Wikipedia

Barbara z Nikomedii

męczennica, święta kościoła katolickiego

Barbara z Nikomedii, Święta Barbara, cs. Wielikomuczenica Warwara – żyjąca w III wieku dziewica, męczennica, jedna z Czternastu Świętych Wspomożycieli, święta Kościoła katolickiego i prawosławnego.

Święta
Barbara z Nikomedii
dziewica
męczennica
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

III wiek
Heliopolis, Syria

Data i miejsce śmierci

ok. 4 grudnia 305
Nikomedia

Czczona przez

Kościół katolicki
Cerkiew prawosławną

Wspomnienie

4 grudnia[a]
17 grudnia[b]

Atrybuty

anioł z gałązką palmową, dwa miecze u jej stó, gałązka palmowa[1], krzyż, pawie pióro, miecz, kielich z hostią, wieża

Patronka

dobrej śmierci i trudnej pracy: górników, marynarzy, rybaków, żołnierzy, więźniów, kamieniarzy, AGH w Krakowie

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Atrybutem świętej Barbary jest kielich

ŻycieEdytuj

 
Męczeństwo świętej Barbary na obrazie Lucasa Cranacha

Pochodziła z pogańskiej rodziny z Heliopolis. Ojciec Dioskuros wysłał ją na naukę do Nikomedii. Tam zetknęła się z chrześcijaństwem. Gdy ojciec dowiedział się, że Barbara została chrześcijanką, chciał ją zmusić do wyparcia się wiary. Kiedy to nie poskutkowało, doniósł na nią do władz prześladujących wówczas chrześcijan. Została uwięziona w wieży, gdzie miał przed śmiercią objawić się jej anioł z kielichem i hostią. Ścięta mieczem prawdopodobnie około roku 305 w Nikomedii lub Heliopolis, podczas prześladowań za panowania cesarza Galeriusza (305–311)[2].

„Bito ją, a rany nacierano tłuczonymi skorupami, później – gdy Barbara nie chciała się poddać i nie wyrzekła się wiary – rozdzierano jej ciało hakami, przypalano boki rozżarzonym żelazem i miażdżono głowę młotami. Wreszcie obcięto jej i Julianie, kobiecie, która odważyła się żałować nieszczęsnej, piersi i wodzono po mieście na pohańbienie. Skazano obie na ścięcie, wyrok zaś na Barbarze wykonał sam okrutny ojciec”

Opis męczeństwa patronki w „Wielkiej księdze świętych” (wyd. Pinnex, 2003 r.)[3].

Istnieje legenda, według której święta Barbara, uciekając przed ojcem, schroniła się w skale, która się przed nią rozstąpiła.

KultEdytuj

Wielkim orędownikiem św. Barbary był papież św. Grzegorz, znanym jej admiratorem był św. Stanisław Kostka. Również w Polsce kult św. Barbary był zawsze bardzo żywy. W modlitewniku Gertrudy, córki Mieszka II (XI w.), wspominana jest pod datą 4 grudnia.

Jej imieniem nazwano gorczycznik pospolity, (łac.) Barbarea vulgaris, potocznie zwany „barbarką” lub „zielem św. Barbary”[4].

W tradycji w święto św. Barbary wkłada się ziarnka zboża i gałązki czereśni lub wiśni do wody, które mają zakwitnąć na Boże Narodzenie. Są to gałązki św. Barbary[4].

Ze względu na wątpliwą historyczność podczas reformy katolickiej liturgii w 1969 ograniczono jej cześć jedynie do kultów lokalnych, zaś imię usunięto z litanii świętych Kościoła powszechnego[5].

W Kościele prawosławnym nadal jest powszechnie czczona.

 
Tradycyjne przedstawienie św. Barbary (kapliczka na terenie parafii Bączal Dolny)

RelikwieEdytuj

W VI wieku cesarz Justynian sprowadził relikwie św. Barbary do Konstantynopola, w 1108 umieszczono je w Kijowie, gdzie znajdują się do dnia dzisiejszego. Z kolei w 1202 roku wenecjanie część relikwii przekazali miastu Torcello (Republika Wenecka), gdzie znajdują się w kościele św. Jana Ewangelisty.

W Polsce znajduje się relikwia czaszki św. Barbary będąca do 1242 roku w posiadaniu książąt pomorskich, a następnie wykradziona z grodu w Sartowicach przez Krzyżaków, była przechowywana w kaplicy na zamku w Starogrodzie, a podczas wojny trzynastoletniej ukryta na zamku w Malborku, skąd król Kazimierz Jagiellończyk po zajęciu zamku przekazał ją do klasztoru w Czerwińsku nad Wisłą[6].

PatronatEdytuj

Św. Barbara jest współpatronką archidiecezji katowickiej. Jest patronką dobrej śmierci i trudnej pracy[7] m.in. górników, hutników, flisaków, marynarzy, rybaków, żołnierzy, kamieniarzy, ludwisarzy, więźniów i wielu innych[2][8]. Orędowniczka w czasie burzy i pożarów.

Św. Barbara patronuje również Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

Dzień obchodówEdytuj

Wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 4 grudnia[2], natomiast Cerkiew prawosławna wspomina wielką męczennicę 4/17 grudnia[c], tj. 17 grudnia według kalendarza gregoriańskiego.

W dniu wspominania Świętej obchodzone jest tradycyjne święto górnicze – Barbórka.

IkonografiaEdytuj

 
Św. Barbara z grupy rzeźb, Křinice

W ikonografii św. Barbara przedstawiana jest w długiej tunice i w płaszczu, z koroną na głowie, niekiedy w czepku. W ręku trzyma kielich i hostię (symbol Eucharystii).

Według legendy tuż przed śmiercią anioł przyniósł jej Komunię Świętą. Czasami ukazywana jest z wieżą, w której była więziona (wieża ma zwykle 3 okienka, które miały przypominać Barbarze prawdę o Trójcy Świętej), oraz z mieczem, od którego zginęła[9].

AtrybutyEdytuj

Atrybutami Barbary z Nikomedii są: anioł z gałązką palmową, dwa miecze u jej stóp, gałązka palmowa, kielich, księga, lew u stóp, miecz, monstrancja, pawie lub strusie pióro, wieża[2].

FilmEdytuj

O Barbarze z Nikomedii powstał film:

Zobacz teżEdytuj

Zobacz też kategorie: Parafie pod wezwaniem św. Barbary, Świątynie pod wezwaniem św. Barbary.
 Portal: Święci
 Portal: Katolicyzm
 Portal: Prawosławie

ObrazyEdytuj

UwagiEdytuj

  1. ↑ Liturgia katolicka oraz prawosławna według kalendarza juliańskiego.
  2. ↑ Prawosławna liturgia według kalendarza gregoriańskiego.
  3. ↑ Podwójne datowanie.

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Wiesław Aleksander Niewęgłowski: Leksykon świętych. Warszawa: Świat Książki, 2006, s. 195. ISBN 978-83-247-0574-0.
  2. ↑ a b c d Święta Barbara, dziewica i męczennica.
  3. ↑ Zbigniew Bauer, Adam Leszkiewicz: Wielka księga świętych. T. 1. Kraków: PINNEX, 2003. ISBN 83-89265-47-8.
  4. ↑ a b Rok Boży w liturgii i tradycji Kościoła świętego – Katowice 1931: Święta Barbara. [dostęp 2012-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-30)].
  5. ↑ O kulcie św. Barbary. [dostęp 2009-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-28)]. (Waldemar Rozynkowski).
  6. ↑ Pomorskie dzieje relikwii św. Barbary. [dostęp 2007-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-13)].
  7. ↑ Patronka trudnej pracy (Ks. Włodzimierz Kwietniewski). [dostęp 2009-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-02-20)].
  8. ↑ Piotr Saługa, Żywot i losy relikwii Św. Barbary – patronki górników.
  9. ↑ Św. Barbara wzorem dla współczesnych (ks. Stanisław Sierla). [dostęp 2009-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-28)].
  10. ↑ Święta Barbara. filmweb.pl. [dostęp 2019-03-24].

BibliografiaEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Barbara_z_Nikomedii&oldid=67418865”