Kościół św. Antoniego Padewskiego w Buku
Kościół św. Antoniego Padewskiego w Buku – średniowieczna budowla, posiadająca unikatowe w skali regionu rozwiązania architektoniczne oraz cenne wyposażenie. Świątynia położona jest na niewielkim wzniesieniu, w centrum wsi Buk, w województwie zachodniopomorskim, w gminie Dobra (Szczecińska). Jest kościołem parafialnym, należącym do dekanatu Szczecin Pogodno, archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej.
 nr rej. A-498 z dnia 14.05.1956
| |||||
| kościół parafialny | |||||
_kosciol_dron_(1).jpg) Kościół św. Antoniego Padewskiego w Buku | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||
| Wyznanie | |||||
| Kościół | |||||
| Parafia | |||||
| Wezwanie | |||||
| |||||
Położenie na mapie gminy Dobra (Szczecińska)  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu polickiego  | |||||
| 53°29′59″N 14°21′15″E/53,499778 14,354150 | |||||
_kosciol_(8).jpg)
Historia
edytujKościół powstał w XIII w. jako prosta budowla, wzniesiona na planie prostokąta, bez wyodrębnionego prezbiterium i wieży[1]. Pierwotnie, główne wejście do świątyni wiodło przez ostrołukowy portal, wykuty w zachodniej ścianie szczytowej – portal ten zachował się do dnia dzisiejszego, lecz nie jest już użytkowany[1]. Wnętrze kościoła oświetlało 6 wąskich, ostrołukowych okien w ścianie południowej i trzy w ścianie wschodniej[1]. W XVI w. wybudowano wieżę, a pod nią utworzono kruchtę, odgradzając ją od reszty kościoła wysoką, ceglaną ścianą[1][2].
W XVIII w. przebudowano zakrystię, tworząc nad nią emporę kolatorską wyposażoną w piec z ozdobnych kafli – jeden z nich zachował się do dzisiaj[1]. W połowie XIX w. zamurowano istniejące dotychczas okna i wykuto nowe otwory okienne – dwa w ścianie wschodniej i cztery w ścianie południowej[1]. Okna te są znacznie szersze od poprzednich, lecz – podobnie jak tamte – mają ostrołukowe zakończenia. W tym samym okresie utworzono również nowe wejście do świątyni od strony południowej[1].
Na przełomie XIX i XX w. w kościele bywała angielska pisarka Elizabeth von Arnim, mieszkająca w latach 1896–1908 w pobliskich Rzędzinach[3]. O kościele w Buku wspominała ona w swojej pierwszej książce: Elizabeth and Her German Garden[3].
Bryła kościoła nie ucierpiała w czasie II wojny światowej i dotrwała do naszych czasów bez większych przeróbek. Kościół został poświęcony 31.07.1960[2]. W 1963 w kościele przeprowadzono prace remontowe[4].
Opis budowli
edytujKościół zbudowany jest z 26 warstw kostki granitowej[1]. Nie ma wydzielonego prezbiterium. Wnętrze przykryte jest drewnianym stropem. Zarówno kościół, jak i zlokalizowana w części zachodniej wieża, przykryte są dachem dwuspadowym. Wieża, węższa od nawy, tylko nieznacznie przewyższa kalenicę dachu kościoła. Od strony północnej do kościoła przylega niewielka dobudówka, pełniąca rolę zakrystii. W jej przyziemiu znajdowała się krypta grzebalna[1]. Szczyty budynku, od strony wschodniej i zachodniej, wykonane są z cegły i zdobione blendami.
Szczególne zainteresowanie budzi północna ściana korpusu kościoła. Nie ma ona i nigdy nie miała żadnego okna. Jest to jedyny wolno stojący kościół na Pomorzu o takiej cesze[1]. Nie jest znana przyczyna, dlaczego w ścianie tej nie zlokalizowano otworów okiennych.
W kościele w Buku, jako jedynym na Pomorzu, zachowały się fragmenty simy – kamiennej rynny służącej do odprowadzania wody opadowej z połaci dachu[3].
Wyposażenie
edytujNajcenniejszym elementem wyposażenia kościoła jest kamienny ołtarz ambonowy, wykonany w 1711 przez Erharda Lōfflera – twórcę nieistniejącego już ołtarza głównego w szczecińskiej archikatedrze[1]. Ołtarze ambonowe – popularne do drugiej wojny światowej w protestanckich kościołach Pomorza Zachodniego – są obecnie bardzo rzadko spotykane. Bogato zdobiony ołtarz zwieńczony jest trzema figurami aniołów, wspartych na dwóch kolumnach, spiralnie skręconych i oplecionych winną latoroślą.
Na ścianie południowej umieszczono dużych rozmiarów kamienne epitafium generała-majora Ottona Gustava von Lepel[1]. Był on komendantem twierdzy w Kostrzynie. Zmarł w 1735 i został pochowany w kościele w Buku[1].
Kamienne epitafia na Pomorzu to duża rzadkość – większość epitafiów na tym terenie wykonywano bowiem z bogato polichromowanego drewna. Takie właśnie było epitafium kapitana Theophilusa Michaelisa, rannego w bitwie pod Połtawą i zmarłego w Moskwie w 1709[1]. Epitafium to, do lat dziewięćdziesiątych XX w., znajdowało się na ścianie północnej kościoła w Buku. Obecnie eksponowane jest w szczecińskiej archikatedrze[1].
-
Widok ogólny -
Ołtarz ambonowy -
epitafium Ottona Gustava von Lepel -
epitafium Theophilusa Michaelisa (obecnie w archikatedrze szczecińskiej) -
Empora kolatorska
_kosciol_(9).jpg)
_kosciol_(5).jpg)
_kosciol_(6).jpg)
_kosciol_(7).jpg)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Kazimiera Kalita-Skwirzyńska, Mirosław Opęchowski: Dobra i okolice, Stowarzyszenie Czas Przestrzeń Toższmość, Szczecin 2008 ISBN 978-83-923059-7-2.
- ↑ a b Roman Kostynowicz: Kościoły Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej tom II, Szczecińskie Wydawnictwo Archidiecezjalne „Ottonianum”, Szczecin 2000, ISBN 83-7041-202-5.
- ↑ a b c Elżbieta Bruska. Nabożeństwo z hrabiną. „Kurier Szczeciński”. Nr 18/2013 (18992), s. 15, 25.01.2013. „Kurier Szczeciński” sp. z o.o.. ISSN 0137-9240.
- ↑ Józef Pilch, Stanisław Kowalski: Leksykon zabytków architektury Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Wydawnictwo „Arkady”, Warszawa 2012, ISBN 978-83-213-4730-1.