Kaya Mirecka-Ploss
Kaya Mirecka-Ploss, właśc. Hanna Adela Czech (ur. 12 września 1924 w Piekarach Śląskich, zm. 13 lipca 2023 w Stanach Zjednoczonych[1]) – polska i amerykańska pisarka, projektantka mody, działaczka społeczna w Stanach Zjednoczonych.
 Kaya Mirecka-Ploss, 2011 | |
| Imię i nazwisko urodzenia |
Hanna Adela Czech |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
12 września 1924 |
| Data i miejsce śmierci |
13 lipca 2023 |
| Zawód, zajęcie |
pisarka, projektantka mody |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys edytuj
Pochodziła z biednej rodziny śląskiej o polsko-niemiecko-węgiersko-żydowskich korzeniach[2]. Dzieciństwo spędziła w Nakle Śląskim, gdzie uczęszczała do tamtejszej szkoły (która współcześnie nosi jej imię). Jej ojciec, Wiktor Czech, był ślusarzem, a dziadek organistą. Po zajęciu Śląska przez Niemców została zesłana na roboty do hotelu w Jeleniej Górze, z którego po leczeniu oparzenia trafiła do obozu dla nieletnich w Niemczech[2]. Z pobytem w obozie wiążą się traumatyczne przeżycia, o których była w stanie mówić dopiero wiele lat później[3].
Po zakończeniu wojny, po krótkim pobycie w tzw. obozie dipisowskim trafiła do Teatru Żołnierza Polskiego przy II Korpusie[2]. Lata powojenne spędziła za granicą, głównie w Anglii, gdzie przybyła w 1946 wraz z Teatrem Dramatycznym II Korpusu we Włoszech. W Londynie zdała maturę i zdobyła tytuł magistra Działu Mody w Saint Martin’s School of Art. Doktorat obroniła na Uniwersytecie w Heidelbergu w Niemczech. Po 15 latach pobytu za granicą, pod koniec 1957, wróciła do kraju, gdzie dostała angaż w Teatrze Dramatycznym w Warszawie. Pracowała jako projektantka mody i była inicjatorką założenia firmy Mody Polskiej[4]. Pod koniec 1960 zwróciła uwagę Służby Bezpieczeństwa i po odmowie skompromitowania założycieli i jej przyjaciół z Radia Wolna Europa, została aresztowana. Została zwolniona po dwóch tygodniach dzięki wstawiennictwu Leona Kruczkowskiego, przyjaciela rodziny. Zaczęła wtedy pisać pierwsze rozdziały Drogi przez most[5].
W 1966 była zmuszona uciekać do Stanów Zjednoczonych, pomógł jej przyjaciel z Londynu, sowietolog (i jej przyszły mąż), Sidney Ploss. W 1989 objęła funkcję prezesa Amerykańskiej Rady Kultury Polskiej. W 1991 została dyrektorem wykonawczym Amerykańskiego Centrum Kultury Polskiej w Waszyngtonie[5]. W Centrum urządziła Gabinet Profesora Jana Karskiego oraz stworzyła stypendium jego imienia. Współpracowała z Fundacją Jolanty Kwaśniewskiej „Porozumienie bez barier”.
Działalność charytatywna edytuj
Od 1997, wraz z Jolantą Kwaśniewską, organizowała dla małych pokrzywdzonych Polaków wakacje marzeń. W Stanach Zjednoczonych przebywało już około 200 dzieci na dwutygodniowych wakacjach, w tym sieroty po górnikach czy sieroty po gołębiarzach, którzy zginęli w katastrofie hali Międzynarodowych Targów Katowickich, mali mieszkańcy Jedwabnego. Ufundowała kilkadziesiąt stypendiów na studia w Stanach Zjednoczonych[4][6].
Wspomagała również szkołę podstawową w Nakle Śląskim, której w 2006 została patronką[7].
Odznaczenia i wyróżnienia edytuj
Postanowieniem prezydenta Lecha Wałęsy z 9 marca 1994 została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi w działalności polonijnej, za osiągnięcia w propagowaniu dorobku kultury polskiej”[8]. Postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z 16 sierpnia 2001 została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi w działalności polonijnej, za zaangażowanie w propagowaniu polskiej kultury”[9].
W 2005 otrzymała Order Ecce Homo[10].
Była laureatką „Kryształowego motyla” – statuetki Fundacji. Została Damą Orderu Uśmiechu, który został jej wręczony 15 lutego 2005 w Waszyngtonie przez przedstawicieli Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu – wicekanclerza Marka Michalaka i sekretarza Marka Pawłowskiego.
W 2011 była jednym z gości honorowych na uroczystości otwarcia interaktywnego gabinetu prof. Jana Karskiego w Rudzie Śląskiej.
Życie prywatne edytuj
Posiadała obywatelstwo Rzeczypospolitej Polskiej i Stanów Zjednoczonych[11].
Była dwukrotnie zamężna. Jej pierwszym mężem był o 14 lat starszy Wiesław Mirecki, którego poznała po wojnie w Londynie. Wiesław Mirecki był aktorem i synem dyrektora banku. Jej drugim mężem był sowietolog Sidney Ploss, którego poślubiła w 1969 r. Przyznała, że nie było to udane małżeństwo[3][5].
Była blisko związana z Janem Karskim, legendarnym kurierem Polskiego Państwa Podziemnego, który był jej przyjacielem i któremu poświęciła książkę zatytułowaną Jan Karski – człowiek, któremu powiedziałam prawdę[4][5][6].
Zmarła 13 lipca 2023 w Stanach Zjednoczonych, gdzie mieszkała[1].
Twórczość edytuj
- Kobieta, która widziała za dużo
- Droga przez most
- Jan Karski – człowiek, któremu powiedziałam prawdę
Przypisy edytuj
- ↑ a b Katarzyna Wiśniewska-Lewicka, Nie żyje pisarka, projektantka mody Kaya Mirecka-Ploss [online], Dziennik Zachodni, 14 lipca 2023 [dostęp 2023-07-15] (pol.).
- ↑ a b c Kaya Mirecka–Ploss, „Jan Karski – człowiek, któremu powiedziałam prawdę” | Literatura w Culture.pl, „Culture.pl” [dostęp 2023-05-14].
- ↑ a b Maria Mazurek: Karski i Kaja: Miłość piękna, choć tak mało romantyczna. Gazeta Krakowska, 2012-06-11. [dostęp 2014-08-03].
- ↑ a b c Kaya Mirecka-Ploss: Jan Karski był człowiekiem, który żył z poczuciem winy. dzienniklodzki.pl. [dostęp 2023-05-14]. (pol.).
- ↑ a b c d Kaja Mirecka: moje życie jak film. web.archive.org. [dostęp 2023-05-14]. (pol.).
- ↑ a b Kaja Mirecka Ploss obchodzi dziś 90. urodziny. tarnowskiegory.naszemiasto.pl. [dostęp 2023-05-14]. (pol.).
- ↑ Kaja Mirecka-Ploss skończyła dziś 90 lat. Urodziny obchodziła w rodzinnym Nakle Śląskim. dziennikzachodni.pl. [dostęp 2023-05-14]. (pol.).
- ↑ M.P. z 1994 r. nr 25, poz. 206.
- ↑ M.P. z 2001 r. nr 39, poz. 642.
- ↑ Ecce Homo przyznane. tomaszow.pl, 2005-04-12. [dostęp 2023-07-16].
- ↑ M.P. z 1994 r. nr 25, poz. 206. M.P. z 2001 r. nr 39, poz. 642.