Wikipedia

Dąbrowa Tarnowska

miasto w województwie małopolskim

Dąbrowa Tarnowska – miasto w województwie małopolskim, siedziba powiatu dąbrowskiego i gminy miejsko-wiejskiej Dąbrowa Tarnowska.

Dąbrowa Tarnowska
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

dąbrowski

Gmina

Dąbrowa Tarnowska

Data założenia

1442

Prawa miejskie

1693

Burmistrz

Krzysztof Kaczmarski

Powierzchnia

23,07 km²

Wysokość

180 m n.p.m.

Populacja (31.12.2021)
• liczba ludności
• gęstość


11 828[1]
509,8 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 14

Kod pocztowy

33-200

Tablice rejestracyjne

KDA

Położenie na mapie gminy Dąbrowa Tarnowska
Mapa konturowa gminy Dąbrowa Tarnowska, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Dąbrowa Tarnowska”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Dąbrowa Tarnowska”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Dąbrowa Tarnowska”
Położenie na mapie powiatu dąbrowskiego
Mapa konturowa powiatu dąbrowskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Dąbrowa Tarnowska”
Ziemia50°10′29″N 20°59′11″E/50,174722 20,986389
TERC (TERYT)

1204024

SIMC

0982167

Urząd miejski
Rynek 34,
33-200 Dąbrowa Tarnowska
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Wiadomości w Wikinews
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Położona jest nad rzeką Breń. Dąbrowa Tarnowska leży w dawnej ziemi sandomierskiej historycznej Małopolski, w XVII wieku położona była w województwie sandomierskim[2]. W latach 1975–1998 miasto należało do województwa tarnowskiego.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 11 864 mieszkańców[1].

Toponimia Edytuj

Nazwę swą Dąbrowa Tarnowska wywodzi od porastających przed wiekami te okolice lasów i gajów dębowych, zwanych dąbrowami. Na kartach historii pojawiały się nazwy: Dambrowa – 1378 r., Dambrawa Magna (Dąbrowa Wielka) – 1578 roku[3].
W XX w. Dąbrowa, dla odróżnienia od innych miast o tej samej nazwie, otrzymała nazwę urzędową Dąbrowa Tarnowska.

Historia Edytuj

Badania pradziejów regionu Dąbrowa Tarnowska potwierdzają istnienie zorganizowanej osady już pod koniec XIV wieku[4]. Wieś była własnością rodu Ligęzów, którzy lokowali ją na prawie niemieckim w 1422 roku. Dąbrowa była wówczas rozwiniętą osadą. Już wówczas był tu duży młyn, duże gospodarstwo rybne, 60 gospodarstw kmiecych i folwark Feliksa Ligęzy. Mówiąc o rozwoju Dąbrowy i ich mieszkańcach trzeba wspomnieć, że dzisiejsze dzielnice Ruda i Podkościele stanowiły oddzielne miejscowości. Za czasów gdy właścicielem wsi był kasztelan sandomierski Mikołaj Spytek Ligęza stała się ona centrum produkcji, usług rzemieślniczych oraz wymiany handlowej dla okolicy.

 
Zamek w Dąbrowie Tarnowskiej

Mikołaj Spytek Ligęza był fundatorem kościoła parafialnego, który wybudowany został prawdopodobnie w 1614 roku. Zbudował także w latach 30. XVII w. otoczony rozlewiskami rzeki Bagienicy zamek w typie „palazzo in fortezza”[5]. Zamek był wybudowany na planie czworoboku z wałami i czterema narożnymi bastionami, otaczającymi rezydencję Ligęzów na terenie zwanym „Podzamcze”. Zamek nie był użytkowany długo jako rezydencja, ponieważ w latach 1683–1693 na wzgórzu, na północ od zamku Michał Lubomirski zbudował nowy barokowy pałac, a stary zamek bastionowy zamieniono na browar.

 
Brama wjazdowa do nieistniejącego Pałacu Lubomirskich

Najprawdopodobniej w 1693 r. doszło do nadania Dąbrowie praw miejskich i nowego rozplanowania założenia miejskiego na wschód od pałacu. W 1697 r. Dąbrowa dostała przywileje urządzania trzech jarmarków rocznie. Były to słynne jarmarki – targi końmi i wołami. W 1771 r. na miejscu dawnego kościoła został wybudowany nowy, na ówczesne czasy imponujący. W XVIII w. Dąbrowa była miastem w pełni rozwiniętym gospodarczo. Były tu liczne cechy rzemieślników, szkoła, szpital. Imponujący rozwój miasta przerwał I rozbiór Polski. W 1846 r. pałac barokowy został zniszczony przez pożar, na jego miejscu został wzniesiony w latach 1948–1965 nowy kościół parafialny. Z okresu istnienia pałacu pozostała do dziś zabytkowa brama wjazdowa. W 1906 r. została oddana do użytku linia kolejowa, wkrótce sieć komunikacyjna, funkcjonowała też poczta. I i II wojna światowa poczyniły ogromne spustoszenie i przyniosły duże straty w ludziach. Lata powojenne to okres wzrostu gospodarczo – społecznego i kulturalnego miasta i powiatu dąbrowskiego.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w lipcu 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 3200 Żydów. W październiku roku zostali wywiezieni do obozu zagłady Bełżcu i tam zamordowani[6].

Klimat Edytuj

Klimat Dąbrowy Tarnowskiej zaliczany jest do klimatów podgórskich nizin i kotlin, jest łagodny i dość suchy, korzystnie działający na organizm człowieka. Sprzyja on rolnictwu i sadownictwu.

Zabytki Edytuj

 
Drewniany Kościół pw. Wszystkich Świętych z 1771 r.
 
Synagoga w Dąbrowie Tarnowskiej z 2. połowy XIX w.

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[7].

Inne zabytki Edytuj

  • zegar na budynku dawnego ratusza (obecnie siedziba Sądu Rejonowego w Dąbrowie Tarnowskiej),
  • synagoga przy ulicy Daszyńskiego, obecnie Muzeum Judaistyczne,
  • ruiny barokowego pałacu Lubomirskich.
  • dwór w miejscu jednego bastionów nieistniejącego zamku. Dwór nie posiada już ganku, Al. Wolności 4,
    • budynek wozowni z 1914 roku, al. Wolności 8 i 10.

Pomniki Edytuj

  • obelisk braci Lubomirskich z połowy XVIII w.
  • pomnik w Danielniku,
  • pomnik w Parku Miejskim „Poległym w imię honoru i niezłomnej służby Ojczyźnie. 1914–1920”, z płaskorzeźbą autorstwa Hanny Nałkowskiej,
  • pomnik wotywny,
  • pomnik Jana Pawła II.

Edukacja Edytuj

 
I Liceum Ogólnokształcące
 
Gimnazjum nr 2

W Dąbrowie Tarnowskiej funkcjonują trzy przedszkola, dwie szkoły podstawowe, dwa gimnazja. W mieście istnieją 2 zespoły szkół średnich, w skład których wchodzą licea ogólnokształcące, technika, a także szkoły policealne.

Przedszkola:

  • Publiczne Przedszkole nr 1,
  • Publiczne Przedszkole nr 2,
  • Przedszkole Niepubliczne – „Ochronka”.

Szkoły podstawowe:

Gimnazja:

  • Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Jerzego Brauna,
  • Publiczne Gimnazjum nr 2 im. Bohaterów Powiśla Dąbrowskiego.

Szkoły ponadgimnazjalne:

Fauna i flora Edytuj

Na terenie Nadleśnictwa Dąbrowa Tarnowska najwięcej jest borów, są to drzewostany iglaste z przewagą sosny, później następują takie gatunki jak dąb, buk, olsza, brzoza. Występują obwody łowieckie polne i leśne. Można w niej spotkać zwierzynę grubą: dzik, jeleń, sarna i przechodzący łoś, a także zwierzynę drobną, tj. zając, lis, jenot, borsuk, kuna domowa i leśna, bóbr oraz ptaki – kuropatwa, bażant, gołąb grzywacz, bocian biały i czarny oraz ptaki drapieżne[10].

Lasy:

  • Księży Las
  • Las Beleryt
  • Las Danielnik

Kultura i media Edytuj

 
Dąbrowski Dom Kultury

Głównym organizatorem imprez kulturalnych na terenie gminy Dąbrowa Tarnowska jest Dąbrowski Dom Kultury. Są to m.in.:

Muzea Edytuj

Kino Edytuj

  • Kino Sokół 3D

Gazety Edytuj

  • „Żyjmy Ewangelią” – czasopismo duszpasterskie.

Portale informacyjne Edytuj

  • E-kurier Dąbrowski[11]
  • Prawdę Mówiąc[12]
  • Powiśle Dąbrowskie[13]
  • Dąbrowa Tarnowska – Nasze Miasto[14]
  • Informator Dąbrowski[15]
  • NaszePowisle.pl[16]
  • Głos 24

Polityka i społeczeństwo Edytuj

Wybory samorządowe 2014 Edytuj

Pierwszym burmistrzem Dąbrowy Tarnowskiej wybranym w wyborach bezpośrednich był Stanisław Początek. Od 1994 roku sprawował tę funkcję do 2014 roku, kiedy w drugiej turze przegrał. Wygrał Krzysztof Kaczmarski, były starosta i wicestarosta dąbrowski[17].

Skład Rady Miejskiej 2014–2018[18] Edytuj

Po ostatecznym rozstrzygnięciu wyniki wyborów samorządowych w radzie doszło do koalicji trzech klubów radnych: Klubu Radnych Niezależni, Klubu Radnych Prawo i Sprawiedliwość, Klubu Radnych Alternatywa. Na przewodniczącego wybrany został Jacek Sarat.

Imię i Nazwisko Stanowisko Klub
Jacek Sarat Przewodniczący Klub Radnych NIEZALEŻNI
Barbara Gawle Z-ca Przewodniczącego Klub Radnych PiS
Bogusława Serwicka Z-ca Przewodniczącego Klub Radnych NIEZALEŻNI
Andrzej Buśko Radny Klub Radnych ALTERNATYWA
Danuta Gabiga Radna Klub Radnych NIEZALEŻNI
Andrzej Giza Radny Klub Radnych PiS
Marcin Grabka Radny Klub Radnych ALTERNATYWA
Władysław Knutelski Radny Klub Radnych PSL
Stanisław Król Radny Klub Radnych Wspólnota Powiśla Dąbrowskiego
Zygmunt Kułaga Radny Klub Radnych PSL
Bernadetta Mrówka Radna Klub Radnych NIEZALEŻNI
Stanisław Ostrowski Radny Klub Radnych Wspólnota Powiśla Dąbrowskiego
Bogdan Pawelec Radny Klub Radnych PiS
Kazimierz Pinas Radny Klub Radnych Wspólnota Powiśla Dąbrowskiego
Magdalena Ryczek Radny Klub Radnych Wspólnota Powiśla Dąbrowskiego
Leszek Szymański Radny Klub Radnych NIEZALEŻNI
Jacek Świątek Radny Klub Radnych PSL
Józefa Taraska Radna Klub Radnych Wspólnota Powiśla Dąbrowskiego
Kazimiera Wąż Radna Klub Radnych ALTERNATYWA
Krzysztof Wilk Radny Klub Radnych PSL
Jerzy Żelawski Radny Klub Radnych PiS

Administracja Edytuj

 
Urząd Miejski w Dąbrowie Tarnowskiej

Podział administracyjny Edytuj

Dzielnice i osiedla[19]:

  • Bagienica,
  • Podkościele,
  • Czernia,
  • Ruda-Zazamcze,
  • Ulinów,
  • Zazamcze,
  • os. Kościuszki,
  • os. Westerplatte

Burmistrzowie Dąbrowy Tarnowskiej Edytuj

Demografia Edytuj

Wykres liczby ludności miasta Dąbrowa Tarnowska na przestrzeni ostatnich 6 stuleci

  • Piramida wieku mieszkańców Dąbrowy Tarnowskiej w 2014 roku[20].


 

Osoby związane z Dąbrową Tarnowską Edytuj

Zobacz też: Kategoria:Ludzie związani z Dąbrową Tarnowską i Kategoria:Ludzie urodzeni w Dąbrowie Tarnowskiej.

Infrastruktura Edytuj

 
Główne skrzyżowanie w mieście

Transport Edytuj

Zobacz też: Ulica Marszałka Józefa Piłsudskiego w Dąbrowie Tarnowskiej.

Przez Dąbrowę Tarnowską przebiega droga krajowa nr 73 (Kielce – Busko-Zdrój – Dąbrowa Tarnowska – Tarnów – Jasło) oraz droga wojewódzka nr 975 (Dąbrowa Tarnowska – Żabno – Wojnicz – Zakliczyn – Dąbrowa).

W Dąbrowie Tarnowskiej znajduje się nieczynna stacja kolejowa. Przez stację przechodzi zbudowana w 1906 r. linia kolejowa Tarnów – Szczucin, czyli tzw. Szczucinka. Ruch pasażerski został na niej zawieszony w 2000, a od 2006 r. jest całkowicie zamknięta. Plany wydłużenia kolei ze Szczucina aż do Buska-Zdroju i jej zelektryfikowania, a tym samym stworzenia najkrótszego połączenia Tarnowa przez Kielce z Warszawą, nie zostały zrealizowane. Późniejsze plany inwestycyjne przewidywały połączenie Żabna, przez most w Nowym Korczynie, z Buskiem-Zdrojem (omijające Dąbrowę Tarnowską i Szczucin), jednak nie zostały one uwzględnione w dokumencie rządowym „Master Plan dla Transportu Kolejowego w Polsce do 2030 roku”[21].

W 2012 r. przy ul. Szpitalnej otwarto sanitarne lądowisko.

Wspólnoty religijne Edytuj

 
Kościół Najświętszej Marii Panny Szkaplerznej

Miasto obejmuje parafia rzymskokatolicka Najświętszej Maryi Panny Szkaplerznej, która należy do dekanatu Dąbrowa Tarnowska. W mieście znajduje się zbór Świadków Jehowy[22].

Sport Edytuj

 
Kryta pływalnia

W mieście działa Miejsko–Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji, będący samorządową jednostką organizacyjną powołaną do prowadzenia działalności sportowo-rekreacyjnej. Do podstawowych zadań ośrodka należy: organizowanie różnego rodzaju zawodów i imprez sportowych, współdziałanie z klubem „Dąbrovia”, organizacjami sportowymi, szkołami i innymi organizacjami społecznymi w dziedzinie rozwoju i popularyzacji różnych dyscyplin sportowych i rekreacyjnych.

Ośrodek na powierzchni 6 ha oferuje możliwość skorzystania z: hali sportowej, stadionu, bieżni 4 × 100, boiska do piłki nożnej, ścieżki zdrowia, otwartych torów łuczniczych, boiska do siatkówki plażowej i na trawie, basenu krytego, basenu odkrytego, brodzika dla dzieci, placu zabaw, lodowiska naturalnego i parkingu.

Ścieżki rowerowe Edytuj

  • Tarnów-Mościce – Dąbrowa Tarnowska (niebieski) – 29 km
  • Tarnów-Rzędzin – Dąbrowa Tarnowska (zielony) – 35 km
  • Dąbrowa Tarnowska – trasa miejska – 12 km
  • Trasa-szlak „Rekreacyjna” – ok. 53 km
  • Trasa „Zabytkowa-sakralna” – 70 km

Miasta partnerskie Edytuj

Zobacz też Edytuj

Przypisy Edytuj

  1. ↑ a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-21].
  2. ↑ Maria Dąbrowska, Jerzy Kruppé (red.): Szpitalnictwo w dawnej Polsce. Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa 1998, s. 156. ISBN 83-85463-53-4
  3. ↑ Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Zakład Narodowy im.Ossolińskich-Wydawnictwo, Wrocław 1984, s. 68–69.
  4. ↑ Artur Bata, Hanna Lawera: Dąbrowa Tarnowska i okolice. Warszawa: PUW „Roksana” w Krośnie, 1998. ISBN 83-87282-84-7.
  5. ↑ Marian Kornecki: Zamki i dwory obronne ziemi krakowskiej. Kraków: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne, wyd. Wydział Kultury Prezydium WRN w Krakowie. Wojewódzki Konserwator Zabytków, 1966.
  6. ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 497.
  7. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 13 lipca 2023.
  8. ↑ Szlak architektury drewnianej w Województwie Małopolskim.
  9. ↑ I LO w DT: I Liceum Historia. [dostęp 2015-03-22].
  10. ↑ https://dabrowa.krakow.lasy.gov.pl/lasy-nadlesnictwa/ Lasy Nadleśnictwa Dąbrowa Tarnowska
  11. ↑ E-kurier Dąbrowski.
  12. ↑ Prawdę Mówiąc. [dostęp 2015-12-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-30)].
  13. ↑ Powiśle Dąbrowskie. powisledabrowskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-08)]..
  14. ↑ Dąbrowa Tarnowska – Nasze Miasto.
  15. ↑ Informator Dąbrowski.
  16. ↑ NaszePowiśle.pl, NaszePowiśle.pl [dostęp 2016-01-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-20] (pol.).
  17. ↑ PKW: Wyniki wyborów samorządowych 2014. [dostęp 2015-03-22].
  18. ↑ UM Dąbrowa Tarnowska: Skład Rady Miasta 2014–2018. [dostęp 2015-03-22].
  19. ↑ Integralne części miejscowości Dąbrowa Tarnowska – TERTYT.
  20. ↑ Dąbrowa Tarnowska w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  21. ↑ Odpowiedź Ministerstwa Infrastruktury na zapytanie posła Józefa Rojka. [zarchiwizowane z tego adresu].
  22. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-14].
  23. ↑ Podpisanie umowy partnerskiej z miastem Bałta na Ukrainie
  24. ↑ Polacy i Litwini z Wileńszczyzny poznają Dąbrowę Tarnowską
  25. ↑ Partnerska wizyta Gości z Francji
  26. ↑ Umowa o partnerskiej współpracy Gminy Dąbrowa Tarnowska z samorządem XVIII Dzielnicy Budapesztu
  27. ↑ Partnerzy z Ukrainy odwiedzili Dąbrowę Tarnowską

Bibliografia Edytuj

  • Moskal Krzysztof, Dąbrowa Tarnowska. Kronika Miasta i Gminy, Dąbrowa Tarnowska 2015.
  • Książek Mieczysław, Zagadnienia genezy rozplanowania i typologii miast prywatnych XVI i XVII wieku w południowej Małopolsce, Kraków 1988, s. 148–151.

Linki zewnętrzne Edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dąbrowa_Tarnowska&oldid=70926410”