Kazys Boruta

litewski poeta, pisarz i działacz polityczny

Kazys Boruta (ur. 6 stycznia 1905 w Kūlokai, zm. 9 marca 1965 w Wilnie) – litewski poeta, pisarz i działacz polityczny. Na podstawie jego powieści Młyn Bałtaragisa powstał pierwszy litewski musical Narzeczona diabła w reżyserii Arūnasa Žebriūnasa.

Kazys Boruta
Ilustracja
Znaczek z wizerunkiem Kazysa Boruty, 2005
Data i miejsce urodzenia

6 stycznia 1905
Kūlokai

Data i miejsce śmierci

9 marca 1965
Wilno

Narodowość

litewska

Alma Mater

Uniwersytet Litewski

Dziedzina sztuki

literatura

Życiorys

edytuj
 
Kūlokai, dom w którym urodził się Kazys Boruta
 
Tablica pamiątkowa w Kūlokai
 
Pomnik Kazysa Boruty na cmentarzu na Rossie, Wilno

Kazys Boruta urodził się w małej wsi Kūlokai w rejonie mariampolskim[1]. W czasie I wojny światowej mieszkał w Moskwie i tam uczył się w gimnazjum. W 1918 roku wrócił na Litwę. Od 1920 roku kontynuował naukę w gimnazjum w Mariampolu i Mariampolskim Seminarium Nauczycielskim[2]. W latach 1924–1926 studiował język litewski, literaturę i historię na wydziale humanistycznym Uniwersytetu Litewskiego[3].

Angażował się w działalność polityczną socjalistycznej młodzieży pozostającej w opozycji do rządu za co zmuszony został do emigracji. W 1926 Wyjechał do Austrii, gdzie studiował literaturę, filozofię i historię na Uniwersytecie Wiedeńskim[4]. W 1927 roku podczas wakacji na Litwie, został aresztowany i zwolniony pod warunkiem, że opuści Litwę. Przez jakiś czas mieszkał w Rydze, a do 1928 roku kontynuował naukę w Wiedniu[2]. W 1931 roku Boruta wrócił na Litwę. Wspólnie z Kostą Korsakiem wydawał antyfaszystowskie pismo „Trečias frontas”[5]. Za nielegalną działalność polityczną w 1933 roku został aresztowany i skazany na 4 lata więzienia[5]. Dzięki staraniom Towarzystwa Pisarzy Litewskich został zwolniony w 1935 roku[2].

W 1941 roku rozpoczął pracę w Litewskiej Akademii Nauk jako kierownik Muzeum Literatury[2]. Podczas okupacji niemieckiej pracował w Instytucie Litewskiej Literatury i Folkloru, uratował rękopisy Adama Mickiewicza przed zniszczeniem i ukrywał Żydów przed nazistami[6]. Chociaż Boruta był socjalistą, krytykował nowy porządek. 17 marca 1946 został aresztowany i zgodnie z art. 58-12 kodeksu karnego RFSRR został skazany za działalność antyradziecką na 5 lat więzienia na Syberii[7]. Dzięki staraniom jego żony został osadzony w więzieniu znajdującym się w wileńskiej dzielnicy Rossa[6]. 17 grudnia 1949 roku został zwolniony na skutek amnestii, ale musiał publicznie ogłosić przyznanie się do swoich rzekomych błędów ideologicznych[4].

Po powrocie do Wilna poświęcił się głównie tłumaczeniom i pracy twórczej[5]. Przez długi czas nie wolno mu było nic wydawać, a jego tłumaczenia ukazywały się pod innymi nazwiskami. W 1965 roku otrzymał honorowy tytuł zasłużonego dla kultury Litewskiej SRR[2][4]. Pisarz zmarł 9 marca 1965 roku w Wilnie i pochowany został na cmentarzu na Rossie[5].

Pseudonimy

edytuj

Kazys Boruta zaczął publikować swoją twórczość w 1920 roku i posługiwał się wieloma pseudonimami: A. Vandra, Antanas Avižienius, Anupras Paketuris, E. Erika, E. Linonis, El. Vėtra, K. A. Apuokas, K. Aruta, K. Linonis, L. Vailila, Petras Povilionis, V. Vaja, V. Vandra, Vincas Dovinė[2][4].

Życie prywatne

edytuj

Był trzykrotnie żonaty: Ona Kazanskaitė-Borutienė (1905–1941), Elga Borutienė (1917–2006), Jadvyga Čiurlionytė-Abraitienė-Borutienė (1900–1992)[8].

W kulturze

edytuj

Najbardziej znanym dziełem jest powieść wydana w 1945 roku Młyn Bałtaragisa. W 1966 roku została wystawiona sztuka w Teatrze Dramatycznym w Kownie. W 1974 roku powstał na kanwie powieści pierwszy litewski musical Narzeczona diabła w reżyserii Arūnasa Žebriūnasa z muzyką skomponowaną przez Wiaczesława Ganelina[9][10][11]. W 2011 Teatr Tańca wystawił balet oparty na powieści z choreografią V. Brazdyla[11].

Wybrane dzieła

edytuj

Poezja

edytuj
  • A-lo!, 1925
  • Kryžių Lietuva, 1927
  • Dainos apie svyruojančius gluosnius, 1927
  • Duona kasdieninė, 1934
  • Eilės ir poemos, 1938
  • Drumstas arimų vėjas, 1928
  • Namas Nr. 13, 1928
  • Mediniai stebuklai, 1938
  • Kelionės į Šiaurę, 1930–1939
  • Saulę ant savo pečių parnešti išėjo, 1940
  • Młyn Bałtaragisa, 1945
  • Dangus griūva, 1955
  • Sunkūs paminklai, 1960
  • Jurgio Paketurio klajonės, 1963

Przypisy

edytuj
  1. Rašytojo Kazio Borutos gimtoji sodyba. Kultūros paveldo departamentas. [dostęp 2019-07-08]. (lit.).
  2. a b c d e f Kazys Boruta. Antologija - Klasikinės Lietuvių literatūros. [dostęp 2019-07-07]. (lit.).
  3. Kazys Boruta. Lubimyczytac.pl. [dostęp 2019-07-07].
  4. a b c d Kazys Boruta. Rašyk.lt. [dostęp 2019-07-08]. (lit.).
  5. a b c d Kazys Boruta. Tlumacz-litewskiego.pl. [dostęp 2019-07-08]. (lit.).
  6. a b Nonkomformistas, neįtikęs jokiai valdžiai – rašytojas Kazys Boruta. 8diena.lt. [dostęp 2019-07-08]. (lit.).
  7. Autorius nuteistas penkeriems, o jo knyga – dvidešimčiai metų kalėti. Bernardinai.lt. [dostęp 2019-07-08]. (lit.).
  8. Kazys Boruta. Howling Pixel. [dostęp 2019-07-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-08)].
  9. Zmarł reżyser filmowy Arūnas Žebriūnas. Wilnoteka. [dostęp 2019-07-08].
  10. Narzeczona diabla (1974). IMDb.com. [dostęp 2019-07-08]. (ang.).
  11. a b Kauno rajono sodybos ir vilos - K. Borutos. Kauno rajono savivaldybės viešoji biblioteka. [dostęp 2019-07-08]. (lit.).

Bibliografia

edytuj
  • Vytautas Kubilius, Kazio Borutos kūryba. Vilnius, 1985
  • Lietuvių enciklopedija, Bostonas, 1954, t. 2, s.241-247
  • Valerija Vilnonytė, Kazys Boruta: bibliografija, Vilnius, 1978
  • Visuotinė lietuvių enciklopedija, Vilnius, 2002, t.3, s. 374