Wikipedia

Kościół św. Józefa Robotnika w Bytomiu (Dąbrowa Miejska)

nieistniejący obecnie kościół rzymskokatolicki w Bytomiu

Kościół św. Józefa Robotnika – rzymskokatolicki kościół parafialny[5], który znajdował się w Bytomiu-Dąbrowie Miejskiej[3][6][7] (dzielnica Stroszek-Dąbrowa Miejska), wzniesiony w latach 1927–1928, zburzony w 2016 roku.

Kościół św. Józefa Robotnika
kościół parafialny
Ilustracja
Kościół w 2011 roku
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Bytom-Dąbrowa Miejska

Adres

ul. Strzelców Bytomskich 66b[1][2] (adres plebanii)[3]

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Józefa Robotnika

Wezwanie

św. Józefa Robotnika[1]

Położenie na mapie Bytomia
Mapa konturowa Bytomia, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Józefa Robotnika”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Józefa Robotnika”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Józefa Robotnika”
Ziemia50°22′13,1″N 18°53′44,2″E/50,370306 18,895611
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Historia edytuj

 
Spękania ściany kościoła z zaznaczonymi datami, pierwszy dzień rozbiórki
 
Świątynia w pierwszym dniu wyburzania

Inicjatorem budowy świątyni na potrzeby przyszłej parafii św. Józefa w Bytomiu był proboszcz bytomskiej parafii Świętej Trójcy, ks. prałat Augustyn Schwierk[1] (Świerk[2][5]). Kościół zaprojektował architekt Theodor Ehl[3][6][1][8][2][5], autor m.in. projektu kościoła Bożego Ciała w Bytomiu-Miechowicach[9]. Działka pod budowę świątyni została ofiarowana przez hrabiego Henckel von Donnersmarcka[2][5]. Kamień węgielny poświęcono i położono 16 października 1927 roku[10]. Budowa kościoła przy ówczesnej Tarnowitzer Chausee trwała kilkanaście miesięcy[1] i rozpoczęła się w 1927 roku[3]. Prace betoniarskie prowadziła firma Kaller i Stachnik, majstrem murarskim był Neumann, a majstrem ciesielskim Ulter z Bytomia[3]. Autorzy wyposażenia są nieznani[3]. Budowę ukończono w 14 października 1928 roku[10]. Świątynia została konsekrowana 21 października 1928 roku[5][11] przez kardynała Adolfa Bertrama[5] z Wrocławia[1], jednocześnie erygowano nową parafię[3]. Ołtarz główny został poświęcony 23 stycznia 1929 roku, a w grudniu 1929 roku poświęcono ołtarz świętej Barbary[5].

Budynek ucierpiał na skutek szkód górniczych[4], które wynikały z prowadzenia podziemnego wydobycia węgla[2] kamiennego na terenie parafii przez Kopalnię Węgla Kamiennego Powstańców Śląskich[12][13], dlatego w latach 1950–1969 przeprowadzono jego remont kapitalny oraz wzmocniono konstrukcję[3][14], mury zostały spojone metalowymi kotwami[2][4]. W 1960 zostały zakupione nowe dzwony[3], powieszono trzy dzwony na miejsce pierwotnych czterech, które zarekwirowała armia niemiecka podczas II wojny światowej[5].

 
Wnętrze nowego kościoła w 2018 roku, widoczne przeniesione elementy wyposażenia ze starej świątyni: stacje drogi krzyżowej, krucyfiks

Na murach kościoła kolejne pęknięcia były zaznaczane inskrypcjami z datami ich powstania[12]. W wyniku szkód górniczych na terenie Dąbrowy Miejskiej dochodziło do wyburzeń budynków mieszkalnych, a co za tym idzie, parafianie zostali częściowo przesiedleni na bytomskie osiedle Stroszek[5]; świątynia pod koniec swego istnienia stała zatem wokół silnie przerzedzonej zabudowy[1].

Decyzja o wyburzeniu kościoła i wybudowaniu nowej świątyni dwa kilometry na północ od starej wynikała więc z kilku czynników: złego stanu technicznego budynku[12] zagrażającemu bezpieczeństwu wiernych[15], położeniu przy ruchliwej szosie, która dodatkowo niekorzystnie wpływała na jego kondycję[4] oraz znacznego zmniejszenia się liczby wiernych w okolicy świątyni[2]. Wojewódzki Konserwator Zabytków, jak i Wydział Architektury Urzędu Miejskiego w Bytomiu wydały zgodę na przeprowadzenie rozbiórki budynku[2][7]; obiekt nie był wpisany do rejestru zabytków[16].

Ostatnia msza święta w świątyni została odprawiona 19 marca 2016 roku[2][8], biskup Jan Kopiec 15 marca tegoż roku wydał dekret o ekssekracji kościoła[2][8], była to pierwsza taka decyzja w diecezji gliwickiej[2]. Obiekt rozpoczęto wyburzać 4 października 2016 roku[7][2][8], likwidację prowadzono etapami za pomocą ciężkiego sprzętu[2]; prace rozbiórkowe zakończono przed 11 grudnia tegoż roku[17].

Część wyposażenia świątyni, tj. organy, stacje drogi krzyżowej, krzyż z figurą Chrystusa Ukrzyżowanego, figurę św. Józefa, tabernakulum, ołtarze boczne, chrzcielnica zostały przeniesione do nowego kościoła i umieszczone w jego przestrzeni[2][5][18]. Witraże również miały być przeniesione, zostały jednak zniszczone przez złodziei[7]. Z wyposażenia starego kościoła zachowano również szaty liturgiczne[14].

Architektura edytuj

 
Fasada kościoła w dniu rozpoczęcia rozbiórki

Konstrukcja budynku była oparta o żelbetowy szkielet, który wymurowano cegłą[1] i otynkowano[3]. Wnętrza nakryto żelbetowymi płaskimi stropami, wzbogacone o dekoracyjne żebra, które nie odgrywały roli konstrukcyjnej[19]. Była to świątynia wolnostojąca, trójnawowa, z jedną wieżą w północno-zachodnim narożniku; nie orientowana[3][1]. Wejście do kościoła znajdowało się w elewacji północnej[20]. Wewnątrz znajdowała się jedna empora z organami[20], w nawie bocznej znajdowała się kaplica, początkowo wykorzystywana jako baptysterium, następnie przekształcona w kaplicę Matce Bożej Częstochowskiej[5]. Ponadto w kościele znajdował się ołtarz świętej Barbary autorstwa Waltera Tuckermanna[5].

Świątynia stylistycznie reprezentowała eklektyzm, który był połączeniem funkcjonalizmu z neobarokiem[20].

Znajdujące się obok kościoła budynek plebanii oraz dom katechetyczny również zostały przeznaczone do wyburzenia[2].

Wyposażenie edytuj

 
Figura św. Józefa i Jezusa autorstwa Franza Schinka w nowym kościele (2018)
 
Odnowiony krzyż ze starego kościoła umieszczony w ścianie nowej plebanii parafii św. Józefa (2018)
 
Dzwony ze starego kościoła ustawione przed nową świątynią (2018)

Wnętrze świątyni było dość skromne i nieprzeładowane elementami dekoracyjnymi[20]; w kościele były umieszczone stacje drogi krzyżowej, chrzcielnica oraz krzyż[2]. W ołtarzu głównym znajdowała się duża figura przedstawiająca św. Józefa z Dzieciątkiem Jezus i dwoma aniołami[20] autorstwa F. Schinka[5]. W dwóch ołtarzach bocznych pw. Najświętszej Maryi Panny oraz Serca Jezusowego były umieszczone polichromowane figury[20]. Na emporze były umieszczone organy firmy Carla Berschdorfa[13][2], wykonane w 1928 roku, 26-głosowe, z dwoma manuałami i pedałem, z pneumatycznymi trakturami gry i rejestrów[21].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i Historia Bytomia 1254–2000. Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, 2000, s. 211. ISBN 83-908018-3-3.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Paweł Pawlik: Ruszyła rozbiórka kościoła w Bytomiu. [w:] Onet Śląsk [on-line]. Onet Holding, 2016-10-06. [dostęp 2018-06-18].
  3. ↑ a b c d e f g h i j k Łabęccy 1992 ↓, s. 71.
  4. ↑ a b c d Święty Józef się przeniesie. [w:] Życie Bytomskie [on-line]. 2012-10-15. [dostęp 2018-06-22].
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m Historia. Parafia św. Józefa w Bytomiu. [dostęp 2018-06-21].
  6. ↑ a b Przemysław Nadolski: Ehl Theodor. W: Bytomski Słownik Biograficzny. Jan Drabina (red.). Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, 2004, s. 49. ISBN 83-908018-6-8.
  7. ↑ a b c d Magdalena Mikrut-Majeranek: W Bytomiu wyburzają kościół św. Józefa Robotnika. Znika dzielnica Dąbrowa Miejska. [w:] Dziennik Zachodni [on-line]. Polska Press, 2016-10-05. [dostęp 2018-06-23].
  8. ↑ a b c d Magdalena Mikrut-Majeranek: Kościół w Bytomiu znika w oczach. [w:] Dziennik Zachodni [on-line]. Polska Press. [dostęp 2018-06-18].
  9. ↑ Łabęccy 1992 ↓, s. 64.
  10. ↑ a b Łabęccy 1992 ↓, s. 33.
  11. ↑ Łabęccy 1992 ↓, s. 33, 71.
  12. ↑ a b c Marcin Nowak: Kościół Św. Józefa w Bytomiu zmienia lokalizację. Przez szkody górnicze. [w:] naszemiasto.pl Bytom [on-line]. Polska Press, 2011-09-30. [dostęp 2018-06-22].
  13. ↑ a b Szymon Zmarlicki: Kościół św. Józefa w rozbiórce. [w:] gosc.pl gliwicki [on-line]. Instytut Gość Media, 2016-10-20. [dostęp 2018-06-23].
  14. ↑ a b Karol Świerkot: Kościół Józefa Robotnika w Bytomiu jest wyburzany. Obok powstanie McDonald’s?. [w:] Eska Info [on-line]. Grupa Radiowa TIME, 2016-10-05. [dostęp 2018-06-23].
  15. ↑ Tomasz Sanecki: Trwa rozbiórka kościoła w Dąbrowie Miejskiej. Urząd Miasta Bytom, 2016-10-05. [dostęp 2018-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-19)].
  16. ↑ am: Rozpoczęła się rozbiórka kościoła św. Józefa Robotnika w Bytomiu. [w:] wyborcza.pl Katowice [on-line]. Agora SA, 2016-10-05. [dostęp 2018-06-23].
  17. ↑ Strona główna forum Strażnicy Czasu. Świątynie i obiekty sakralne. Świątynie nieczynne, opuszczone i zniszczone. Województwo śląskie. Bytom – pożegnanie z kościołem pw. świętego Józefa Robotnika. [w:] Strażnicy Czasu [on-line]. [dostęp 2018-06-18].
  18. ↑ Bytom, Świętego Józefa (Dekanat Bytom). Kuria Diecezjalna w Gliwicach. [dostęp 2018-06-21].
  19. ↑ Łabęccy 1992 ↓, s. 71–72.
  20. ↑ a b c d e f Łabęccy 1992 ↓, s. 72.
  21. ↑ Jakub Bulla: Bytom. Kościół św. Józefa. PWCO, 2012-02-08. [dostęp 2018-06-23].

Bibliografia edytuj

  • Halina Łabęcka, Zbigniew Marya Łabęcki: Kościoły i kaplice Bytomia. Bytom: Antiqua, 1992, seria: Bytom Wczoraj i Dziś.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_św._Józefa_Robotnika_w_Bytomiu_(Dąbrowa_Miejska)&oldid=68690462”