Rynek (urbanistyka)

Ten artykuł od 2010-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Rynek – centralny plac miejscowości, charakterystyczny dla urbanistyki europejskich miast. Rynki wytyczano od początku średniowiecza do XIX wieku.

Pochodzenie nazwy

Słowo „rynek” pochodzi od niemieckiego terminu „ring” (pol. „pierścień”), który pojawił się na ziemiach polskich wraz z przeprowadzanymi lokacjami na prawie magdeburskim. „Ring” oznacza specyficzny rodzaj rynku z umieszczonym pośrodku blokiem zabudowy. Niemieckim odpowiednikiem słowa „rynek” jest „markt” lub „marktplatz”.

Funkcje

Rynek był przestrzenią wymiany handlowej i miejscem, w którym zbiegały się drogi prowadzące do miasta. Lokalizowano przy nim ratusz – siedzibę władz miejskich – a w jego pobliżu najczęściej także główny budynek sakralny miasta. Na terenach dzisiejszej Polski układ przestrzenny rynku, jego funkcja i zadania związane były z przyjęciem prawa niemieckiego (najczęściej magdeburskiego). Inne zabudowania typowe dla rynków to sukiennice, kramy i ławy chlebowe, waga, a także pręgierz i studnia.

Rynki były najczęściej wytyczane na planie czworokąta, choć niektóre z nich posiadają formę trójkąta (Rynek Kościuszki w Białymstoku, rynki w Jaworznie, Brodnicy, Łowiczu), czy rozszerzającej się ulicy (Chojnów, Środa Śląska, Miasteczko Śląskie, Niemodlin). Od czasów renesansu projektowano niekiedy symetryczne rynki wielokątne (np. sześciokątny rynek w Krynkach, ośmiokątny rynek Nowego Miasta w Łodzi).

Rynki w Polsce

Z tym tematem związana jest kategoria: Rynki miejskie w Polsce.

Rynki zostały wytyczone w większości polskich miast i niektórych wsiach, których prawa lokacyjne wydano w średniowieczu. Nie posiadają ich natomiast miasta lokowane później, przede wszystkim te, które rozwinęły się i uzyskały prawa miejskie w XIX i XX wieku.

Największe place rynkowe w Polsce znajdują się w Olecku (64 288 m²^[1]^[2]^[3]), Latowiczu (o powierzchni ok. 43 000 m²^[4]), Krakowie (o powierzchni ok. 40 000 m²), Tarnogrodzie (niecałe 40 000 m²), Wrocławiu (prawie 40 000 m², a wraz z rynkiem pomocniczym około 48 500 m²).

Najdłuższe rynki znajdują się w Myszyńcu (430 m^[5]) i Pułtusku (380 m), a w Chojnowie, Magnuszewie i Sławatyczach mają one boki o długości ponad 300 m.

Z rynku we Wrocławiu wybiega promieniście 11 ulic.