Dwór w Leszczkowie
Leszczków – dwór klasycystyczny z drugiej połowy XVIII wieku, znajdował się około jednego kilometra na zachód od wsi Leszczków (powiat sokalski, województwo lwowskie).
 Dwór, około 1935 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Rozpoczęcie budowy |
druga połowa XVIII w. |
| Ukończenie budowy |
druga połowa XVIII w. |
| Ważniejsze przebudowy |
lata 20. XX wieku |
| Zniszczono |
1944 |
| Pierwszy właściciel |
Kasper i Michał Świeżawscy |
| Kolejni właściciele |
Feliks Obertyński, Wacław Obertyński, A. Hulimka, Stanisław Łomnicki, Stefania Łomnicka, Karolina z Kraińskich i Roman Żurowscy |
Położenie na mapie II RP  | |
 50°27′37,8720″N 24°06′17,4204″E/50,460520 24,104839
| |
W 1935 r. do dworu należało 352 hektary gruntów: 269 ha roli, 47 ha lasów, 20 ha łąk, 7 ha pastwisk, 5 ha ogrodów, 3 ha gruntów zabudowanych, 0,7 ha nieurodzajów, 0,3 ha jezior i stawów[1]. Właściciele Leszczkowa posiadali dodatkowo połowę zalesionych przez siebie majątków Skrzynka (460 ha), Delastowice (64 ha) i Wócina (44 ha) położonych w pobliżu Dąbrowy Tarnowskiej[2].
Historia edytuj
Dwór został wybudowany przez Kaspra Świeżawskiego, herbu Paprzyca i jego syna Michała w drugiej połowie XVIII wieku (zmarli niemal równocześnie przed 1793[3]). W pierwszej połowie XIX wieku właścicielem został Feliks Obertyński, członek Stanów Galicyjskich w latach 1817–1845. Dwór po nim odziedziczył jego syn Wacław. Około 1857 majątek został sprzedany A. Hulimce. W ostatnim dziesięcioleciu XIX wieku majątek ziemski należał do Stanisława Łomnickiego, a przed pierwszą wojną światową do Stefanii Łomnickiej. 11 września 1919 majątek został kupiony przez Romana Żurowskiego i Karolinę z Kraińskich Żurowską[4] od grupy żydowskich finansistów, którzy weszli w posiadanie majątku, gdy Łomniccy nie wywiązali się ze swoich zobowiązań i nie wykupili wystawionych weksli[5]. Na terenie majątku ziemskiego znajdował się młyn, gorzelnia i spichlerz z XVIII w.[6] Przy dworze Żurowscy wybudowali fabrykę samodziałów (rozbudowana w latach 1935–1937 po pożarze; wybuchł 24 grudnia 1934), która dzięki wysokiej jakości swoich produktów z czystej wełny cieszyła się uznaniem w II RP[7]. W 1944 wojska niemieckie, wycofując się przed nacierającą Armią Czerwoną, podpalili dwór, złożywszy w nim wcześniej nadmiar amunicji. Zabudowania dworskie zostały doszczętnie zniszczone. Ocalał tylko XVIII-wieczny spichlerz i budynek gospodarczy, tzw. oficyna południowa[8].
Opis edytuj
Dwór był parterowy o planie prostokąta ze skrzydłem północnym przylegającym pod kątem prostym, kryty dość wysokim, czterospadowym dachem gontowym. Od strony podjazdu miał portyk o czterech szeroko rozstawionych kolumnach. Na osiach skrajnych portyku stały jeszcze dwie kolumny przyścienne. Portyk wieńczył okazały trójkątny przyczółek z niewielkim oculusem. Gładko tynkowane elewacje budynku dekorowane były jedynie szerokimi pilastrami, umieszczonymi pomiędzy oknami oraz w narożnikach. Po prawej stronie dworu, równolegle do jego północnego skrzydła, stała oficyna o planie prostokąta krótkiego, również opilastrowana i pokryta dachem z gontu, w której mieściły się pomieszczenia kuchenne i pralnia. Żurowscy połączyli dwór z tą oficyną i dobudowali nowe skrzydło od strony południowej. Po przebudowie dwór uzyskał plan podkowy. W 1936 zainstalowano wodę bieżącą, łazienkę i wc[8]. Przed dworem rozciągał się ogromny kolisty, nie zadrzewiony gazon z klombami kwiatowymi, po bokach i od tyłu park krajobrazowy[9]. Od strony południowej ciągnęła się stara aleja lipowa biegnąca w kierunku wschód-zachód. Na południe od alei znajdowały się dwa ziemne tarasy. Na górnym rosły truskawki, poziomki i pośrodku aleja kwiatów. Na dolnym hodowano róże cukrowe i warzywa. Na samym dole górki znajdowała się łąka i staw[10].
Zobacz też edytuj
Galeria edytuj
-
-
Roman Żurowski jako gimnazjalista -
Przypisy edytuj
- ↑ Arkusz posiadłości gruntowej. Tab 413, Nr porządkowy 98, woj. Lwów, pow. Sokal, gmina Leszczków, Bełz dnia 20 października 1935 r.
- ↑ Sąd Rejonowy w Dąbrowie Tarnowskiej, Wydział Ksiąg Wieczystych, DKO 658/92, 659/92 i 657/92.
- ↑ B. Sokalski, Powiat Sokalski, s. 334, Lwów 1899. W kościele w miasteczku Waręż (7 km od Leszczkowa) znajdował się nagrobek obu wymienionych Świeżawskich, wykonany w 1793 r.
- ↑ Wyciąg Hipoteczny Ldz. 7508 12 września 1919, obj.wyk.hip.L.413 ks.gr., archiwum rodziny Żurowskich.
- ↑ Stanisław Adam Żurowski, Pamiętnik, s. 76, Dział Rękopisów ZNiO.
- ↑ Karol Borysowicz, Leszczków Wspomnienia, s. 3.
- ↑ Karol Borysowicz, Leszczków Wspomnienia, Dział Rękopisów.
- ↑ a b Klementyna Żurowska, Z Leszczkowa w świat (w przygotowaniu do druku) Kraków 2012 r.
- ↑ Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Tom 6, s. 81, ZNiO, 1995r.
- ↑ Klementyn Żurowska, Z Leszczkowa w świat (w przygotowaniu do druku) Kraków 2012r.
Bibliografia edytuj
- B. Sokalski, Powiat Sokalski, Lwów 1899.
- Karol Borysowicz, Leszczków Wspomnienia, 1966.
- Stanisław Adam Leliwa Żurowski, Wspomnienia z lat minionych, 1888-1967, ZNiO, dział rękopisów, Pol. 1967-1969. K. II, 316. Mf BN.
- Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Tom 6, s. 80–81, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1995.
- Klementyn Żurowska, Z Leszczkowa w świat, Kraków, 2014 r.