiero 24 kwietnia 1868 został dostarczony do Jokohamy przez amerykańską załogę. Mimo to, powrócił następnie we władanie amerykańskie[4]. 3 lutego 1869 został przekazany Japończykom[6] – tym razem siłom cesarskim, toczącym wojnę domową i wszedł do służby pod nazwą „Kōtetsu” (jap. pancerny). Był pierwszym i przez pewien czas jedynym okrętem pancernym w Japonii oraz okrętem flagowym marynarki cesarskiej. Brał udział w bitwie w zatoce Hakodate w maju 1869.
7 grudnia 1871 został przemianowany na „Azuma”[6]. W tym czasie przeszedł przezbrojenie. Służył jako okręt obrony wybrzeża. Wycofany został ze służby 28 stycznia 1888, lecz istniał jeszcze przez ok. 20 lat[7].
Opis
edytujOkręt był konstrukcji drewnianej, z szerokim pasem pancernym pokrywającym burty w rejonie linii wodnej i nad nią. Pancerz wykonany był z kutego żelaza, w technologii warstwowej – zewnętrzna warstwa miała do 89 mm grubości (3½ cala) i spoczywała na warstwie drewna tekowego grubości 76 mm, a pod nią był pas żelaza grubości 32 mm (1¼ cala)[7]. Łączna grubość żelaznego pasa wynosiła 120 mm (4¾ cala)[8]. Taranowy dziób był wysunięty na 6 m do przodu. Okręt miał dwie śruby i dwa stery, a także pomocnicze ożaglowanie brygu.
Główne uzbrojenie stanowiło początkowo odprzodowe działo 300-funtowe Armstrong (kalibru 10 cali – 254 mm)[9], w pancernej kazamacie na samym dziobie, która miała trzy strzelnice, skierowane do przodu i na obie burty. Działo obracano w zależności od potrzeb. Uzbrojenie uzupełniały dwa gwintowane działa odprzodowe 70-funtowe Armstrong (kalibru 6,4 cala – 163 mm), w pancernej kazamacie blisko rufy, po jednym dziale na burtę[3]. Każde z dział mogło strzelać przez jedną z dwóch strzelnic, skierowanych ukośnie w stronę dziobu lub rufy. Po modernizacji w 1871 uzbrojenie stanowiło jedno gwintowane działo odprzodowe 229 mm Armstrong (9 cali) i 4 gwintowane działa odprzodowe 165 mm Parrot (6,5 cala)[10].
Przypisy
edytuj- ↑ Wyporność według Conway's... s. 133 i 219.
- ↑ Wymiary dla Azuma według Conway's... s. 219. Podawane też są nieco różniące się dane, w tym na s. 133 cytowanej publikacji (56,99 m).
- ↑ a b c Conway's s. 133.
- ↑ a b c H. Jentschura (op.cit.).
- ↑ a b c Stonewall. history.navy.mil. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-01)]. w DANFS.
- ↑ a b Hiroshi Nishida, Azuma ironclad w serwisie Imperial Japanese Navy [dostęp 21-5-2010].
- ↑ a b Conway's s. 219.
- ↑ Conway's s. 219. W publikacjach często jest podawane 4⅛ cala – 114 mm.
- ↑ W Conway's s. 133 opisane jako odprzodowe działo gwintowane (RML), na s. 219 – gładkolufowe (SB). Angus Konstam, Confederate Ironclad 1861-65, Osprey, New Vanguard 41, Oxford 2001, ISBN 1-84176-307-1, podaje nawet działo 11-calowe (280 mm)/100 funtowe.
- ↑ Conway's, s. 219. H. Jentschura (op.cit.) podaje jako uzbrojenie w służbie japońskiej odtylcowe działo 9-calowe (BL) i dwa działa odtylcowe 6,3 cala (160 mm) Armstrong.
Bibliografia
edytuj- Roger Chesneau, Eugène Kolesnik: Conway's All the World's Fighting Ships, 1860-1905. London: Conway Maritime Press, 1979, s. 133, 219. ISBN 0-85177-133-5.
- Hansgeorg Jentschura, Warships of the Imperial Japanese Navy, 1869-1945, Dieter Jung, Peter Mickel, Annapolis: Naval Institute Press, 1977, s. 12, ISBN 0-87021-893-X, OCLC 3273325.
- Dictionary of American Naval Fighting Ships (DANFS) – Naval Historical Center: Stonewall. [dostęp 2010-05-22]. (ang.).