Wikipedia

Karolina Żurowska

Karolina Michalina Petronela Kraińska z Krainki, herbu Jelita, po mężu Żurowska, ps. „Lola” (ur. 29 kwietnia 1891 w Przemyślu[1], zm. 5 czerwca 1980 w Lund) – polska ziemianka, przedsiębiorca.

Karolina Żurowska
Lola
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

29 kwietnia 1891
Przemyśl, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

5 czerwca 1980
Lund, Szwecja

Miejsce spoczynku

grób rodzinny na cmentarzu Norra Kyrkogården, Lund

Zawód, zajęcie

przedsiębiorca

Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys edytuj

 
Ok. 1903 r.
 
Ok. 1912 r.
 
 
W Szwecji ok. 1975 r.

Młodość edytuj

Urodziła się 29 kwietnia 1891 roku w Przemyślu jako szóste i najmłodsze dziecko Heleny (1850-1932) z Szumlańskich i Wincentego Kraińskiego (1844-1924). Wychowanka SS. Niepokalanek w Jarosławiu i Jazłowcu.

Małżeństwo edytuj

25 czerwca 1913 roku wyszła za mąż za Romana Żurowskiego z którym 11 września 1919 r. kupiła majątek Leszczków[2], 352 ha ziemi z młynem i gorzelnią[3].

W majątku w Leszczkowie w 1927 r.rozpoczęła wraz z mężem produkcję samodziałów z 100% wełny, które dzięki ich wysokiej jakości oraz artystycznym uzdolnieniom Karoliny (sama tworzyła wzory), zdobyły rynek wewnętrzny w Polsce (sprzedawane w 13 sklepach firmowych) jako ekskluzywne materiały ubraniowe. Na wystawach w Paryżu (1937) i w Nowym Jorku (1939) wyroby Leszczkowa zostały wyróżnione nagrodami[4].

W 1935 r. po pożarze fabryki w Leszczkowie[5] przeprowadziła się na dwa lata do Bielska i Skoczowa razem z dyr. ds. produkcji Janem Szpunarem i częścią majstrów, gdzie wynajęta została część fabryki Zipsera[6]. Przez dwa lata nadzorowała proces produkcji materiałów aż do otwarcia odbudowanej (nowej) fabryki w Leszczkowie 11 września 1937 r.[7].

II wojna światowa edytuj

Po wybuchu II wojny światowej przeprowadziła się wraz z mężem i córkami do Warszawy, skąd nadal prowadzili przedsiębiorstwo Leszczków[8]. 30 grudnia 1942 r. została razem z mężem i córkami aresztowana w mieszkaniu przy ul. Brackiej 13. Donos złożył ksiądz greckokatolicki Josyp Kładoczny[9], konfident Gestapo, sekretarz arcybiskupa Andrzeja Szeptyckiego metropolity Lwowa[10][11]. 17 stycznia 1943 r. wraz z córkami została przewieziona z Pawiaka do obozu koncentracyjnego na Majdanku[12]. Mąż został na Pawiaku i był przesłuchiwany w siedzibie Gestapo przy al. Szucha. Z przesłuchania 30 marca 1943 r. nie wrócił już na Pawiak. Ciało jego nie zostało odnalezione. 19 stycznia 1944 r. wraz najstarszą córką Marią i najmłodszą Klimą (Anna zmarła na Majdanku 19/8 1943 r.) została przewieziona do obozu w Ravensbrück. Po wyzwoleniu obozu przez wojska radzieckie pod koniec kwietnia 1945 r., wróciła do Krakowa[13].

PRL edytuj

Jesienią 1945 r. założyła Studio Artystyczne „Samodział” i zaczęła organizować produkcję tkanin w Bielsku razem z Karolem Borysowiczem, dyrektorem ds. handlowych i wspólnikiem Zakładów Przemysłowych z Leszczkowa, i swoim szwagrem Adamem Żurowskim, który objął stanowisko zarządcy. Mieszcząca się przy ul. Nad Ścieżką 4 mała fabryczka działała pod tą nazwą aż do 7 maja 1948 r., kiedy sąd rejonowy w Cieszynie zarejestrował przeniesienie siedziby Zakładów Przemysłowych Romana Żurowskiego „Leszczków” Sp. z o.o. z Leszczkowa do Bielska[14]. W zakładzie tym znaleźli zatrudnienie dawni pracownicy z Leszczkowa[15] By połączyć wszystkie działy pod jednym dachem firma w 1948 r. została przeniesiona do Czechowic Południowych, gdzie znaleziono duży lokal po drukarni biletów kolejowych[16].

Jednocześnie 19 listopada 1946 r. z Karolem Borysowiczem i inż. Janem Szpunarem, dyrektorem ds. technicznych w Leszczkowie założyła firmę „Leszczków” Wytwórnia Tkanin Sp. z o.o. w Łowiczu[17] i uruchomiła tam produkcję. W 1948 r. przewieziono krosna i maszyny z fabryki z Leszczkowa[18]. Karol Borysowicz objął stanowisko prezesa zarządu.

Po kilku latach dochodowej działalności firma została upaństwowiona 28 czerwca 1950 r. i przejęta przez Cepelię[19].

Szwecja edytuj

Po utracie możliwości zarobkowania i utrzymania się, w grudniu 1956 r. wyjechała do najstarszej córki Marii do Lund w Szwecji, gdzie pomagała zawodowo pracującej córce w prowadzeniu domu i wychowywała wnuki. Zmarła 5 czerwca 1980 w Lund[20]. Została pochowana w grobie rodzinnym na tamtejszym cmentarzu Norra Kyrkogården[21].

Dzieci edytuj

Pierwsze dziecko straciła w 1914 roku[22]. W Podłużu urodził się Wincenty Stanisław (1915-1994) i Maria Helena (1916-1999). Stanisław Andrzej (1918-1996) urodził się w Perespie, majątku rodziców Karoliny, Wanda (1920-1920) i Anna Felicja (1922-1943), zmarła na Majdanku) urodziły się w Leszczkowie, a Klementyna Maria (1924) w Perespie[23].

Zarządzanie majątkiem rolnym edytuj

Od 1927 r. przejęła na siebie obowiązek zarządzania majątkiem rolnym i hodowlą zwierząt (owce rasy pomorskiej i barany rasy Île-de-France, krowy rasy polskiej czerwonej). Była do tego przygotowana od młodości wychowując się w majątku ziemskim rodziców w Persepie[24]. Dzięki jej zaangażowaniu w prowadzenie domu i majątku ziemskiego, mąż mógł całkowicie zająć się budową firmy Leszczków.

Zaangażowanie społeczne edytuj

Była osobą wrażliwą społecznie i pomagała ludziom biednym w Leszczkowie. Ze Szwecji wysyłała swoje skromne oszczędności na różne cele charytatywne, m.in. na dom samotnej matki im. Teresy Strzembosz w Chyliczkach[25].

Bibliografia edytuj

  • B. Sokalski, Powiat Sokalski, Lwów 1899.
  • Przykład Leszczkowa, Stanisław Piasecki, Prosto z Mostu, Warszawa 26 września, 1937 r., Rok III, Nr 44 (152).
  • Fabryka Optymizmu, Wytrwałości i .... Samodziału, Dziennik Polski, Lwów, 16 września, 1937 r. nr 255.
  • Leszczków ośrodek rozwijającego się przemysłu włókienniczego, Nowy Głos Lubelski, Rok IV, 3-4 październik, 1943 r. Nr 231, s. 3.
  • Ryszard Eugeniusz Okoń, Opis Aresztowania i pobyt na Pawiaku, Warszawa, 8 kwietnia 1950, archiwum rodzinne, ul. Głogowa 12, 05-501 Piaseczno.
  • Karol Borysowicz, Oświadczenie notarialne, Warszawa, 3 lipca 1962 r., archiwum rodzinne, ul. Głogowa 12, 05-501 Piaseczno.
  • Bronisław Wałukiewicz, Oświadczenie notarialne, Warszawa, 17 sierpnia, 1962 r., archiwum rodzinne, ul. Głogowa 12, 05-501 Piaseczno.
  • Ryszard Eugeniusz Okoń, Oświadczenie notarialne, Warszawa 31 sierpnia, 1962 r. archiwum rodzinne, ul. Głogowa 12, 05-501 Piaseczno.
  • Karol Borysowicz, Leszczków Wspomnienia, 1966, ZNiO, dział rękopisów.
  • Stanisław Adam Leliwa Żurowski, Wspomnienia z lat minionych, 1888-1967, ZNiO, dział rękopisów, Pol. 1967-1969. K. II, 316. Mf BN.
  • Jerzy Lerski, Emisariusz Jur, Iterim Sp. z o.o., Warszawa 1989 r.
  • Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Tom 6, s. 80-81, ZNiO, 1995.
  • Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  • „Leliwici Żurowscy. Z dziejów rodu od XI do XXI wieku”, pod redakcją Barbary z Żurowskich Adamieckiej, Warszawa 2008 r.
  • Zbigniew Wawszczak, Kresy Krajobraz Serdeczny, Rzeszów, 2013 r., tom II, s. 142-155.
  • Andrzej Włodarek, Klementyna Żurowska [w:] Z Leszczkowa w świat, Kraków 2014.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Nr metryki 73/51.
  2. ↑ Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Tom 6, s. 80-81.
  3. ↑ Wyciąg Hipoteczny L.ks.zam.150/29, Ldz. 5708 pod 12 września 1919 r. Na podstawie kontraktu kupna i sprzedaży z daty Lwów 11 września 1919 hip.70013.
  4. ↑ Karol Borysowicz, Leszczków Wspomnienia, s. 20-29.
  5. ↑ w nocy z 24/25 grudnia 1934 r.
  6. ↑ 403 - Dostęp zabroniony - Blog.pl [online], pisze-reportaze.blog.onet.pl [dostęp 2017-11-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (ang.).
  7. ↑ Karol Borysowicz, Leszczków Wspomnienia, s. 12.
  8. ↑ Zamieszkali najpierw na ul. Lwowskiej 5, a od 1940 r. na ul. Brackiej 13/16
  9. ↑ Szczepan Siekierka, Ludobójstwo ..., s. 1080; Przed wyjazdem na front 26 czerwca 1944 skład i rozmieszczenie kapelanów dywizji (14 Dywizja Grenadierów SS (1 ukraińska)) były następujące: ks. dr Wołodymyr Steciuk – kapelan dywizji; ks. Mychajło Łewenec -29. pułk piechoty; ks. Josyp Kładoczny – 30. pułk piechoty ....
  10. ↑ Nie wiadomo jaka była treść donosu. Rodzina domyśla się, że chodziło o działania dążące do pogodzenia Polaków i Ukraińców przeciw Niemcom. Roman Żurowski spotkał się w tej sprawie z arcybiskupem Szeptyckim kilka miesięcy wcześniej. Josyp Kładoczny uczestniczył w tym spotkaniu.
  11. ↑ Jerzy Lerski, s. 89.
  12. ↑ Karol Borysowicz, Leszczków Wspomnienia, s. 37.
  13. ↑ Została wyzwolona pod koniec kwietnia ale do Krakowa dotarła dopiero 29/6 1945 r. Jechała wieloma pociągami i na jakiś czas zatrzymała się w Poznaniu - Klementyna Żurowska, Z Leszczkowa ..., s. 162.
  14. ↑ 30/10 1946 r. została wypisana z Rej. Handlowym w Zamościu Zakłady Przemysłowe Romana Żurowskiego „Leszczków” Sp. z o.o. (RHB 93) wobec przeniesienia siedziby firmy do Bielska - Monitor Polski Nr. 32, s. 5, 27/3 1948 r.; 7 maja 1948 r. Sąd Okręgowy w Cieszynie wpisał (III R.H.B./VI-149 wymienioną spółkę z siedzibą w Bielsku - Monitor Polski nr 56 s. 10, 20/6 1948 r.
  15. ↑ majster Ludwig Rojek, tkacz Stefan Kopać i parę córek byłych pracowników z Leszczkowa - Stanisław Adam Leliwa Żurowski, Wspomnienia ..., s. 205.
  16. ↑ Adaptacja budynku wymagała poważnych inwestycji. Postawiono nowy komin, wymieniono instalację wodną i poprawiono długi odcinek drogi dojazdowej - Stanisław Adam Leliwa Żurowski, Wspomnienia ..., s. 206.
  17. ↑ Monitor Polski, nr 109, poz. 12873, 19/8 1948 r.; Karolina objęła w niej 50% udziałów, a jej dwaj wspólnicy po 25%.; Akt Notarialny Notariusz dr. Leon Wolf, Biuro Notarialne Sądu Grodzkiego w Bielsku.
  18. ↑ Wszystkiego razem przyjechało 19 wagonów kolejowych. Część urządzeń zostało sprzedanych. W Leszczkowie stały nierozpakowane, a zakupione jeszcze w czasie wojny nowe krosna niemieckie. Zostały przewiezione z Leszczkowa i uruchomione przez Jana Szpunara i Karola Borysowicza - info. Klementyna Żurowska, Bilb. poz. 10, z. 207.
  19. ↑ Monitor Polski, 1950 r., Nr A-82/poz. 972, s. 678.
  20. ↑ Żałobna karta. „Biuletyn”. Nr 38, s. 100, Czerwiec 1980. Koło Lwowian w Londynie. 
  21. ↑ Norra kyrkogården - Svenska kyrkan i Lund [online], svenskakyrkan.se [dostęp 2017-11-18].
  22. ↑ Odkryto u niej gruźlicę i lekarz zalecił usunięcie ciąży. Następnie wyjechała do Szwajcarii na roczne leczenie.
  23. ↑ Klementyna Żurowska, Z Leszczkowa w świat.
  24. ↑ Informacja przekazane przez Klementynę Żurowską i Zofię Kurowską.
  25. ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-01-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-27)].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karolina_Żurowska&oldid=71776421”