Busko-Zdrój

miasto w województwie świętokrzyskim
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Busko-Zdrój – miasto uzdrowiskowe w Polsce, w województwie świętokrzyskim, stolica powiatu buskiego, siedziba gminy Busko-Zdrój. Znane już w XII w. jako Bużsk, w XIII w. Busk. Pod względem liczby mieszkańców 7. w województwie świętokrzyskim. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa kieleckiego.

Busko-Zdrój
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Ilustracja
Sanatorium Uzdrowiskowe „Marconi” z 1836 roku
Herb
Herb
Państwo  Polska
Województwo  świętokrzyskie
Powiat buski
Gmina Busko-Zdrój
Prawa miejskie 1287
Burmistrz Waldemar Sikora
Powierzchnia 12,28[1] km²
Wysokość 220-250 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności
• gęstość
16 428[2]
1337,8 os./km²
Strefa numeracyjna (+48) 41
Kod pocztowy 28-100
Tablice rejestracyjne TBU
Położenie na mapie gminy Busko-Zdrój
Mapa konturowa gminy Busko-Zdrój, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Busko-Zdrój”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Busko-Zdrój”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Busko-Zdrój”
Położenie na mapie powiatu buskiego
Mapa konturowa powiatu buskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Busko-Zdrój”
Ziemia50°28′14″N 20°43′08″E/50,470556 20,718889
TERC (TERYT) 2601014
SIMC 0946651
Urząd miejski
ul. Mickiewicza 10
28-100 Busko-Zdrój
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
Starostwo Powiatu Buskiego, al. Mickiewicza 15
Akt lokacji Buska z 27 sierpnia 1287 – współczesne wyobrażenie
Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny (1592-1621)
Park Zdrojowy, w głębi Sanatorium Marconi
Szpital św. Mikołaja z 1837 r. obecnie sanatorium Mikołaj
Kaplica św. Anny (1884-1886) w parku zdrojowym
Willa „Bristol”

Busko-Zdrój leży w historycznej Małopolsce, w dawnej ziemi sandomierskiej[3]. Uzyskało lokację miejską w 1287 roku, prawa miejskie odebrane w 1869 roku, przywrócone w 1916 roku[4]. Busko było miastem klasztoru norbertanek buskich w województwie sandomierskim w ostatniej ćwierci XVI wieku[5].

Miasto jest punktem początkowym czerwonego szlaku turystycznego prowadzącego do Solca-Zdroju.

Imię miasta nosił drobnicowiec MS „Busko-Zdrój”.

Środowisko naturalneEdytuj

Położenie geograficzneEdytuj

Busko jest położone w południowej części województwa świętokrzyskiego. Znajduje się 50 km na południe od Kielc i 80 km na północny wschód od Krakowa. Leży w regionie zwanym od przepływającej przezeń rzeki Nidy Ponidziem, na Garbie Wójczańsko-Pińczowskim.

KlimatEdytuj

W Busku występuje klimat nizinny z cechami kontynentalnego. Komfort klimatyczny obejmuje ok. 39% dni w roku, liczba dni „gorących i upalnych” – 13%, „bardzo zimnych” – poniżej 1,5%. Średnia roczna temperatura powietrza to 7,8 °C, maksymalna amplituda temperatury wynosi 60 °C. Bardzo wysoką wartością jest liczba godzin ze słońcem – 1151. Roczna wilgotność względna powietrza mieści się w granicach od 71% do 80%.

HistoriaEdytuj

Najważniejsze daty:

  • 1166 – Rycerz Dzierżko herbu Janina ufundował w miejscu, gdzie dziś stoi świątynia NPNMP pierwszy kościół[6].
  • 1166 – Pierwsza wzmianka o Busku: bulla papieska i zapis w kronice diecezji krakowskiej mówią o miejscowości „Bugsk” i kościele.
  • 1180-1186 – Dzierżko ufundował przy kościele klasztor norbertanek[7], filię witowskiego konwentu, ufundowanego przez jego brata bp. płockiego Wita z Chotla[6][8].
  • 1241 – Busko zostało zniszczone przez Tatarów. Prawdopodobnie w bitwie pod Chmielnikiem zginął rycerz Dersław i Busko stało się własnością zakonu Norbertanek.
  • 1252 – Najstarsza wzmianka o buskich solankach, Bolesław Wstydliwy nadał klasztorowi immunitet skarbowy i odnowił nadane przez Leszka Białego prawo warzenia soli z miejscowych solanek.
  • 1287 – Książę Leszek Czarny nadał osadzie prawa miejskie i lokował Busko na prawie Środy Śląskiej.
  • 1347 – Jan z Buska został sekretarzem, a w 1360 r. podkanclerzem króla Kazimierza Wielkiego.
  • 1393 – pod datą 6 grudnia kronika zakonna wspomina wizytę królowej Jadwigi i jej kąpiel w miejscowej solance.
  • 1395 – w mieście zebrał się sąd ziemski[9].
  • 1412 – Król Władysław II Jagiełło potwierdził prawa miejskie i nadaje przywilej cotygodniowych targów oraz dwóch jarmarków rocznie na św. Floriana i św. Prokopa. Zaprzestano eksploatować miejscowe solanki.
  • 1537 – król Zygmunt Stary potwierdził prawa miejskie Buska.
  • 1563 – wielki pożar miasta.
  • 1578 – w Busku zamieszkiwało 81 rzemieślników i 13 gorzelników, były 3 kramy, 17 jatek, miejska łaźnia i młyn, w mieście wytwarzane były doskonałe sukna.
  • 1590 – pożar kościoła NPNMP
  • 1595 – kardynał Jerzy Radziwiłł poświęcił odbudowaną świątynię.
  • 1661 – w mieście zapanowała wielka zaraza.
  • 1699 – w miejscu starego zbudowano nowy modrzewiowy kościół św. Leonarda.
  • 1776 – komisarz klasztoru norbertanek ks. Franciszek Belina Ossowski rozpoczął przygotowania do powtórnej eksploatacji buskich solanek.
  • 1780 – eksploatowanych było 8 szybów z solanką, miasto odwiedził znawca geologii i górnictwa hr. Harss.
  • 1781–1784 – Johann Philipp von Carosi prowadził prace geologiczne, których wyniki opublikował później w Lipsku.
  • 1783 – Na mocy królewskiego przywileju, dzięki inicjatywie Stanisława Staszica, w Busku zawiązano Kompanię Solną, która na dużą skalę rozpoczęła warzenie soli z miejscowych solanek. Leopold Beust zbudował 2 tężnie solankowe.
  • 1784 – 11 marca miasto i warzelnie soli odwiedził król Stanisław August Poniatowski.
  • 1795 – miasto zajęli Austriacy; zaprzestało się warzenia soli.
  • 1787 – 12 czerwca kolejna wizyta króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w Busku.
  • 1804 – przebudowa fasady kościoła NPNMP, wyposażenie go w nowy ołtarz główny.
  • 1809 – Busko włączone zostało do Księstwa Warszawskiego.
  • 1815 – na mocy ustaleń Kongresu wiedeńskiego miasto włączone zostało do Królestwa Polskiego pozostającego pod zaborem rosyjskim.
  • 1819 – kasata klasztoru Norbertanek – Busko jako dobro zakonne przeszło w ręce rządu Królestwa Polskiego
  • 1820 – 23 sierpnia wielki pożar, strawił znaczną część miasta, dobra klasztorne wydzierżawił Feliks Rzewuski.
  • 1827 – Busko liczyło 647 mieszkańców.
  • 1828 – Oficjalne otwarcie Uzdrowiska, pierwsza lista kuracjuszy.
  • 1833 – lekarzem zdrojowym został dr Jakub Berends, budowane było źródło „Rotunda”, w rynku urządzono skwer dla kuracjuszy. Busko odwiedziło 1040 kuracjuszy.
  • 1836 – 1 czerwca oddanie do użytku zdrojowych Łazienek – dzisiejszego Sanatorium „Marconi” – niektórzy przyjmują to za początek działalności buskiego Uzdrowiska.
  • 1837 – decyzją cara Mikołaja I, według projektu arch. Jakuba Gaya powstał szpital św. Mikołaja dla ubogich.
  • 1852 – epidemia cholery nawiedziła miasto.
  • 1859 – miasto liczyło 933 mieszkańców.
  • 1862 – w Busku powstała pierwsza gmina żydowska.
  • 1869 – W ramach represji po Powstaniu styczniowym, podobnie jak 337 innych miast Królestwa Polskiego, Busko zostało pozbawione ukazem carskim praw miejskich i przemianowane na Busk[10].
  • 1873 – kolejna epidemia cholery nawiedziła miasto.
  • 1875 – po publicznej licytacji zakład zdrojowy w dzierżawę zabrał hr. Henryk Łubieński
  • 1878 – dr. Andrzej Dobrzański wydzierżawił zakład zdrojowy na 15 lat
  • 1880 – Busko liczyło 1585 mieszkańców, 193 domy z czego 21 murowanych.
  • 1894 – 12 maja zakład zdrojowy przeszedł pod „Zarząd Skarbowy Wodami Mineralnymi w Busku” (do 1914 r.).
  • 1915 – w czerwcu austriackie władze okupacyjne przenieśli siedzibę starostwa ze Stopnicy do Buska[10].
  • 1916 – wrzesień, przywrócenie praw miejskich z jednoczesnym włączeniem do miasta wsi Nadole[10].
  • 1917 – 17 stycznia po raz pierwszy zebrała się Rada Miejska składająca się z 24 mianowanych przez Austriaków radnych[10]. Tego samego dnia rada podjęła uchwałę o usypaniu w mieście kopca Tadeusza Kościuszki.
  • 1918 – 13 grudnia odbyło się ostatnie posiedzenie nominowanej przez austriackie władze okupacyjne Rady Miejskiej; 14 grudnia zebrała się po raz pierwszy nowa Rada Miejska wybrana przez mieszkańców[10].
  • 1918 - powstaje Państwowy Zakład Zdrojowy w Busku, rozpoczęcie budowy sanatorium „Górka”.
  • 1927 – została zmieniona urzędowo nazwa miasta z Busk na Busko[11];
  • 1939 – 9 września bitwa 22 Dywizji Piechoty Górskiej z oddziałami niemieckimi pod Broniną (poległo 200 żołnierzy WP).
  • 1940 – miasto stało się stolicą Kreishauptmannschaft Busko[12]
  • 1944 – 12 lipca likwidacja na Rynku Maksa Petersa, zastępcy szefa miejscowego gestapo, przez grupę bojową Armii Krajowej[13].
  • 1945 – 13 stycznia zdobycie Buska przez oddziały 33 korpusu piechoty gwardii gen. lejnt. Lebiedenki, 5 armii gwardii, 1 Frontu Ukraińskiego[14] (wcześniej przejściowo zdobyte podczas walk o przyczółek baranowsko-sandomierski).
  • 1952 - miasto uzyskuje połączenie kolejowe[15]
  • 1966 – Pierwsze miejsce w konkursie na najładniejsze krajowe uzdrowisko.
  • 1987 – Obchody 700-lecia nadania praw miejskich.
  • 1994 – I Międzynarodowy Festiwal Muzyczny im. Krystyny Jamroz.

DemografiaEdytuj

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto zajmowało powierzchnię 12,28 km²[1]. Liczyło 16 742 mieszkańców: 7735 mężczyzn (46,2%), 9007 kobiet (53,8%)[16]. Gęstość zaludnienia 1363 osób/km².

  • Piramida wieku mieszkańców Buska-Zdroju w 2014 roku[2].


 

ZabytkiEdytuj

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych[17]:

  • układ urbanistyczny, nr rej.: A-14 z 8.08.1975;
  • drewniany kościół cmentarny pw. św. Leonarda z 1699 r., wraz ze „starym” cmentarzem oraz murowanym ogrodzeniem z XVII w. przebudowanym w XIX w., nr rej.: A-16/1-3 z 4.11.1947 i z 21.02.1966;
  • zespół klasztorny norbertanów, nr rej.: A.17/1-3 z 4.11.1947, z 27.05.1958 i z 22.06.1967:
  • synagoga z 1929 r., zdewastowana przed hitlerowców w czasie II wojny światowej, zamieniona na pomieszczenia handlowe, ul. Partyzantów 6, nr rej.: A-18 z 8.08.1975;
  • zespół uzdrowiskowy, nr rej.: A.20/1-2 z 16.10.1957, z 28.01.1965 i z 22.04.2008:
    • Łazienki, ob. sanatorium „Marconi” z 1836 r.,
    • park zdrojowy z lat 1833–1835,
    • kaplica pw. św. Anny w parku zdrojowym, z lat 1884–1886, rozbudowana w 1907 r., nr rej.: A.841 z 27.01.2011;
  • dom, ul. Bohaterów Warszawy 4, z XIX w., nr rej.: A-21 z 8.08.1975;
  • dom, ul. Bohaterów Warszawy 6, z XIX w., nr rej.: A-22 z 8.08.1975;
  • zabudowa ulicy, ul. 1 Maja 1–19 (obecnie nr 39), nr rej.: A-15 z 8.08.1975;
  • willa „Bristol”, ul. 1 Maja 1, z pocz. XX w., nr rej.: A-23 z 8.08.1975, w 2014 roku przejęta i odnowiona, obecnie ponownie użytkowana, spełniająca funkcję hotelu[18];
  • szpital św. Mikołaja, obecnie sanatorium „Mikołaj”, ul. 1 Maja 3, z 1837 r. nr rej.: A-19/1-4 z 6.09.1971;
  • willa „Bagatela Mała”, ul. 1 Maja 15, drewniana, z XIX w., nr rej.: A-24 z 8.08.1975;
  • willa „Oblęgorek”, ul. 1 Maja 19, z 1903 r., nr rej.: A-25 z 8.08.1975;
  • willa „Zielona”, obecnie sanatorium „Willa Zielona”, ul. 1 Maja 39, początkowo drewniana, przebudowana w 1995 r.[19], nr rej.: A-26 z 8.08.1975;
  • willa „Dersław”, obecnie pensjonat, ul. Mickiewicza 18, z 1911 r., nr rej.: A-27 z 8.08.1975. Budowę tego stylizowanego na średniowieczny kasztel obiektu, rozpoczął w 1911 ówczesny lekarz uzdrowiska Busko, Wasyl Wasylewicz Jakobs. Ukończył kilka lat później Leon Sulimierski. Podczas I wojny światowej, 13 maja 1915, po ofensywie nad Nidą, gdy do Buska powtórnie wkroczyły wojska austriackie, kwaterował w nim dowódca tych oddziałów gen. Stanisław Szeptycki.
  • dom, pl. Zwycięstwa 10, z pocz. XX w., nr rej.: A-28 z 8.08.1975;
  • dom, pl. Zwycięstwa 27, z 1 poł. XIX w., nr rej.: A-29 z 8.08.1975.

ReligiaEdytuj

KatolicyzmEdytuj

 
Cmentarny, drewniany kościół św. Leonarda z 1699 r.

W Busku-Zdroju działają trzy parafie rzymskokatolickie:

ProtestantyzmEdytuj

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi Kościół Zielonoświątkowy – protestancka wspólnota o charakterze ewangelicznym:

  • zbór w Busku-Zdroju

Świadkowie JehowyEdytuj

W mieście działa także zbór Świadków Jehowy[20].

TransportEdytuj

 
EN57 w pobliżu stacji Busko-Zdrój (2012 r.)

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 73 prowadząca z Kielc do Tarnowa o długości 3,3 km oraz trzy drogi wojewódzkie:

W 2013 r. funkcjonujące przez dziesięciolecia przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji Samochodowej w Busku-Zdroju, decyzją Ministra Skarbu Państwa zostało postawione w stan likwidacji ze względu na złą sytuację finansową[21]. Aktualnie lokalną komunikację zbiorową obsługują prywatne firmy.

Najbliższe lotniska międzynarodowe znajdują się w Krakowie – Balice (ok. 110 km), w Katowicach – Pyrzowice (ok. 160 km) i w Warszawie – Okęcie (220 km). W Masłowie k. Kielc (50 km) jest lotnisko sportowe. W Busku funkcjonuje lotnisko sanitarne na tzw. „Łowiskach”.

W pobliże miasta dociera linia kolejowa z Kielc ukończona w 1953 (zelektryfikowana w 1987)[22], stacja zlokalizowana jest w sołectwie Siesławice jednak już 12 grudnia 2004 z rozkładu zostały zdjęte ostatnie pociągi pasażerskie. Aktualnie na buską stację i końcową linie kolejową nr 73 docierają tylko pociągi towarowe. Budynek dworca był wynajęty i do 2013 roku działała w nim dyskoteka.

30 czerwca 2018 r., po 13 latach przerwy, wznowione zostały na okres wakacji kolejowe przewozy pasażerskie z Kielc do Buska[23].

27 czerwca 2020 roku wznowione zostały stałe połączenia kolejowe pasażerskie na trasie Kielce-Busko-Kielce.

UzdrowiskoEdytuj

HistoriaEdytuj

 
Widoki Buska – zbiór 11 rysunków hrabianki Adeli Łubieńskiej, wydany w 1842 r.

Pierwszy dokument w którym wspomina się o solankach występujących w Busku to przywilej Bolesława Wstydliwego z 1252 r. Pierwsze badania nad wykorzystaniem wód do leczenia przeprowadził pińczowski lekarz Jan Winterfeld w 1808 r. Po przejęciu Buska w dzierżawę w 1820 r. Feliks Rzewuski wybudował łazienki zaprojektowane przez Henryka Marconiego. Uroczystość otwarcia uzdrowiska miała miejsce w 1836 r. Pierwszej pełnej analizy wody z ujęcia Rotunda, z próbki pobranej w sierpniu 1830 r., dokonał farmaceuta warszawski Ferdynand Werner. Wyniki badań opublikował w 1832 r.[24]

Utrata praw miejskich w 1869 r. niekorzystnie wpłynęła na rozwój uzdrowiska. Dopiero w latach 80. i 90. XIX w., gdy dzierżawcą został lekarz dr. Aleksander Dobrzański, dla kurortu nastał dobry czas i Busko stało się jednym z najważniejszych uzdrowisk w kraju. W roku 1890 liczba wydawanych w sezonie kąpieli przekroczyła 50 000. W 1893 r. geolog inż. Aleksander Michalski wykonał i uruchomił cztery nowe odwierty, dzięki którym potroiła się ilość pozyskiwanej do celów leczniczych wody. Zwięzłą, rzeczową charakterystykę dynamiki, właściwości fizycznych i składu chemicznego wód z nowych ujęć przedstawił w 1897 r. Franciszek Gervais[24].

Po I wojnie światowej znowu zaczęli przybywać kuracjusze. Intensywna rozbudowa uzdrowiska nastąpiła w latach międzywojennych m.in. z inicjatywy dra Szymona Starkiewicza, który założył sanatorium dziecięce „Górka”. W 1966 r. Busko zajęło pierwsze miejsce w konkursie na najładniejsze polskie uzdrowisko. W 1972 r. oddano do użytku największe z sanatoriów – „Włókniarz”. 30 grudnia 2008 r. nastąpiło otwarcie Uzdrowiskowego Zakładu Górniczego „Las Winiarski”, zaopatrującego buskie sanatoria w wody siarczkowe z nowego odwiertu w miejscowości Las Winiarski.

Stan obecnyEdytuj

Strefa uzdrowiskowa położona jest w południowej części miasta, na terenie Parku zdrojowego i w jego otoczeniu. Bazę sanatoryjną stanowi trzynaście obiektów, które dysponują łącznie 2066 miejscami dla kuracjuszy. Sanatoria są na bieżąco modernizowane i rozbudowywane, powstają kolejne nowe – to sprawia, że liczba miejsc sukcesywnie wzrasta. Rocznie wykonywanych jest ok. półtora miliona zabiegów, z czego 800 tysięcy to kąpiele siarczkowe. W leczeniu korzysta się z wód siarczkowych, jodkowo-bromkowych i borowiny.

W rejonie Buska Zdroju znajdują się wody mineralne o mineralizacji przekraczającej 1g/dm3. Część z nich uznano za wody lecznicze. W tym obszarze można wyróżnić 4 grupy wód mineralnych:

  • wody półsłodkie występujące w skałach trzeciorzędowych i lokalnie kredowych,
  • solanki w skałach jurajskich,
  • wody słonawe i słone występujące w skałach kredowych i stropowej części utworów jurajskich[25].

Kierunki leczniczeEdytuj

W Busku-Zdroju leczone są schorzenia[26]:

Obiekty sanatoryjne:

 
Willa Oblęgorek, 1922 rok
 
Sanatorium Marconi - wnętrze, (1836 r.)
  • Sanatorium Uzdrowiskowe „Marconi"
Budynek „Łazienek” usytuowany jest w środku parku zdrojowego. Zaprojektował go, na wzór rzymskich obiektów użyteczności publicznej, znany architekt Henryk Marconi, a wybudował ówczesny dzierżawca Buska, Feliks Rzewuski. Oddany do użytku w 1836 r. obiekt stał się z czasem wizytówką Buska, a jego ryzalit logo Zdroju. W jego korpusie głównym znajduje się m.in. sala koncertowa ze 170 miejscami.
  • Sanatorium „Włókniarz"
Nowoczesny kompleks leczniczy posiadający 480 łóżek położony na terenie 6 ha.
  • Szpital Uzdrowiskowy „Krystyna” (320 miejsc)
  • Sanatorium Uzdrowiskowe „Rafał” (178 miejsc)
  • Sanatorium Uzdrowiskowe „Nida-Zdrój” (190 miejsc)
  • Sanatorium „Willa Zielona” (34 miejsca)
  • Sanatorium Uzdrowiskowe „Mikołaj” (85 miejsc)
  • Sanatorium Uzdrowiskowe „Bristol” (57 miejsc)
  • Sanatorium „Oblęgorek” (50 miejsc)
  • Sanatorium FWP „Przystań”
  • Sanatorium Uzdrowiskowe „Słowacki” SPA
  • Sanatorium „Zbyszko”
  • Sanatorium „Stefan” (60 miejsc)
  • Sanatorium Uzdrowiskowe „Astoria” (58 miejsc)
  • Szpital Dziecięcy Kompleksowej Rehabilitacji „Górka” (164 miejsca)
  • 21 Wojskowy Szpital Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjny (320 miejsc)

Obiekty hotelowe:

  • Słoneczny Zdrój Hotel Medical Spa&Wellness (****) – hotel sanatoryjny (120 pokojów), otwarty w 2013 r[27].
  • Hotel spa Pod Świerkiem (50 miejsc noclegowych)
  • Hotel Gromada
  • Hotel Słowacki Baseny Mineralne

Pensjonaty:

  • Sanato (***) – wybudowany w 1929 r. przez małżeństwo Irenę z Foltańskich Budzyńską i dr Eugeniusza Budzyńskiego, lekarza uzdrowiskowego w Busku, był przez lata jednym z najbardziej nowoczesnych obiektów uzdrowiskowych w mieście. Zarekwirowany w 1950 r. przez UB, do roku 1990 pełnił funkcję sanatorium UB-MSW. W 1990 r. spadkobierca wystąpił o zwrot zrabowanego pensjonatu i odzyskał zdewastowany obiekt. Odrestaurowany pensjonat Sanato, pierwszych gości przyjął 17 listopada 1996 r.[28]
  • Zamek Dersława (***) – pensjonat wraz z restauracją, mieści się przy głównej ulicy miasta, alei Mickiewicza.

W Busku od 1960 r. produkowana jest woda mineralna Buskowianka.

Park ZdrojowyEdytuj

Osobny artykuł: Park Zdrojowy w Busku-Zdroju.

Założony w XIX wieku przez ogrodnika Ignacego Hanusza Park Zdrojowy został zaprojektowany przez Henryka Marconiego. Dzieli się na trzy części:

  • Ogrodzony ogród łazienkowski o pow. 16 ha z Sanatorium Marconi i fontanną w centrum.
  • Aleja Mickiewicza, długa na 850 metrów promenada z dwoma rzędami drzew (głównie kasztanowców), która łączy ogród łazienkowski z rynkiem. Jest to reprezentacyjna aleja w mieście, przy której mieszczą się m.in. Urząd Miasta, Starostwo Powiatowe, Policja, Dom Kultury, Galeria „Zielona”, trzy szkoły średnie i jedna podstawowa.
  • Skwer na placu zwycięstwa w rynku, o pow. 0,7 ha z fontanną w centrum.

W pobliżu Sanatorium „Marconi” mieści się muszla koncertowa; alejka przed głównym wejściem do sanatorium to Promenada Gwiazd (na podobieństwo do Hollywood Walk of Fame), na której swoje słoneczka mają jak do tej pory związani z festiwalem i muzyką poważną Krystyna Jamroz, Krzysztof Penderecki, Wiesław Ochman (2008 r.) oraz Bogusław Kaczyński (2008 r.).

W północno-zachodniej części starego parku, w miejscu gdzie kiedyś stał budynek gospodarczy ogrodnika i oranżeria, zaprojektowane przez Marconiego, znajduje się obecnie zrekonstruowany w 1982 r. budynek, którego bryła jest kopią pierwotnego obiektu. Potocznie nazywany jest on „Imosówką”, na cześć ogrodnika miejskiego, Stanisława Imosy (ojca Andrzeja Imosy), który w nim gospodarzył i mieszkał w latach 1955-1970[29]. Obecnie mieści się tu restauracja-klub muzyczny o nazwie „Imosówka”.

Spośród ponad 4500 drzew, w tym ok. 12% w wieku ponad 100 lat najliczniej w parku występują klon pospolity, jesion wyniosły, klon jawor, klon polny, grab pospolity, robinia akacjowa, lipa drobnolistna, kasztanowiec zwyczajny, wiąz szypułkowy. Spotkać też można brzozę brodawkowatą, modrzew europejski, czeremchę pospolitą. Szczególnie zaś cenne są kłęk kanadyjski, platan klonolistny, kasztanowiec żółty, katalpa bignoniowa.

W ostatnim okresie Park Zdrojowy' powiększono. W zachodniej części Parku Zdrojowego powstała ,druga co do wielkości w Polsce, Tężnia Solankowa wraz z Domem Zdrój owym i pijalnią wód. Obok obiektu zlokalizowana jest mini tężnia pracująca w systemie całorocznym. Ponadto całość starej części Parku Zdrojowego przeszła gruntowną rekultywację. Zostały tym samym odtworzone pierwotne założenia architektoniczno - krajobrazowe z lat 60 XX wieku.

Służba zdrowiaEdytuj

  • Zespół Opieki Zdrowotnej w Busku-Zdroju, ZOZ – Szpital Rejonowy
  • Samodzielny Publiczny Zespół Podstawowej Opieki Zdrowotnej, SPZPOZ w Busku-Zdroju,
  • Świętokrzyskie Centrum Ratownictwa Medycznego i Transportu Sanitarnego w Kielcach – Pogotowie Ratunkowe w Busku-Zdroju,
  • Uzdrowisko Busko-Zdrój S.A.
  • XXI Wojskowy Szpital Udrowiskowo Rehabilitacyjny,
  • Szpital Rehabilitacyjny "Krystyna"
  • Szpital Dziecięcy "Górka".
  • Hospicjum bł. Matki Teresy w Busku-Zdroju

Wymiar sprawiedliwościEdytuj

W mieście znajduje się sąd rejonowy, podlegający Sądowi Okręgowemu w Kielcach. 1 stycznia 2013 w Sądzie Rejonowym w Busku-Zdroju zostały utworzone wydziały zamiejscowe z siedzibami w Kazimierzy Wielkiej i Pińczowie[30].

EdukacjaEdytuj

 
Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stanisława Staszica
 
Liceum Ogólnokształcące im.T. Kościuszki, al. Mickiewicza 13

Szkoły podstawowe:

  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stanisława Staszica
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. Janusza Korczaka[31] (do 25.06.2009 r. szkoła nosiła imię Hanki Sawickiej)
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. Aleksandra Krzyżanowskiego „Wilka”
  • Szkoła Podstawowa w Dobrowodzie,
  • Szkoła Podstawowa im. Kornela Makuszyńskiego w Siesławicach,
  • Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Zbludowicach,
  • Szkoła Podstawowa im Batalionów Chłopskich w Kołaczkowicach
  • Szkoła Muzyczna I Stopnia im Krzysztofa Pendereckiego,
  • Pierwsza Niepubliczna Szkoła Podstawowa.

Szkoły średnie:

Szkoły policealne:

  • Policealne Studium Zawodowe w ZDZ
  • Medyczne Studium Zawodowe

Szkolnictwo specjalne:

  • Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy dla Niepełnosprawnych Ruchowo
  • Szkoła Podstawowa Specjalna „Górka"

KulturaEdytuj

Osobne artykuły: Muzeum Ziemi Buskiej w Busku-Zdroju i Muzeum Polskiej Motoryzacji XX wieku w Busku-Zdroju.
 
XXXI Międzynarodowe Buskie Spotkania z Folklorem. Zespół „Gnieździska” z Gnieździsk k. Łopuszna, 27 maja 2007

W Buskim Samorządowym Centrum Kultury działają trzy młodzieżowe zespoły wokalno-muzyczne, orkiestra dęta, instrumentalny kwartet „Zdrojowy”, zespół recytatorski, dziecięce koło plastyczne, klub fotograficzny, klub dziecka, klub twórców nieprofesjonalnych. W tym samym budynku znajduje się kino „Zdrój”, a także Szkoła Muzyczna I stopnia im Krzysztofa Pendereckiego.

Stałe imprezy kulturalne w Busku-Zdroju:

Przy Alei Mickiewicza mieści się Galeria „Zielona” założona w 1990 r., która prezentuje dzieła artystów polskich i zagranicznych z rodzaju malarstwa, rzeźby, fotografii, tkaniny.

MediaEdytuj

W Busku-Zdroju swoją siedzibę ma Tygodnik Ponidzia, na łamach którego redakcja publikuje informacje dotyczące gmin: Busko-Zdrój, Gnojno, Nowy Korczyn, Pacanów, Solec-Zdrój, Stopnica, Wiślica, Kazimierza Wielka, Opatowiec, Bejsce, Skalbmierz, Pińczów, Działoszyce, Michałów, Złota oraz miasto Chmielnik. Teksty, równolegle z wersją papierową, zamieszczane są w wersji elektronicznej na stronie internetowej tygodnikponidzia.pl [32].

Informacje lokalne w internecie publikuje portal busko.com.pl[33], a takżę portal busko.pl. Od sierpnia 2018 r. na informacyjnej niwie działa również internetowy serwis infobusko.pl[34].

W Busku-Zdroju od 15 listopada 2006 roku do 12 listopada 2015 roku działała lokalna rozgłośnia radiowa „Twoje Radio Busko” nadająca na częstotliwości 1584 kHz AM (fale średnie)[35], ponadto do chwili obecnej dla Buska nadaje lokalna telewizja internetowa „Telewizja Ponidzie”[36].

Od początku 2020 roku uruchomiony został portal busko.pl, zawierający informacje dla mieszkańców ale również dla turystów. Busko-Zdrój posiada również własną aplikację mobilną "Atrakcje busko" do pobrania ze sklepu play.

Sport, rekreacja, turystykaEdytuj

Sport i rekreacjaEdytuj

W Busku-Zdroju funkcjonuje IV-ligowy klub piłkarski AKS Busko-Zdrój 1947, posiadający stadion na 1143 miejsc siedzących z bieżnią lekkoatletyczną i pełnowymiarowym boiskiem. W sąsiedztwie stadionu znajduje się hala sportowa umożliwiająca organizowanie zawodów międzynarodowych w piłkę ręczną, siatkową, koszykówkę, halową piłkę nożną przy widowni do 500 osób.

Wiosną każdego roku rozgrywany jest w Busku-Zdroju Memoriał Kolarski im. Andrzeja Imosy – otwarte zawody sportowe.

Do dyspozycji mieszkańców są Skate Park oraz liczne siłownie zewnętrzne i boiska, m.in. przy wszystkich placówkach edukacyjnych, korty tenisowe w Parku Zdrojowym, boiska plażowe przy Skate Parku, Stadion Miejski wraz z całą infrastrukturą, 21 km ścieżek rowerowych oraz zbiornik retencyjno-rekreacyjny Radzanów . Zimą dzieci zjeżdżają na sankach z niewielkiego wzniesienia znajdującego się przy Alei Mickiewicza, zwanego przez mieszkańców „Byczokiem”.

W mieście znajdują się sześć basenów krytych:

  • Pływalnia Miejska im. Stefana Komendy w centrum miasta otwarta w 2001 roku; z rurą o długości 65 metrów.
  • Dwa baseny w obiektach sanatoryjnych: „Włókniarz” i „Krystyna”.
  • Baseny termalne "Słowacki Medical & Spa".
  • Basen w Hotelu "Słoneczny Zdrój".

oraz dwa baseny w 21 Wojskowym Szpitalu Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjnym ( zespół saun: fińska, łaźnia parowa, sauna na podczerwień.

Pomiędzy osiedlami Kościuszki a Pułaskiego zlokalizowany jest Skate Park a także nowoczesne place zabaw, boiska piaskowe do gry w piłkę siatkową i ręczną. Teren rekreacyjny został rozbudowany o mini pump track a także zaplecze sanitarne.

Buski Ośrodek Sportu i Rekreacji poza obiektem Pływalni Miejskiej obejmuje również Stadion Miejski ( przebudowany i zmodernizowany w latach 2017-2020), tereny rekreacyjne pomiędzy osiedlami Kościuszki i Pułaskiego, zbiornik retencyjno-rekreacyjny "Radzanów" a także boiska "Orlik".

Do niedawna funkcjonował basen otwarty w Parku Zdrojowym.

Dwa kilometry na południe od Buska znajduje się ogólnodostępny zbiornik retencyjno-rekreacyjny w Radzanowie o pow. 23 ha.

W okolicach Szpitala dziecięcego Górka, znajduje się prywatny ośrodek hipoterapii i jazdy konnej "Hipoland"

W 2006 r. oddano do użytku nowoczesną halę sportową, o europejskim standardzie.

W kwietniu 2021 roku oddana zostanie druga co do wielkości tężnia solankowa w Polsce. Obiekt zlokalizowany jest w nowej części Parku Zdrojowego.

Busko-Zdrój posiada 21 kilometrów ścieżek rowerowych zlokalizowanych głównie w obrębie Lasu Winiarskiego.

TurystykaEdytuj

Trzy szlaki turystyczne:

  •   czerwony z Buska do Solca-Zdroju 27 km
  •   zielony z Buska do Wiślicy 90 km
  •   niebieski z Pińczowa do Wiślicy 39 km

Nadają się one zarówno do turystyki pieszej, rowerowej jak i biegów narciarskich.

Busko-Zdrój w filmieEdytuj

Sanatorium „Marconi”, „21 WSzUR”, „Nida”, park zdrojowy i kilka innych miejsc w Busku-Zdroju posłużyło za plan filmowy przy realizacji 51. odcinka serialu „Ojciec Mateusz”, zatytułowanego Talent. Zdjęcia kręcono w dniach od 29 czerwca do 1 lipca 2010 r.[37]

Nazwa miastaEdytuj

Nazwa miejscowości Busko-Zdrój pisana z łącznikiem (dywizem) jest formą zatwierdzoną urzędowo[38]. Forma nazwy pisana bez łącznika, tzn. Busko-Zdrój, jest natomiast formą potoczną. Do niedawna forma Busko-Zdrój była jednak podawana jako poprawna przez słowniki języka polskiego (np. przez „Nowy słownik ortograficzny PWN”). Powstawał przez to rozdźwięk pomiędzy formą urzędową nazwy tego miasta a formą słownikową. Jednak te różnice przestały istnieć w 2004 roku. Wtedy to Rada Języka Polskiego uchwaliła, że dwuczłonowe nazwy wszystkich miejscowości z członem „Zdrój” występującym na drugim miejscu, należy pisać z łącznikiem, co znaczy, że również z językowego punktu widzenia obecnie jedynie poprawną formą jest Busko-Zdrój.

Włodarze w historii miastaEdytuj

 
Pierwsza buska Rada Miejska z lat 1917–1918
 
Urzędnicy i obywatele przed budynkiem Starostwa Stopnickiego z siedzibą w Busku-Zdroju (1920 r.)
Data powołania Data zakończenia Stanowisko Imię i nazwisko, opis
1824 1826 burmistrz Józef Nestowicz[39] (*1769, +12.01.1847)
1917 1918 burmistrz Ludwik Jarczyński – pierwszy burmistrz po odzyskaniu niepodległości
1918 1939 burmistrz Kazimierz Gałdziński
1945 1946 burmistrz Stanisław Maroński
... ... ...
1981-10-12 1990-10-31 naczelnik Stefan Komenda
1990-06-18 1992-10-08 burmistrz Piotr Iwański
1992-10-08 1994-07-01 burmistrz Edward Serafin
1994-07-01 2002-11-18 burmistrz Stefan Komenda
2002-11-19 2004-09-27 burmistrz Stefan Komenda – pierwsze bezpośrednie wybory burmistrza
2004-12-09 2006-12-06 burmistrz Witold Gajewski
2006-12-06 2010-12-13 burmistrz Piotr Wąsowicz
2010-12-13 aktualnie burmistrz Waldemar Sikora

Miasta partnerskieEdytuj

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ a b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r.. GUS, 2011-08-10, s. 142. ISSN 1505-5507.
  2. ↑ a b Busko-Zdrój w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ Tomasz Pietras: „Krwawy wilk z pastorałem”. Biskup krakowski Jan zwany Muskatą. Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 2001, s. 68. ​ISBN 83-86951-87-7​
  4. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 22-23.
  5. ↑ Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku. ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 113.
  6. ↑ a b Michał Jurecki, Ponidzie. W świętokrzyskim stepie, Wydanie III, Kraków 2007, ​ISBN 978-83-60506-94-3​. Rozdział: Busko-Zdrój, s.44
  7. ↑ Roman Grodecki, Dzieje klasztoru premonstrateńskiego w Busku w wiekach średnich, Kraków 1913
  8. ↑ Testament rycerza Dzierżka na portalu Polska.pl. [dostęp 4 sierpnia 2009].
  9. ↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012
  10. ↑ a b c d e Leszek Marciniec, Kurortu czar, Wydanie II, Busko-Zdrój 2009, ​ISBN 978-83-928092-1-0​, s.10,11
  11. ↑ Obwieszczenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 listopada 1927 r. w przedmiocie zmiany nazwy gminy miejskiej Busk w powiecie stopnickim, wojew. kieleckiem. Dz. Urz. Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z 1927 r. Nr 3 i 4, poz. 12, s. 25)
  12. ↑ Amtliches Gemeinde 1943 ↓, s. 51-52.
  13. ↑ Borzobohaty 1988 ↓, s. 224,.
  14. ↑ Kalendarium Buska (pol.). busko.travel. [dostęp 2012-08-09].
  15. ↑ Wojciech Jankowski, Mały przewodnik po Polsce, Wydawnictwo Sport i Turystyk Warszawa 1983 ​ISBN 83-217-2329-2​ s. 89
  16. ↑ Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2010 r.. GUS, 2011-06-10, s. 96. ISSN 1734-6118.
  17. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie. 2020-09-30. s. 1. [dostęp 2015-10-07].
  18. ↑ Hotel Bristol, Bristol**** Art & Medical Spa [dostęp 2019-01-07] (pol.).
  19. ↑ Sanatorium „Willa Zielona”. uzdrowisko-busko-zdroj.com.pl. [dostęp 2015-10-07].
  20. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-19].
  21. ↑ Buski PKS do likwidacji - powodem złe wyniki finansowe, busko.com.pl, 2 lipca 2013 [dostęp 2018-07-15] (pol.).
  22. ↑ Linia Sitkówka Nowiny – Busko-Zdrój (73), bazakolejowa.pl [dostęp 2017-11-22] (pol.).
  23. ↑ Michał Kita: Pociągiem do Buska po 13 latach przerwy. Jechał nawet Koziołek-Matołek. Radio Kielce, 2018-06-30. [dostęp 2018-07-15].
  24. ↑ a b Aleksandra Michalskiego (1855–1904) badania buskich wód mineralnych – Jerzy Gągol, Gertruda Herman
  25. ↑ Gertruda Herman, Jerzy Gągol, Wody mineralne w rejonie Buska–Zdroju i Solca-Zdroju, „Przegląd Geologiczny”, vol. 48, nr 7, Kielce 2000.
  26. ↑ Urząd MiG Busko-Zdrój: Choroby, które leczymy. busko.pl, 2012-06-13.
  27. ↑ Słoneczny Zdrój Hotel Medical Spa&Wellness – strona oficjalna
  28. ↑ Historia Pensjonatu Sanato, sanato.com.pl [dostęp 2019-07-04] (pol.).
  29. ↑ Leszek Marciniec: Spacerkiem po Busku_zdroju i okolicy. Kazimierza Wielka: Kazimierska Agencja Drukarska, 2009, s. 23. ISBN 978-83-928092-0-3.
  30. ↑ Informacja. busko.sr.gov.pl. [dostęp 2015-01-03].
  31. ↑ Uchwała Rady Miejskiej w sprawie zmiany imienia szkoły
  32. ↑ Tygodnik PONIDZIA. [dostęp 2020-01-06].
  33. ↑ O portalu. [dostęp 2020-01-06].
  34. ↑ Jarosław Kruk: Witamy w nowym internetowym serwisie informacyjnym Buska – miasta, gminy i powiatu!. 2018-08-23. [dostęp 2020-01-06].
  35. ↑ Wykaz koncesji i decyzji - Nadawcy koncesjonowani - Nadawcy i operatorzy - Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, krrit.gov.pl [dostęp 2016-01-18].
  36. ↑ Telewizja Ponidzie: Busko, Pińczów, Kazimierza Wielka, Jędrzejów, ponidzie.tv [dostęp 2016-01-18].
  37. ↑ Dziś w TVP1 emisja odcinka serialu „Ojciec Mateusz”, którego akcja toczy się w Busku-Zdroju: reportaż z planu zdjęciowego, busko.com.pl, 2010-10-21
  38. ↑ Obwieszczenie Ministra Administracji i Cyfryzacji w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części z dnia 4 sierpnia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1636)
  39. ↑ Leszek Marciniec, Pomniki, figury, tablice pamiątkowe w Busku-Zdroju, Krosno: Oficyna Wydawnicza Apla, 2007, s. 29, ISBN 83-7450-046-8, OCLC 749754515.
  40. ↑ busko.pl

BibliografiaEdytuj

  • Kalendarz świętokrzyski 2005.Z dnia na dzień przez stulecia. Kielce 2004.
  • Wojciech Borzobohaty: Jodła. Okręg radomsko-kielecki ZWZ-AK 1939–1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1988.
  • Roman Grodecki, Dzieje klasztoru premonstrateńskiego w Busku w wiekach średnich, Akademia Umiejętności, Kraków, 1913
  • Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis für das Generalgouvernement auf Grund der Summarischen Bevölkerungsbestandsaufnahme am 1. März 1943. Krakau: Burgverlag Krakau G.m.b.H., 1943. ISBN 978-3-943844-50-4. OCLC 876381994.

Linki zewnętrzneEdytuj

 
, panorama
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Busko-Zdrój&oldid=62234071”