Barbara z Nikomedii
Barbara z Nikomedii, Święta Barbara, cs. Wielikomuczenica Warwara – żyjąca w III wieku dziewica, męczennica, jedna z Czternastu Świętych Wspomożycieli, święta Kościoła katolickiego i prawosławnego.
| ||
| dziewica męczennica | ||
| ||
| Data i miejsce urodzenia | III wiek Heliopolis, Syria | |
| Data i miejsce śmierci | ok. 4 grudnia 305 Nikomedia | |
| Czczona przez | Kościół katolicki Cerkiew prawosławną | |
| Wspomnienie | 4 grudnia[a] | |
| Atrybuty | krzyż, pawie pióro, miecz, kielich z hostią, wieża | |
| Patronka | dobrej śmierci i trudnej pracy: górników, marynarzy, rybaków, żołnierzy, więźniów, kamieniarzy, AGH w Krakowie | |
ŻycieEdytuj
.jpg)
Pochodziła z pogańskiej rodziny z Heliopolis. Ojciec Dioskuros wysłał ją na naukę do Nikomedii. Tam zetknęła się z chrześcijaństwem. Gdy ojciec dowiedział się, że Barbara została chrześcijanką, chciał ją zmusić do wyparcia się wiary. Kiedy to nie poskutkowało, doniósł na nią do władz prześladujących wówczas chrześcijan. Została uwięziona w wieży, gdzie miał przed śmiercią objawić się jej anioł z kielichem i hostią. Ścięta mieczem prawdopodobnie około roku 305 w Nikomedii lub Heliopolis, podczas prześladowań za panowania cesarza Galeriusza (305–311)[1].
„Bito ją, a rany nacierano tłuczonymi skorupami, później – gdy Barbara nie chciała się poddać i nie wyrzekła się wiary – rozdzierano jej ciało hakami, przypalano boki rozżarzonym żelazem i miażdżono głowę młotami. Wreszcie obcięto jej i Julianie, kobiecie, która odważyła się żałować nieszczęsnej, piersi i wodzono po mieście na pohańbienie. Skazano obie na ścięcie, wyrok zaś na Barbarze wykonał sam okrutny ojciec”
Istnieje legenda, według której święta Barbara uciekając przed ojcem schroniła się w skale, która się przed nią rozstąpiła.
KultEdytuj
Wielkim orędownikiem św. Barbary był papież św. Grzegorz, znanym jej admiratorem był św. Stanisław Kostka. Również w Polsce kult św. Barbary był zawsze bardzo żywy. W modlitewniku Gertrudy, córki Mieszka II (XI w.), wspominana jest pod datą 4 grudnia.
Jej imieniem nazwano gorczycznik pospolity, (łac.) Barbarea vulgaris, potocznie zwany „barbarką” lub „zielem św. Barbary”[3].
W tradycji w święto św. Barbary wkłada się ziarnka zboża i gałązki czereśni lub wiśni do wody, które mają zakwitnąć na Boże Narodzenie. Są to gałązki św. Barbary[3].
Ze względu na wątpliwą historyczność podczas reformy katolickiej liturgii w 1969 ograniczono jej cześć jedynie do kultów lokalnych, zaś imię usunięto z litanii świętych Kościoła powszechnego[4].
W Kościele prawosławnym nadal jest powszechnie czczona.
RelikwieEdytuj
W VI wieku cesarz Justynian sprowadził relikwie św. Barbary do Konstantynopola, w 1108 umieszczono je w Kijowie, gdzie znajdują się do dnia dzisiejszego. Z kolei w 1202 roku wenecjanie część relikwii przekazali miastu Torcello (Republika Wenecka), gdzie znajdują się w kościele Św. Jana Ewangelisty.
W Polsce znajduje się relikwia czaszki św. Barbary będąca do 1242 roku w posiadaniu książąt pomorskich, a następnie wykradziona z grodu w Sartowicach przez Krzyżaków, była przechowywana w kaplicy na zamku w Starogrodzie, a podczas wojny trzynastoletniej ukryta na zamku w Malborku, skąd król Kazimierz Jagiellończyk po zajęciu zamku przekazał ją do klasztoru w Czerwińsku nad Wisłą[5].
PatronatEdytuj
Św. Barbara jest współpatronką archidiecezji katowickiej. Jest patronką dobrej śmierci i trudnej pracy[6] m.in. górników, hutników, marynarzy, rybaków, żołnierzy, kamieniarzy, więźniów i wielu innych[1]. Orędowniczka w czasie burzy i pożarów.
Św. Barbara patronuje również Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
Dzień obchodówEdytuj
Wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 4 grudnia[1], natomiast Cerkiew prawosławna wspomina wielką męczennicę 4/17 grudnia[c], tj. 17 grudnia według kalendarza gregoriańskiego.
W dniu wspominania Świętej obchodzone jest tradycyjne święto górnicze – Barbórka.
IkonografiaEdytuj
W ikonografii św. Barbara przedstawiana jest w długiej tunice i w płaszczu, z koroną na głowie, niekiedy w czepku. W ręku trzyma kielich i hostię (symbol Eucharystii). Według legendy tuż przed śmiercią anioł przyniósł jej Komunię Świętą. Czasami ukazywana jest z wieżą, w której była więziona (wieża ma zwykle 3 okienka, które miały przypominać Barbarze prawdę o Trójcy Świętej), oraz z mieczem, od którego zginęła[7].
AtrybutyEdytuj
Atrybutami Barbary z Nikomedii są: anioł z gałązką palmową, dwa miecze u jej stóp, gałązka palmowa, kielich, księga, lew u stóp, miecz, monstrancja, pawie lub strusie pióro, wieża[1].
FilmEdytuj
O Barbarze z Nikomedii powstał film:
- Święta Barbara (film) (org. Santa Barbara) (2012), w reżyseria Carmine Elia, z Vanessą Hessler w roli tytułowej[8].
Zobacz teżEdytuj
UwagiEdytuj
- ↑ Liturgia katolicka oraz prawosławna według kalendarza juliańskiego.
- ↑ Prawosławna liturgia według kalendarza gregoriańskiego.
- ↑ Podwójne datowanie.
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b c d Święta Barbara, dziewica i męczennica.
- ↑ Zbigniew Bauer, Adam Leszkiewicz: Wielka księga świętych. T. 1. Kraków: PINNEX, 2003. ISBN 83-89265-47-8.
- ↑ a b Rok Boży w liturgii i tradycji Kościoła świętego – Katowice 1931: Święta Barbara. [dostęp 2012-02-04].
- ↑ O kulcie św. Barbary. (Waldemar Rozynkowski).
- ↑ Pomorskie dzieje relikwii św. Barbary.
- ↑ Patronka trudnej pracy (Ks. Włodzimierz Kwietniewski).
- ↑ Św. Barbara wzorem dla współczesnych (ks. Stanisław Sierla).
- ↑ Święta Barbara. filmweb.pl. [dostęp 2019-03-24].
BibliografiaEdytuj
- Święta Barbara, dziewica i męczennica materiały na brewiarz.katolik.pl [06.12.2009]
- Barbara, wielka męczennica na cerkiew.pl (oprac. Jarosław Charkiewicz)