Klon zamszowaty
Klon zamszowaty (Acer velutinum Boiss.) – gatunek drzewa z rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae). W obrębie rodzaju sklasyfikowany do sekcji Acer i serii Acer[5]. Występuje pospolicie w górach Kaukaz oraz na północy irańskich ostanów Azerbejdżan Wschodni, Azerbejdżan Zachodni i Gilan. W naturze jest powszechny w żyznych lasach liściastych. Poza naturalnym zasięgiem w Rosji i na Białorusi jest często sadzony przy drogach[5]. W Polsce to drzewo można spotkać w ogrodzie botanicznym Uniwersytetu Warszawskiego[6] oraz w Arboretum w Rogowie[7].
| |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
klon zamszowaty | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Acer velutinum Boissier Diagn. pl. orient. ser. 1, 6:28. 1846 ("1845")[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Klon zamszowaty jest jednym z najwyższych klonów – może osiągać wysokość nawet do 60 m[8]. Niewiele gatunków klonu rośnie szybciej i większych. Od pozostałych gatunków klonów odróżnia się wielkimi liśćmi z zaokrąglonymi klapkami. Jest znany od wielu lat, ale jest zaskakująco rzadko uprawiany[5].
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Drzewo zazwyczaj dorastają do 20–25 m wysokości, ale niektóre okazy mogą osiągnąć wysokość ponad 60 metrów[8], przy średnicy pnia przekraczającej 1 m[7]. Posiada szeroką koronę[5]. Pień jest pokryty gładką, szarą i cienką korą[7][9]. Młode gałęzie są zielone, z czasem stają się czerwonawe, w końcu grube konary są barwy od brązowej do szarej[5].
- Liście
- Liście są 5-klapowe z zaokrąglonymi klapkami, na brzegach są grubo i nieregularnie piłkowane z sercowatą nasadą (przypominają liście jawora[7]). Mają 15-25 cm szerokości i są jednymi z największych wśród wszystkich gatunków klonów – większe posiada tylko klon wielkolistny. W zależności od odmiany od spodu liście są nagie lub kosmato owłosione[7]. U formy typowej (owłosionej) blaszka liściowa od spodu jest niebiesko-zielona, czasem żółto-brązowo zabarwiona wzdłuż nerwów. U odmiany nagą blaszką liściową, od spodu jest ona zielona[7]. Ogonek liścia ma 10-25 cm długości[10]. Liście jesienią przebarwiają się na żółto[6].
- Kwiaty
- Niepozorne, mają żółtawo-zieloną barwę i zebrane są w prosto wzniesione, wiechowate kwiatostany o długości 8-12 cm. Pojawiają się one jednocześnie z liśćmi w maju[7].
- Owoc
- Orzeszki mają 3-6 cm długości. Są grube i zebrane w parach wyprostowanych względem siebie lub rozwartych. Orzeszki tkwią w gęsto splątanym włóknie. Są mniejsze niż inne owoce gatunków tej serii[5].
Ekologia edytuj
Gatunek opisywany jest jako odporny na mróz (zaliczany jest do stref mrozoodporności 5A–7B)[9], jednak w Polsce często marznie do granicy śniegu i uchodzi za wrażliwy na mrozy[7]. W warunkach naturalnych rośnie w żyznych i raczej wilgotnych lasach osiągając 1800 m n.p.m. Najczęściej gatunkowi temu towarzyszą: buk wschodni (Fagus sylvatica subsp. orientalis), lipa kaukaska (Tilia caucasica), parrocia perska (Parrotia persica), skrzydłorzech kaukaski (Pterocarya fraxinifolia)[7]. W uprawie zalecany jest na stanowiska eksponowane na pełnym słońcu lub w półcieniu. Odpowiednia gleba powinna być dobrze odwodniona, piaszczysta, ilasta lub gliniasta. Preferuje glebę od kwaśnej do naturalnej (mniej niż 6,8-7,2 pH)[9].
Liczba chromosomów edytuj
Nie ma konsensusu co do liczby posiadanych chromosomów. Podaje się 2n = 26 (Santamour 1988), ale inne źródła mówią o 52 chromosomach (poliploidalność)[5].
Zmienność edytuj
Wyróżnia się trzy odmiany tego gatunku[5]:
- var. velutinum – odmiana typowa z liśćmi sinawymi i kosmato owłosionymi[7],
- var. glabrescens (Boissier & Buhse) Murray (1969) (synonim: Acer insigne) – odmiana z gładkimi, zielonymi liśćmi od spodu.
- var. vanvolxemii (Masters) Rehder (1938) – odmiana z liśćmi od spodu niebiesko-zielonymi i owłosionymi na nerwach. Liście są większe niż u odmiany typowej i glabrescens (do 30 cm średnicy). Rośnie naturalnie w Kachetii, w dolinach rzek porośniętych górskimi lasami. Rośliny z tego taksonu zostały zebrane przez G. van Volxema niedaleko miasta Lagodechi w środkowym Kaukazie i sprowadzony przez niego w 1873 do Kew Gardens.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-04] (ang.).
- ↑ Taxon: Acer velutinum. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-04-18]. (ang.).
- ↑ Acer velutinum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Gelderen D. M., 1994, Maples of the world, str. 180
- ↑ a b Acer velutinum. mohsho. [dostęp 2010-04-09]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste A-B. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991, s. 155. ISBN 83-01-10135-0.
- ↑ a b Relict Trees of Azerbaijan. Visions of Azerbaijan. [dostęp 2015-10-13]. (ang.).
- ↑ a b c horticopia. [dostęp 2010-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-21)]. (ang.).
- ↑ UBC Botanical Garden and Centre for Plant Research. [dostęp 2010-04-10]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Gelderen D. M., 1994, Maples of the world, str. 180.