Kołpaczek antylski
Kołpaczek antylski (Panaeolus antillarum (Fr.) Dennis) – gatunek grzybów należący do rzędu pieczarkowców (Agaricales)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
kołpaczek antylski |
| Nazwa systematyczna | |
| Panaeolus antillarum (Fr.) Dennis Kew Bull. 15(1): 124 (1961) | |
_Dennis_719277.jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Panaeolus, Galeropsidaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1828 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Agaricus antillarus. Obecną nazwę nadał mu Richard William George Dennis w 1961 r.[1] Ma 11 synonimów. Niektóre z nich:
- Anellaria antillarum (Fr.) Hlaváček 1997
- Anellaria sepulchralis (Berk.) Singer 1951
- Psilocybe antillarum var. praelonga (Fr.) Guzmán 2005[2].
Polska nazwa na podstawie internetowego atlasu grzybów[3].
Morfologia
edytujŚrednica do 2–8 cm, kształt tępo stożkowaty, promieniście pofalowany, prążkowany. Brzeg początkowo podwinięty, potem prosty. Powierzchnia nieco lepka, naga, u młodych okazów nieco higrofaniczna, cętkowana i promieniście prążkowana, początkowo ciemnobrązowa z jaśniejszymi brązowymi lub jasno brązowoszarymi obszarami, później plamista z promieniście prążkowanymi obszarami o barwie od ciemnobrązowej do brązowej, czasami prawie białej, z wiekiem paskowana i nakrapiana, jednak nie podzielona na poletka i nie łuszcząca się[4]
Blaszkowy, blaszki wąsko przyrośnięte, średnio gęste, z międzyblaszkami (l=4), szerokie (6–9 mm), początkowo bladoszarobiałe, potem ciemnoszare do czarnych, lekko cętkowane. Ostrza biało oprószone[4].
Wysokość 4,5–11 cm, średnica 0,3–0,7 cm, górą cylindryczny, ku dołowi stopniowo rozszerzający się. Powierzchnia matowa, górą prążkowana, niżej gładka, drobno grudkowata do ziarnisto-oprószonej. Wierzchołek białawy, podstawa jasno szaropomarańczowa z białą, filcowatą grzybnią. Brak częściowej osłony[4].
O grubości 3–5 mm, białawy, nie zmieniający barwy po zgnieceniu. Zapach i smak łagodny[4].
Czarny[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki w widoku z przodu szeroko cytrynowate, 11,8–14,4 × 9,6–11,2, z boku asymetrycznie elipsoidalne 8,0–10,2 μm, Q = 1,14–1,37, z szerokimi centralnymi porami rostkowymi o średnicy do 3 μm, gładkie, ciemnobrązowe do prawie czarnych, grubościenne (0,7– 1,0 µm). Podstawki 24–30 × 12,5–14,5 µm, szeroko maczugowate, 4-sterygmowe, bez sprzążek. Bazydiole szeroko maczugowate. Chryzocystydy 32–45 × 11–14 µm, maczugowate, rzadko z małą brodawką, o bladożółtym kolorze, z refrakcyjną, oleisto-szklistą zawartością. Krawędź blaszek sterylna. Cheilocystydy 28–38 × 6,5–12 µm, nieregularnie wrzecionowate do nieregularnie napęczniałych, szeroko rozwarte, rzadko dwudzielne, szkliste, cienkościenne. Brak pileocystyd. W tramie kapelusza strzępki o średnicy 5–20 μm, o nieregularnym zarysie, napęczniałe, szkliste, nieamyloidalne, cienkościenne, w skórce trzonu o średnicy 3,2–6,5 μm, cylindryczne, szkliste, nieamyloidalne, nie galaretowate, nie inkrustowane, cienkościenne, w miąższu trzonu podobne, o średnicy do 13 μm. Kaulocystydy 28–48 × 6,5–9,5 µm[4].
Występowanie i siedlisko
edytujGatunek kosmopolityczny występujący na wielu wyspach i wszystkich kontynentach poza Antarktydą[5]. Brak go w opracowanym przez Władysława Wojewodę wykazie wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski[6], w późniejszych latach podano jednak dwa jego stanowiska[7]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[3].
Grzyb koprofilny rozwijający się na odchodach zwierząt roślinożernych[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-10-13] (ang.).
- ↑ Index Fungorum [online] [dostęp 2023-10-13] (ang.).
- ↑ a b Aktualne stanowiska Panaeolus antillarum w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2023-10-13] (pol.).
- ↑ a b c d e f g Dennis E. Desjardin, Brian A. Perry, Panaeolus antillarum (Basidiomycota, Psathyrellaceae) from wild elephant dung in Thailand, „Current Research in Environmental & Applied Mycolog”, 7 (4), gbif.org, 2017, s. 275–281 [dostęp 2023-10-06] (ang.).
- ↑ Występowanie Panaeolus antillarum na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-10-13].
- ↑ Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 487, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-10-13] (pol.).