Kościół św. Katarzyny w Bańskiej Szczawnicy
Kościół św. Katarzyny (tzw. „słowacki”; słow. Kostol svätej Kataríny) – zabytkowy kościół obrządku rzymskokatolickiego w Bańskiej Szczawnicy na Słowacji.
| |||||||||||
| Państwo | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||
| Kościół | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego  | |||||||||||
Położenie na mapie Słowacji  | |||||||||||
 48°27′32,4″N 18°53′34,0″E/48,459000 18,892778
| |||||||||||
Położenie edytuj
Kościół znajduje się w historycznym centrum miasta, w trójkącie wyznaczonym przez Plac Świętej Trójcy (słow. Námestie Svätej trojice) i Plac Ratuszowy (słow. Radničné námestie).
Historia edytuj
Kościół pod wezwaniem św. Katarzyny został zbudowany w latach 1488–1491, jako kolejna świątynia w rozwijającym się mieście. Do 1500 roku trwały prace nad wystrojem kościoła, wtedy też został on poświęcony[1]. W 1555 r. został kościołem parafialnym. W XVI w. dobudowana została górna kruchta i okrągła wieża ze schodami prowadzącymi na chór[1]. W roku 1776 została dobudowana kaplica św. Jana Nepomucena[2]. W latach 1580–1672 kościół użytkowany był przez ewangelików. W 1658 roku zaczęto odprawiać w nim msze w języku słowackim, dlatego do świątyni przylgnęła nazwa „kościoła słowackiego” – jako kontra dla „niemieckiego” kościoła Wniebowzięcia Marii Panny. Pod koniec XIX wieku budynek został regotyzowany[3].
Architektura edytuj
Późnogotycki kościół otrzymał formę budowli jednonawowej, z wielobocznym zamknięciem po stronie wschodniej i z szeregiem kaplic po bokach korpusu nawowego. Trójprzęsłowa nawa otwarta została ku kaplicom ostrołukowymi arkadami, a same kaplice zostały nakryte sklepieniami sieciowymi o różnych kompozycjach. Dwa przęsła korpusu oraz zamknięcie zwieńczono sklepieniem gwiaździstym, których żebra spływają na figuralne wsporniki. Z uwagi na pochyłość gruntu dodatkowo zagrożonego osuwaniem z powodu usytuowania kościoła nad sztolniami górniczymi, wydrążonymi płytko pod Placem Świętej Trójcy, nie było możliwe postawienie rozbudowanego systemu filarów i przypór, dlatego funkcję odciążającą ściany jedynej nawy częściowo przejął otaczający ją ciąg kaplic bocznych. Nie wzniesiono również wież, a jedynym akcentem na zewnątrz bryły stała się okrągła w rzucie klatka schodowa wbudowana w aneks oraz sygnaturka na dwuspadowym dachu. Pod kościołem umieszczona została krypta, w której chowano bogatych i ważnych mieszczan[3].
Wnętrze edytuj
Główny ołtarz jest barokowy z roku 1727, pozostałe ołtarze są neogotyckie lub neobarokowe[1]. Najcenniejszym elementem dekoracji wnętrza świątyni są zachowane we fragmentach malowidła na południowej ścianie prezbiterium, odkryte podczas prac rekonstrukcyjnych w latach 70. XX w. Wykonane techniką mieszaną (częściowo jako freski, częściowo na sucho), przedstawiają sceny Sądu Ostatecznego. Należą do największych tego rodzaju dzieł na Słowacji. Z pierwotnego późnogotyckiego wyposażenia świątyni zachowała się wykonana z lipowego drewna[1] rzeźba Madonny z 1506 r., pochodząca prawdopodobnie z głównego ołtarza, gdzie stała razem z figurami św. Katarzyny i św. Barbary (obecnie w muzeum w Starym Zamku)[2]. Po przemalowaniu w XIX w. umieszczona na ścianie kościoła. Poza tym zachował się krzyż z przełomu XV i XVI w. (w bocznej kruchcie) oraz bogato zdobiona kamienna, późnogotycka chrzcielnica[1] z XVI w.
-
Widok od strony prezbiterium -
Widok od strony Placu Św. Trójcy -
Kościół św. Katarzyny – rzut -
Kościół św. Katarzyny – przekrój -
Sklepienie gwiaździste nad prezbiterium -
Gotyckie okno jednej z trzech kaplic północnych
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Vladimír Bárta, Ján Novák: Banská Štiavnica. Stručný vlastivedný sprievodca, wyd. abARTPRESS, Banská Bystrica 1991, s. 19
- ↑ a b Albert Kelemen a kolektív: Štiavnické vrchy. Turistický sprievodca ČSSR, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1986, s. 169
- ↑ a b Architektura średniowiecza i starożytności [1]